مرتضی ثاقب‌فر
مرتضی ثاقب‌فر، جامعه‌شناس، نویسنده، مترجم و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران در سال 1321 در خیابان بلورسازی شهر تهران دیده به جهان گشود.
وی تا 10 سالگی در خانه‌ای که پیش‌تر از آنِ مشیرالسلطنه - صدراعظم استبداد صغیر- بود، زندگی کرد. سپس تا پنجم ابتدایی به دبستان رازی رفت و سال ششم را در دبستان رودکی که در کوچه شیرین، روبروی دبستان منوچهری - دانشگاه امیرکبیر امروزی- بود، به پایان رساند.
این مترجم توانا، سپس در دبیرستان رازی - متعلق به هیئت غیرمذهبی فرانسویان در تهران- به مدیریت موسیو «آندریو» و معاونت آقای «استوانی» و «دکتر اسماعیل رباطی» تحصیل کرد.
وی دارای مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه سوربن فرانسه است و از جمله فعال‌ترین مترجمان ایران معاصر در حوزه ایرانشناسی بود.
ثاقب‌فر بیشترین شمار ترجمه در زمینه تاریخ هخامنشی را در ایران دارا بوده و شماری از مهمترین منابع و مراجع اصلی در زمینه هخامشی‌پژوهی به دست او به فارسی ترجمه شد.
وی از سال ۱۳۵۶ با ترجمه کتاب جامعه‌شناسی و فلسفه امیل دورکیم وارد حوزه رسمی ترجمه شد و سال بعد برای ادامه تحصیل به دانشگاه سوربون (رنه دکارت در پاریس) رفت.
او پس از حمله عراق به ایران و آغاز جنگ در سال ۱۳۵۹، به کارشناسی ارشد بسنده کرده و دکتری را رها کرد و به کشور بازگشت. او در این زمان کتاب آگاهی آریایی که نخستین اثر تالیفی خود در حوزه فرهنگ ایران است را نوشت.
در سال ۱۳۶۴ دومین اثر خود شاهنامه و فلسفه تاریخ ایران را نوشت. در سالهای بعد به همکاری با احمد بیرشک در دانشنامه بزرگ فارسی پرداخت. در دهه ۷۰ کار در مجله دانشمند و همچنین نگاه نو را آغاز کرد و سپس بیشتر به ترجمه در زمینه تاریخ ایران باستان به ویژه دوران هخامنشی پرداخت.
از وی بیش از ۱۰۰ جلد کتاب، تألیف و ترجمه، منتشر شده است که اکثر آن‌ها جزو کتاب‌های مرجع در حوزه جامعه‌شناسی و تاریخ و فرهنگ ایران به شمار می‌آیند.
او کتاب‌های زیادی منتشر کرده بود که از جمله آن‌ها می‌توان به؛ بن‌بست‌های جامعه‌شناسی، شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران، سرشت فرمانروایی در ایران و مقالاتی فراوان در حوزه تاریخ و فرهنگ باستان و جامعه‌شناسی و ترجمه‌هایی چون: تاریخ هخامنشیان (14 جلد)، امپراتوری ایران (دان ناردو)، ایران باستان (یوزف ویسه هوفر)، هخامنشیان (آملی کورت)، تاریخ ایران کمبریج (۵ جلد)، ایران دوره پهلوی (لنچوفسکی)، رضا شاه و شکل‌گیری ایران نوین (استفانی کرونین)، کوروش بزرگ (ژراژ ایسرائل)، شاهنشاهی ساسانی (تورج دریایی)، شاهنشاهی اشکانی (یوزف ولسکی)، شاهنشاهی هخامنشی (جیمز مانوئل کوک)، مقالات ایرانشناسی تقی‌زاده، یونانیان و بربرها (امیرمهدی بدیع، ۳ جلد)، تاریخ هرودوت، تاریخ جهان باستان کمبریج (۶ جلد) و دین مهر در جهان باستان اشاره کرد.
ثاقب‌فر به خاطر ترجمه کتاب 15 جلدی «یونانیان و بربرها» جایزه کتاب سال را دریافت کرده است. همچنین 8 جلد از مجموعه 14 جلدی «تاریخ هخامنشیان» هم با ترجمه او منتشر شده است.
مرتضی ثاقب‌فر، نویسنده و مترجم حوزه تاریخ، دی ماه سال 1391 به علت سکته مغزی درگذشت.
برخی از آثار تالیفی:
آگاهی آریایی
راهنمای تألیف، ترجمه و ویرایش
شاهنامه و فردوسی و فلسفه تاریخ ایران
بن‌بست‌های جامعه‌شناسی
جامعه‌شناسی و ریاضیات
بررسی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگ ایل کردی بلوچستان
برخی از آثار ترجمه:
اصول فلسفه (از فرانسه)
خیابان پرولتر سرخ
روح سرمایه‌داری و اخلاق پروتستانی (از فرانسه)
یک رمان
گالیله، تولد فیزیک (از فرانسه)
تاریخ پزشکی در جهان، جلد ۱ تا ۸ (از فرانسه)
آمریکای پیش از کلمب (از فرانسه)
تاریخ پزشکی در جهان، جلد ۸ (از فرانسه)
خلاصه زندگینامه علمی دانشوران (از انگلیسی)
سرزمین و مردم مجارستان (از انگلیسی)
روان‌شناسی جدید (از فرانسه)
رساله‌ای درباره آزادی‌ها (از فرانسه)
جامعه‌شناسی معاصر آلمان (از فرانسه)
فرهنگ و دموکراسی (از فرانسه)
قدرت اراده (از فرانسه)
چگونه بر خود مسلط شویم
جامعه‌شناسی و فلسفه (از زبان فرانسه)
دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی (از انگلیسی)
ایدئولوژی‌های مدرن سیاسی (از انگلیسی)
اجرای پیمان‌نامه حقوق کودک (از انگلیسی)
هویت‌های مرگبار (از فرانسه)
عصر عطش (از فرانسه)
موسیو ابراهیم
اُسکار و مادام رُز
پسر نوح
جهان باستان، دان ناردو (از انگلیسی)
امپراتوری ایران، دان ناردو(از انگلیسی)
کوروش بزرگ، ژراژ ایسرائل (از فرانسه)
یونانیان و بربرها، امیر مهدی بدیع - جلد ۱،۴،۵ (از فرانسه)
تاریخ ایران کمبریج (جلد ۱ و ۲، سرزمین ایران) (از انگلیسی)
تاریخ جهان باستان کمبریج، جلد ۵، ۷، ۱۱ و ۱۲ (از انگلیسی)
تاریخ جهان باستان کمبریج، جلد ۴ ایران هخامنشی (از انگلیسی)
تاریخ هخامنشیان دانشگاه خرونینگن هلند - جلد ۱ تا ۱۴ (از انگلیسی و فرانسه و...)
ایران باستان، جوزف ویزه هوفر (از انگلیسی)
از ایران زرتشتی تا اسلام
دائرةالمعارف دانش بشر
ایران در دوره پهلوی، لنچوفسکی (از انگلیسی)
رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، استفان کرونین (از انگلیسی)
شاهنشاهی ساسانی، دکتر تورج دریایی (از انگلیسی)
شاهنشاهی اشکانی، یوزف ولسکی (از انگلیسی)
شاهنشاهی هخامنشی، جیمز مائول کوک (از انگلیسی)
مقالات سیاسی تقی‌زاده
مقالات ایرانشناسی تقی‌زاده
خودآموز بدبختی (از فرانسه)
تاریخ هرودوت جلد ۱ و ۲ (از سه متن انگلیسی و فرانسه)
آنگولا، بنین، فیلیپین (از انگلیسی)
تلویزیون در خدمت مردم (از انگلیسی و فرانسه)
دین مهر در جهان باستان (دومین کنگره مهرشناسی تهران، از انگلیسی و فرانسه)
شهریار (از انگلیسی)
تاریخ عمومی آفریقا، جلد ۳ و ۷ (از انگلیسی)
