ابوالفتح والاتبار
معروف به حشمتالدوله در 1252 ش در تبریز پا به عرصه وجود نهاد. پدرش میرزا ابوتراب وكیلالملك از رجال و اعیان تبریز بود و در دربار ولیعهد مظفرالدین میرزا صاحب مقامات مهمى بود. ابوالفتح میرزا طبق معمول زمان تحصیلات خود را از پنج سالگى تحت مراقبت پدر بوسیله معلمین خصوصى آغاز نمود و مقدماتى از ادبیات فارسى و زبان فرانسه و حسن خط و آیین نگارش را آموخت و در ده سالگى بنا به استدعاى پدرش در زمره منشیان و محررین ولیعهد شد. پس از آنكه مدتى در دربار مظفرالدین میرزا خدمت نمود با سمت مستوفى اول جزو كاركنان محمد على میرزا اعتضادالسلطنه (محمد على شاه) درآمد. در 1308 ه.ق در 18 سالگى سمت منشىباشى ولیعهد به او واگذار شد و در 1311 لقب ثقهالدوله گرفت. در 1313 ه.ق كه مظفرالدین میرزا به سلطنت رسید و اعتضادالسلطنه محمد على میرزا ولیعهد شد، ابوالفتح میرزا با لقب وكیلالملك رئیس دفتر مخصوص و مهردار محمد على میرزا بود و یكى از محارم و نزدیكان ولیعهد محسوب مىشد. ابوالفتح خان تا 1324 ه.ق كه محمد على میرزا به سلطنت رسید در تبریز اقامت داشت و امور مالى و ادارى ولیعهد كلا تحت نظر او بود. در 1324 به اتفاق محمد على شاه به تهران آمد و جزء درباریان متنفذ بود. ابتدا درجه امیر تومانى و سپس سردارى گرفت و لقب حشمتالدوله نیز به او اعطا گردید. در جریان نهضت مشروطه و مبارزه مجلس و محمد على میرزا حشمتالدوله از نظر جلب توجه آزادیخواهان نقشى داشت و مشروطهخواهان را تقویت مىنمود و چون محمد على میرزا به صداقت و خیرخواهى او معتقد بود سخنان او را مىپذیرفت و به آن جامه عمل مىپوشانید. در دوران خودكامگى محمد على میرزا و مشیرالسلطنه كه منجر به بمباران مجلس شد و حكومت در باغشاه مستقر گردید حشمتالدوله نیز در آنجا اقامت داشت و در رهایى بعضى از مجاهدین نقش مهمى برعهده گرفت و عده زیادى از مشروطهخواهان را از مجازات معاف نمود و موجبات رهایى آنان را فراهم ساخت. پس از خلع محمد على میرزا حشمتالدوله از كارهاى دربارى كنارهگیرى كرد و یا كنار گذاشته شد ولى آزادیخواهان در صدد آزار و اذیت او برنیامدند و به پاس خدماتى كه در حكومت باغشاه نموده بود به مقام و منزلت وى ارج مىنهادند. در 1329 ق كه بار دیگر زمزمه ورود محمد على میرزا به گوش رسید مرحوم سپهدار تنكابنى نخستوزیر وقت براى جلب نظر محمد على میرزا، حشمتالدوله را كه از نزدیكان محمد على میرزا بود به كار دعوت نمود ولى مشروطهخواهان از سازش پنهانى سپهدار و محمد على میرزا مطلع شدند و موجبات بركنارى او را فراهم نمودند و نجفقلى خان صمصامالسلطنه را به ریاست وزرایى برگزیدند و لاجرم حشمتالدوله نیز بدون كار ماند. ابوالفتح والاتبار در شهریور ماه 1295 ش براى اولین بار به مقام وزارت رسید و در كابینه وثوقالدوله وزیر جنگ گردید و قریب 9 ماه عضو كابینه بود.
در 1298 ش در ترمیم سوم كابینه وثوقالدوله عهدهدار وزارت امور خارجه شد. این كابینه با چهره افراد تازهاى كه در جامعه آن روز وجههاى نداشتند تشكیل شد و كابینه وثوقالدوله با عضویت نصرتالدوله و صارمالدوله قرارداد معروف 1919 را با انگلیسها منعقد نموده بود كه موجب خشم عمومى و مخالفت مردم شد. بعد از وثوقالدوله میرزا حسن خان مشیرالدوله به نخستوزیرى رسید و در كابینه وى حشمتالدوله وزارت داخله را بر عهده گرفت و تا آبان ماه 1299 در این پست انجام وظیفه مىكرد.
ابوالفتح والاتبار از 1306 تا 1308 ش به استاندارى كرمان منصوب شد و غالبا اوقات خود را در مواقعى كه شغل دولتى نداشت صرف رسیدگى به املاك خود در تبریز مىنمود. بعد از شهریور 1320 والاتبار مجددا وارد مشاغل دولتى گردید و در دربار مقامات مهمى احراز نمود و مدتى نیز استاندار آذربایجان بود. در 1328 ش سناتور انتصابى آذربایجان شد و به مجلس سنا كه در دوره اول از معمرین و سالخوردگان و رجال صدر مشروطیت كه در آن تاریخ حیات داشتند تشكیل شده بود راه یافت و در زمره سناتورهاى خاموش قرار گرفت. مجلس سنا در دوره اول زیر بار بعضى از تحمیلات دولت وقت نرفت و بعضى از قوانینى كه به تصویب مجلس شوراى ملى (دوره هفدهم) رسیده بود در سنا رد شد و لذا طرحى در روز پنجشنبه اول آبان ماه 1331 از مجلس شوراى ملى گذشت و به موجب آن دوره مجلس سنا از 6 سال به دو سال تقلیل یافت و دولت از ورود سناتورها به محوطه بهارستان كه در آن ایام محل تشكیل جلسات مجلس سنا بود جلوگیرى كرد. سناتورها در یك جلسه خصوصى عمل مجلس شوراى ملى و دولت را خلاف قانون دانستند و طى بیانیهاى شدیدا به دولت و مجلس اعتراض نمودند. پس از 28 مرداد 1332 بار دیگر مجلس سنا شروع به كار كرد و اولین جلسه آن به ریاست سید حسن تقىزاده با حضور سپهبد زاهدى نخستوزیر تشكیل گردید و سنا فعالیت خود را از سرگرفت. دوره اول مجلس سنا در روز 28 آذر ماه 1332 همراه مجلس شوراى ملى منحل شد و انتخابات مجلسین مجددا آغاز گردید. در انتخابات دوره دوم مجلس سنا ابوالفتح والاتبار براى بار دوم به سناتورى آذربایجان منصوب شد و تا 1337 در مجلس اعیان انجام وظیفه مىنمود. در این سال در سن 84 سالگى در اثر كهولت درگذشت.
حشمتالدوله یكى از اعیان و رجال مؤثر آذربایجان بود. از تظاهر و خودستائى به شدت پرهیز مىنمود و از این نظر مانند بعضى از رجال شهرت زیادى نداشت ولى همواره مورد احترام مردم بوده است.
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
