برطبق بند هفت برجام، ایران متعهد شده بود که طی مدت 15 سال و همچنانکه بهطور تدریجی به سمت رسیدن به استانداردهای بینالمللی کیفیت برای سوخت تولیدی در ایران حرکت میکند، ذخایر اورانیوم خود را به 300 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم غنیشده تا 3.67 درصد یا معادل آن در سایر اشکال شیمیایی محدود کند. از سوی دیگر براساس برجام جمهوری اسلامی ایران مقید بود تا 15 سال میزان ذخایر آب سنگین را به 130 تن محدود کند. در همین زمینه سید عباس عراقچی 18 اردیبهشت در برنامه گفتوگوی ویژه خبری گفت: ایران امروز اعلام کرد دیگر به این محدودیت قائل نیست و ما دیگر هیچ محدودیتی برای میزان ذخایر خود قائل نیستیم. اینکه ذخایر به چه مراحلی میرسد و چه میزان افزایش مییابد، دست خودمان است، با توجه به ظرفیتهای فنی، نیازها و تعاملات دیپلماتیک در عرصه عمل تصمیم میگیریم که با چه سرعتی مواد و ذخایر خود را افزایش دهیم.
پایان شمارش معکوس
بهروز کمالوندی، معاون امور بینالملل، حقوقی و مجلس و سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم روز دوشنبه، 27 خرداد در محل تأسیسات آب سنگین اراک در جمع خبرنگاران گفت که «از زمان اعلام چهار برابر شدن ظرفیت تولید اورانیوم 67/3 درصد، تولید آن مجدداً در روزهای اخیر افزایش یافته است، به نحوی که امروز خدمت شما اعلام میکنم اگر شمارش معکوس را از 10 شروع کنیم از امروز به مدت 10 روز (27 ژوئن/ ششم تیر) ما از سقف 300 کیلو اورانیوم غنیشده 67/3 عبور خواهیم کرد و نهتنها عبور خواهیم کرد، بلکه افزایش تولید به شدت بالا خواهد رفت و بعد از عبور از 300 کیلو، سرعت افزایش اورانیوم غنیشده با غنای 67/3 را بیشتر خواهیم کرد.» حال این شمارش معکوس به پایان رسیده و ذخایر اورانیوم ایران از 300 کیلو افزایش یافته است، هرچند اروپا این ضربالاجل 60 روزه ایران را جدی نگرفت اما حالا در پایان این 60 روز، ایران را در اجرای تصمیماتش مبنی بر کاهش تعهدات جدی میبیند. کمالوندی درباره گام دوم ایران نیز گفته است که «اگر دو اقدامی که در مرحله اول زمانبر بود را داشتیم، دو اقدام بعدی به خصوص غنیسازی بیشتر از 67/3 درصد، زمانی نخواهد برد؛ شاید یکی تا دو روز. ذخایر ایران با شتاب بیشتری روند افزایشی خواهد داشت، اگر برای آنها [اروپاییها] حفظ برجام مهم است، باید تلاش کنند.»16 تیرماه؛ گام دوم
16 تیر نیز فرصت 60 روزه ایران به اعضای باقیمانده برجام برای اجرای تعهدات بانکی و نفتی خود در قبال ایران پایان مییابد و همانطور که مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها تأکید کردهاند این فرصت تمدید نمیشود و ایران وارد گام دوم خواهد شد. در گام دوم قرار است غنیسازی 67/3 افزایش یابد که البته سناریوهای مختلف برای میزان درصد افزایش در نظر گرفته شده است که به گفته کمالوندی «سقف غنیسازی فراتر از 67/3 درصد میتواند 68/3 درصد باشد تا هر درصد دیگری، هر یک شرایطی دارد و البته نیازهای کشور را تعیین میکند.»در همین زمینه علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در یادداشتی تاکید کرده است: «از 16 تیرماه، گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران در چارچوب بندهای 26 و 36 برجام با جدیت آغاز خواهد شد تا کشورهایی که از «صبر» جمهوری اسلامی برداشت ضعف و بیعملی داشتهاند، متوجه شوند که پاسخ ایران به تجاوز پهپاد آمریکایی به مرزهای هوایی با واکنش نسبت به تلاش فریبکارانه سیاسی برای محدودسازی حقوق مسلم مردم ایران تفاوتی نخواهد داشت.» وی عنوان کرد: «اروپا تاکنون حاضر نشده هیچ هزینهای برای نجات برجام که دستاوردی تاریخی برای این اتحادیه است، پرداخت کند و به نظر میرسد از تداوم شرایط موجود که ثمره آن، فشار آمریکا به ایران و بهرهبرداری سیاسی و امنیتی اروپا از آن است، احساس رضایت میکند.»
غریبآبادی: اکنون نوبت اروپاست
کاظم غریبآبادی، سفیر و نماینده دائم کشورمان در آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم با اشاره به گزارش روز گذشته (دوشنبه) یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره عبور ایران از سطح مقررشده برای ذخایر اورانیوم غنیشده در برجام، اظهار کرد: همانگونه که در بیانیه شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران نیز تأکید شده بود، ایران در راستای استیفای حقوق خود، مطابق بندهای 26 و 36 برجام، از 8 می 2019 اقداماتی را برای اعاده بخشی از تعادل به برجام، اتخاذ کرده است. سفیر و نماینده دائم کشورمان با اشاره به اینکه ایران در این فرایند بسیار شفاف عمل کرده است، از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریمهای یکجانبه نهتنها بر جمهوری اسلامی ایران بلکه بر سایر کشورهایی که خواهان پایبندی به تعهدات خود ذیل قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل هستند، ابراز تأسف جدی کرد.نماینده دائم ایران در آژانس بینالمللی انرژی اتمی تأکید کرد که ورود ایران به مذاکرات هستهای و پیوستن به توافق برجام، همراه با «حسننیت» بوده و در این راستا، بهطور کامل و جامع به اجرای تعهداتش پایبند بوده و این موضوع 15 بار در طول سالهای گذشته توسط مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی مورد تأیید قرار گرفته است. غریبآبادی افزود: اکنون نوبت اروپاست تا اگر به سرنوشت برجام علاقهمند است، اقدامات عملی جدی برای حفظ آن بکند. در صورتی که این کشورها (اروپاییها) به تعهدات خود بهویژه در رابطه با مسائل مالی و خرید نفت عمل کنند، اقدامات ایران نیز متناسب با آن، قابل بازگشت خواهد بود.
حال توپ در زمین اروپاست که با اقدام مناسب از مرگ برجام جلوگیری کند و در صورت پایبندی طرفهای مقابل به تعهدشان در موضوع آب سنگین اراک این احتمال وجود دارد افزایش غنیسازی 67/3 با اقدام دیگری توسط ایران جایگزین شود.