محمدتقي عبده
شیخ محمد تقی عبده (بروجردي )، چهره اي شاخص و یکی از حقوقدانان کاردان و مبتکر دادگستري نوین بود.
قاطعیت ، درایت و نوآوریهاي او در امور قضایی مشهور خاص و عام است . او نزدیک به سی سال ریاست محکمۀ
عالی انتظامی قضات را بر عهده داشت و به بیانی دیگر قاضی القضات دادگستري بود.
شیخ محمدتقی عبده ، فرزند شیخ ملاحسین بروجردي ، در سال 1300 (ه ق) برابر با 1258 ( ش) دربروجرد
به دنیا آمد. جدش ملامحمد تقی گلپایگانی بود. شیخ محمد، پدرش را در دوران کودکی ازدست داد. او از
طفولیت به کسب علم و فراگیري فقه و معقول و منقول پرداخت . در سن شانزده سالگی ،پیاده راهی تهران شد
و تحت حمایت آقا سید ریحان الله که از مجتهدین بنام عصر خود بود، قرار گرفت وبه تحصیل خود ادامه داد
واز محضر آیت الله میرزا حسن آشتیانی ، آیت الله لاهیجی ، میرزاهاشم حکیم وشیخ حسین ناظر زاده استفاده
برد و در اصول فقه ، ادبیات عرب ، حکمت و منطق تبحر یافت . در سن بیست و یک سالگی از محضر آیت الله
العظمی میرزا حسن آشتیانی به درجۀ اجتهاد نایل شد. در این زمان ، به معلمی روي آورد و به توصیۀ استادش
در مدرسۀ دانش که بعدها به مدرسۀ ثروت تغییر نام دادو مدیریت آن با میرزااحمدخان حنانه بود، مشغول به
در تهران گشایش یافت و شیخ عبده با معرفی میرزا « ایران وآلمان » تدریس شد. پس از چندي مدرسۀ آلمانی
عبدالعظیم خان قریب به این مدرسه رفت وبه تدریس زبان و ادبیات عرب پرداخت . در این مدت ، دو کتاب در
زمینۀ صرف و نحو عربی نوشت وزبان آلمانی را در همان مدرسه فرا گرفت و زبان فرانسوي را نیز با شرکت در
دوره هاي شبانۀ مدرسۀ آلیانس آموخت .
شیخ محمد عبده » : خوي و خصلت بارز شیخ عبده ، جدیت او در کارهایش بود. دهخدا در این باره می گوید
«. بروجردي علاوه بر صلاحیت علمی ، داراي فضائل معنوي فراوانی است و براي او احترام زیادي قائل هستم
شیخ عبده در عمل به واجبات و اجتناب از منهیات بسیار دقیق بود و نمازش را حتماً سر وقت ادامی کرد.
در سال 1331 (ه ق) از مدرسۀ آلمانی کناره گرفت و به دستور میرزا احمدخان اشتري که معاونت وزارت
عدلیه را برعهده داشت ، به عنوان عضو محکمۀ استیناف تهران ، آغاز به کار کرد. پس از چند سال مدعی العموم
استیناف شد و در این سمت تا زمان انحلال عدلیه و تشکیل دادگستري نوین ، باقی ماند.پس از تشکیل
دادگستري نوین به مستشاري دیوان تمیز وکمی بعد به عضویت محکمۀ انتظامی قضات منصوب شود.
علی اکبر خان داور (بانی دادگستري نوین ) که به شخصیتی با خصوصیات شیخ عبده جهت تصدي ریاست
دادگاه انتظامی قضات نیاز داشت ، او را مناسبترین فرد براي این امر خطیر تشخیص داد وشیخ عبده عهده دار
ریاست دادگاه انتظامی قضات دادگستري شد و تا زمان بازنشستگی ، حدود سی سال دراین پست به انجام
وظیفه پرداخت .
در مدت ریاست او در دادگاه انتظامی قضات ، هیچ کس ندید و نشنید که به سفارش این و آن و یاملاحظۀ فلان
مقام و بهمان موقعیت ، بیگناهی رامحکوم و گناهکاري را تبرئه کند. اصولاً چون همه باروحیات و خصوصیات او
هر قاضی داراي دو پرونده است »: آشنا بودند، چنین توقعاتی از او نداشتند. شیخ محمد عبده همواره می گفت
هرگاه به پروندة قاضی خوشنامی رسیدگی «. یکی پرونده اي که در وزارتخانه دارد و یکی هم در سینۀ من است
هر چندقضیه این است نه آن که ایشان مرقوم داشته اند، » : م یکرد، اگر به نظري مخالف بر می خورد می گفت
«. ولی چون نظر قاضی نیز طرفدارانی دارد، نظر ایشان تخلف نبوده و محمول به نظر قضایی است
شیخ عبده ، در کنار فعالیتهاي قضایی ، به تدریس در مدرسۀ عالی حقوق و سپس دانشکدة حقوق تهران
م یپرداخت . ابتدا دروس فقه و اصول و سپس حقوق مدنی و اصول محاکمات مدنی را تدریس می کرد. پس از
دانشکدة حقوق ، بیشتر در کلاسهاي قضایی دادگستري و حوزه هاي علمیۀ تهران مانندحوزة علمیۀ صدر و
همچنین مدرسۀ عالی سپهسالار به تدریس می پرداخت . در دوران بازنشستگی نیز تاپایان عمر مدرس دانشکدة
الهیات دانشگاه تهران بود و عموماً دروس اصول فقه و معارف اسلامی راارائه می داد. یکی از شاگردان او، استاد
محمود شهابی بود که بعدها دانشیار شیخ عبده شد و پس ازکناره گیري شیخ عبده و به توصیۀ او، استادي
درس هاي تدریس وي را برعهده گرفت .
را ارائه « انحلال عقد واحد به عقودمتعدد » شیخ عبده در دهۀ 1310 ( ش) پایان نامۀ دکتراي خود تحت عنوان
داد. نظرات او در امور قضایی ، همواره جزو نمونه هاي ابتکاري و جالب توجه قضایی وحکمیت و استدلالهاي
حقوقی به شمار می آمد و مرجعی تمام عیار در علوم حقوقی و اصول محاکمات شناخته شده بود. آثار تألیفی
باقی مانده از او عبارتند از:
1 حقوق مدنی
2 شرح قانون مدنی
3 کلیات حقوق اسلامی
4 اصول و رویۀ قضایی مستخرجه از آراي دیوان عالی تمیز
5 صرف و نحو عربی .
شیخ محمد عبده (بروجردي ) در سحرگاه پانزدهم تیرماه 1346 ( ش)، پس از اداي نماز صبح چشم از جهان فرو
بست و بر جنازه او مرجع عالی قدر آیت الله العظمی مرعشی نجفی ، نماز میت خواند.پیکرش در جوار مرقد
حضرت معصومه ( س) در شهر قم به خاك سپرده شده است .__
نظرات کاربران
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
