مروری بر بزرگداشت متفاوت شهید آوینی

امسال مراسم بزرگداشت شهید آوینی از سوی موسسه فرهنگی هنری فردایی دیگر و با کمک ستاد راهیان نور، حوزه هنری و شبکه تهران و به شکلی متفاوت برگزار شد.
این مراسم 20 فروردین ماه در تالار اندیشه حوزه هنری برگزار شد، از ساعت 15 آغاز و تا ساعت 19 ادامه داشت و با پُرشدن تالار اندیشه در دقایق اولیه، تالار دیگری از حوزه هنری نیز مملو از جمعیت شد.

تفاوت این مراسم در "نمایش مسیر زندگی و اندیشه آوینی در قالب یک فیلم" بود که با حضور هر مهمان، نمایش این فیلم قطع می شد و یک گفتگوی زنده توسط شهیدی فر به اجرا در می آمد و سپس دوباره ادامه می یافت. مهمانها کسانی بودند که در آن مقطع از زندگی آوینی نقش مهمی در زندگی کاری او بازی کرده بودند. با این روش همه وقایع مهم زندگی او یک بار مرور شد.
گاهی مهمانان حرف های هم را تصحیح می کردند. این اتفاق خصوصا در انتهای مراسم افتاد که فراستی روی سن آمد و چند اشتباه و تناقض تاریخی در سخنان مهمانان را اصلاح کرد. به این ترتیب اجرای مراسم هر چه رو به پایان می رفت از کشش بیشتری برخوردار می شد.

این مراسم در قالب گفت‌و‌گوی محمدرضا شهیدی‌فر با دوستان این شهید اجرا می‌شد و پس از چند مهمان رسمی مانند مهندس بنیانیان، رئیس حوزه هنری؛ مجید رجبی‌معمار، مدیر شبکه تهران و سردار رحیم صفوی، فرمانده سابق سپاه پاسداران، در قالب یک فیلم، مسیر زندگی و اندیشه این شهید را مورد کنکاش قرار داد.
مراسم ابتدا با سخنان مهندس بنیانیان به عنوان میزبان این مراسم شروع شد. وی گفت: به نظرم اندیشه‌های شهید آوینی در دانشگاههای هنر باید مورد بحث قرار گیرد تا بر هنرمندان جوان تاثیر بگذارد.
اگرچه گفتگوی شهیدی فر با رجبی معمار و صفوی نیز جذاب بود اما اجرای او در آغاز تصنعی‏تر و با سوالاتی نسبتا حاشیه ای همراه بود. اما در ادامه، سوالات موشکافانه و اصرار به موقع مجری در بازشناسی زندگی شهید آوینی، توجه بیشتری به پی گیری همه‏ی آنچه روی سن اتفاق می افتاد جلب می‏کرد.

رجبی‌معمار، خاطره ای از سفر گروه روایت فتح به لبنان و دیدار با سید حسن نصرالله نقل کرد و گفت: وقتی با سید حسن نصر الله صحبت می‌کردم، می‌گفت: من بسیاری از آثار شهید آوینی را دیده‌ و از آن لذت برده‌ام.
در ادامه رحیم صفوی که همه ساله در این مراسم به عنوان یکی از حضار شرکت می کند، از سوی شهیدی فر به جایگاه مهمانان فراخوانده شد.
او به نقش زنان و همسران در جبهه اشاره کرد و گفت: من به احترام خون شهید، همسر و خانواده این بزرگوار به این مجلس آمدم و واقعا ایشان با کارهای زیبایی که انجام داده، به قلب من نفوذ کرده است.
وی در ادامه، درباره شهید آوینی گفت: من احساس می‌کردم که آقا مرتضی یک درد عمیقی دارد و بیشتر تحت تاثیر ادبیات و جامع‌نگری ایشان قرار می‌گرفتم.
دراین بخش فیلمی از زندگی شهید از آغاز تا بهار 59 پخش شد که همراه با ناگفته هایی از زندگی وی بود.
در ادامه این مراسم بهروز افخمی، کارگردان سینما و تلویزیون که از بهار 59 با شهید آوینی آشنا شده است، گفت: در آن زمان سید مرتضی آوینی، تصاویر فیلم مستند خان‌گزیده‌ها را گرفته بود و من که در آن موقع کار مونتاژ انجام می‌دادم؛ تدوین این فیلم را پذیرفتم و از آنجا بود که با او آشنا شدم.
وی در ادامه گفت: وقتی که فیلم را تدوین می‌کردم، در بعضی مواقع حرف او را گوش نمی‌دادم و کار خودم را می‌کردم و در نهایت، او به سرعت مونتاژ را یاد گرفت و فیلم‌هایش را خودش مونتاژ می‌کرد.
افخمی بر خلاف سال گذشته کمتر از خودش سخن گفت و بیشتر به شهید پرداخت. وی درخصوص نحوه فیلم‌سازی آوینی اظهار داشت: او این طور بود که یک پدیده را کاملا می‌شناخت و در آن تحقیق می‌کرد و در نهایت، تکنیک‌های فیلم کردن پدیده را انجام می‌داد. برخلاف بسیاری از سینما گران که سعی می کنند قواعد فیلم سازی را به موضوع تحمیل کنند.
او همچنین در مورد علائق فکری مرتضی گفت که در میان متفکران ایرانی او بیش از همه به دکتر فردید علاقه داشت و حتی به هیدگر توجه خاصی داشت.
آقای دکتر رضا داوری اردکانی که از جمله مهمانان ثابت این مراسم بوده است، در این موضوع مورد خطاب مجری قرار گرفت که وی هم این موضوع را تایید کرد. این البته نقل مشهوری است که آوینی تاملات و مقالاتش را به رضا داوری می داد و او نیز فلسفه و غرب شناسی درسهایی به آوینی. آخرین مقاله سید مرتضی آوینی نیز که با عنوان "یادداشتی ناتمام در باب هویت و حقیقت انسان " در کتاب رستاخیز جان آمده است، دو روز پیش از شهادت، توسط مرتضی آوینی به دکتر داوری اردکانی داده می شود تا او مطالعه کند و نقدش را بگوید. دو روز بعد او به شهادت می رسد و این یادداشت برای همیشه ناتمام می ماند.

افخمی در مورد علائق سیاسی آوینی گفت: مرتضی آن روزها با عده ای که حالا اصلاح طلب یا لیبرال خوانده می شوند مشکل داشت. البته گروه دیگری هم از اصولگراها که آن موقع در کیهان بودند با او مشکل داشتند و عرصه را بر او تنگ کرده بودند.
اما افخمی سال 62 از گروه فیلم سازی مرتضی جدا می شود. البته او همچنان روی سن نشست تا ما ادامه فیلم زندگی مرتضی را ببینیم و وقتی دوباره سالن از تاریکی درمی‏آید، این بار مهدی همایون فر را نیز در کنار او ببینیم.
مهدی همایونفر، اکنون مدیر شبکه جهانی پرس تی وی است. اصرارهای مکرر شهیدی فر برای دانستن این موضوع که تفاوت ها یا نوآوری های شهید آوینی در مستند سازی چه بود، با این پاسخ همایونفر همراه شد.
او گفت: روش کار سید مرتضی به این شکل بود که میکروفون در قاب تصویر او دیده نمی‌شد و در تصویر گرفتن یک آرامش خاصی بین رزمندگان ایجاد می‌کرد و تلاش می‌کرد، رزمندگان زندگی عادی خود را انجام دهند.
وی در ادامه گفت: او به تصویربردارانش نحوه تصویربرداری را یاد می‌داد و تمام تصاویر را روی دست می‌گرفت و در کارهایش بسیار جدی و بسیار سخت‌گیر بود ولی در اواخر خیلی آرام‌تر شده بود.
افخمی در ادامه مراسم گفت: آوینی در مقام کارگردان، بعضی از مواقع پشت میز مونتاژ می‌نشست و تصویربرداران را به جبهه می‌فرستاد و وقتی که تصاویر را برایش می‌آوردند، کار نهایی را انجام می‌داد و خودش متن فیلم را می‌نوشت و می‌خواند.
از اینجا همایونفر نگاه آوینی به سیاست را اینگونه شرح داد: زیاد به کارهای سیاسی نمی‌پرداخت و در محل کار حضور مستمر داشت و این حضور مستمر باعث می‌شد با همکارانش در زمینه های مختلف به گفت‌وگو بنشیند.
افخمی هم تایید کرد که: آوینی، بعضی مواقع در سیاست وارد می‌شد ولی گرایش خاصی نداشت و همیشه آماده گفت‌و‌گو با افراد بود همچنین در سیاستش، استقلال داشت و بسیار جدی بود.
البته این از نکاتی بود که در انتهای مراسم توسط فراستی اصلاح شد. فراستی آوینی را آدمی به شدت سیاسی می دانست که مقام فرهنگ و هنر و مقام سیاست را خلط نمی کرد. بسیاری از مخالفت ها با خودش را از سیاست زدگی مدیران می دانست. هم چنین فراستی چند انتخابات را به یاد آورد که آوینی ملاک هایش برای رای دادن را به او توضیح داده است.
در ادامه بخش دیگری از زندگی مرتضی به نمایش در آمد و حالا دیگر به سال 68 رسیده بودیم و داستان تولید مجموعه هایی مانند حقیقت و روایت فتح برایمان نقل شده بود.
از اینجا مسعود نقاش زاده هم به جمع دو مهمان قبلی پیوست. نقاش زاده امسال با فیلم "کودک و فرشته" در جشنواره فیلم فجر آمده بود و کار خوبی از آب درآورده بود؛ فیلمی که تعهد خودش به سینمای قصه گوی آوینی را نشان می‏داد.
مسعود نقاش‌زاده، مدیر کل طرح و برنامه سیما‌ فیلم که از دوستان نزدیک آوینی و در مقطعی پیش از فراستی، دبیر سینمایی سوره بوده، اظهار داشت: بعضی‌ها بعد از جنگ از او روی برگرداندند و شاید علت این امر آن بود که آنها فکر می‌کردند که حقیقت نزد آنهاست و نوع نگاه آنها با آوینی متفاوت بود. شهید آوینی به شدت علاقه مند بود که خود را در مسیر اهداف انقلاب قرار دهد.
وی در ادامه گفت: شهید آوینی، سعه‌صدر زیادی داشت و من خیلی وقت‌ها از این سعه‌صدر عصبانی می‌شدم همچنین با کسانی که در مقابلش می‌ایستادند، خیلی راحت و گشاده برخورد می‌کرد.

مسعود فراستی، منتقد سینما که میهمان دیگر این مراسم بود، پس از حضور در صحنه به اشتباهات بعضی از میهمانان اشاره کرد و گفت: من با نقد فیلم هامون با دعوت سید مرتضی آوینی که دبیر سینمایی سوره بود، به سوره آمدم و از سال 68 با او کار کردم.
هم چنین با تصحیح سخن یکی از مهمانان که گفته بود مرتضی آوینی عکس بازیگر نقش اول فیلم "عروس" افخمی را روی جلد سوره کار کرده بود گفت: هیچ شماره ای از سوره، با تصویر بازیگر نقش اول فیلم عروس همراه نبود.
وی گفت:کسانی که در آن زمان به او حمله می‌کردند، پس از شهادتش از او دفاع می‌کردند. همچنین مرتضی یک متفکر جدی بود و هنوز تفکرش زنده است و مقدار زیادی از آن پنهان است و با دیالوگ راه انداختن با مخالفین و بررسی کتاب‌ها و نوشته‌ها می‌توان او را شناخت.
وی در ادامه اظهار داشت: مرتضی، نقدهای جنجالی و تند و تیزش را با نام مستعار و روشنفکرانه‏ی فرهاد گلزار و نقدهای معمولی‌اش را با نام خودش چاپ می‌کرد.
او تاکید کرد: او مبارزه ای دائمی علیه تحجر و تجدد انجام می‌داد و این مبارزه هنوز زنده است.
فراستی در پاسخ سوال شهیدی فر که پرسید ربط شهید آوینی با هیچکاک چیست و ماجرای انتشار کتاب "هیچکاک همیشه استاد" توسط شما با مقاله ای از این شهید چه بوده است، تصریح کرد: در آن زمان بنیاد فارابی و برخی مدیران فرهنگی، سینمای روشنفکری و ضعیف تارکفسکی را ترویج می کردند. ما برای مقابله با تارکفسکی، هیچکاک را علم کردیم و این کار با خوش‌فکری مرتضی انجام شد و در واقع، هیچکاک سینمایی بود که می‌توانست در مقابل سینمای تارکفسکی قرار گیرد. مرتضی ابتدا تردید داشت اما وقتی نشستیم و با هم دو سه فیلم هیچکاک را دوباره مرور کردیم، پذیرفت و مقاله ای هم برای آن نوشت.
وی افزود: وقتی ما عکس یک جوان بوسنیایی با لباسهای روز غربی را در صفحه دوم مجله چاپ کردیم، که عکس امام در دست داشت، خیلی سر و صدا کرد و تیتری با عنوان "آقای آوینی، یک کمی هم به خدا فکر کنید. " را علیه این شهید زدند.
در ادامه این مراسم ، مسعود نقاش‌زاده گفت: سهیل نصیری از دوستان من که در جلسه حاضر است گفت: صحبت‌هایی که از آتش زدن مطالب شهید آوینی در زمان بعد از انقلاب گفته شد، ابهام‌آمیز بود و به نوعی این طور تلقی می‌شود که آوینی مطالب کفرآمیزی داشته و تمام آنها را سوزانده است بلکه این طور نبود و او در درونش یک جوشش دائمی داشت و به یک افق والاتری دست پیدا کرده بود و از این بابت نگران نبود که این مطالب دست کسی بیافتد.
وی در ادامه تصریح کرد: تا آنجایی که من در خاطرم هست، سید مرتضی هیچ‌وقت ابراز تمایل به ساخت فیلم داستانی نکرد و به نظر می‌رسد که او مستند سازی را به عنوان یک هنر و صنعت فیلم‌سازی نگاه نمی‌کرد بلکه به عنوان یک وظیفه انقلابی به آن معطوف بود. اگر برای فیلم داستانی هم احساس وظیفه می کرد این کار را می‏کرد.
نقاش‌زاده افزود: نگاهش به نوشته، مجله، ساختن فیلم و یا مدیریت تحت تاثیر یک شوریدگی خاص بود و انگار که زمان کمی برای انجام کارهای زیاد دارد.
در پایان محمدرضا شهیدی‌فر، مجری این مراسم گفت: تا کنون 16 سال از شهادت این شهید بزرگوار گذشته و تلویزیون تنها کاری که کرده این است که تعدادی از برنامه‌های روایت فتح این مرد را به نمایش درآورده و کار دیگری انجام نداده است.

1300/

مروری بر بزرگداشت متفاوت شهید آوینی

تازه های اخبار

بیشترین بازدید هفته