در این میان مساله واکنش ایران به این اقدام تروریستی تبدیل به یکی از معماهای کلیدی در روزهای پس از شهادت سردار سلیمانی شد؛ واکنشی که از یک‌سو آنچنان که مسؤولان عالی‌رتبه نظامی نیز به آن اشاره کردند وجهی نظامی را نیز در بر می‌گرفت اما از سوی دیگر محدود به آن وجه نیز نمی‌شد و می‌توان به دیگر گزینه‌ها از جمله پیگیری حقوقی این جنایت متجاوزانه و تلاش برای محکومیت قضایی عوامل آن نیز اشاره داشت.
پیگیری حقوقی اقدام تروریستی دولت آمریکا در به شهادت رساندن سردار حاج‌قاسم سلیمانی ساعاتی پس از این اقدام تروریستی از سوی محمدجواد ظریف طرح شد و وی در بیانیه‌ای تأکید کرد وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تمام ظرفیت‌های سیاسی، حقوقی و بین‌المللی خود را برای اجرای تصمیمات شورای عالی امنیت ملی برای پاسخگو کردن رژیم جنایتکار و تروریست آمریکا درباره این جنایت آشکار به کار خواهد بست. وزیر امور خارجه همان شب نیز در گفت‌وگویی تلویزیونی با بیان اینکه اقدامات متعددی را شروع کرده‌ایم به تماس تلفنی‌اش با گوترش، دبیرکل سازمان ملل اشاره کرد و گفت: نامه‌ای برای دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت تهیه شده و تماس‌هایی با وزرای خارجه برای بررسی این موضوع پیش‌بینی شده و همچنین سایر اقدامات حقوقی و بین‌المللی که همکاران من مشغول طراحی هستند.
همه نمایندگی‌های ما بسیج شده‌اند تا مشورت‌های سیاسی و اقدامات حقوقی را صورت بدهند. «کاظم غریب‌آبادی» سفیر و نماینده دائم کشورمان در سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی در وین هم نامه‌ای را به مدیران کل سازمان‌های بین‌المللی و سفرای مقیم در وین در پی ترور سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی ارسال کرد. در این نامه با اشاره به اینکه ترور شهید سپهبد سلیمانی به همراه تعدادی از یارانش، از جمله یک فرمانده نظامی ارشد بلندپایه عراقی یک جنایت سبعانه و نمونه بارز تروریسم دولتی است که فرمان آن از سوی رئیس‌جمهور آمریکا صادر شده، تأکید کرد این اقدام تروریستی در تناقض آشکار با تمام قوانین، هنجارها و استانداردهای شناخته شده و تثبیت شده بین‌المللی از جمله اصول منشور ملل متحد انجام شد.
در این میان در حالی که تمام مقامات و دیپلمات‌های کشورمان بر پیگیری این اقدام تروریستی تاکید کرده و از استفاده حداکثری از تمام ظرفیت‌های موجود خبر داده بودند، سیدعباس موسوی، سخنگوی وقت دستگاه دیپلماسی خبر از تشکیل ستادی برای پیگیری این امر داد و گفت: بعد از ترور شهید سپهبد قاسم سلیمانی ستاد ویژه‌ای به نام «ستاد سردار سلیمانی» در وزارت امور خارجه تشکیل شده و همه ارگان‌ها و نهادهای مرتبط در خارج از وزارت امور خارجه نیز در آن دخیل هستند. این ستاد به ریاست «صادق خرازی» مشاور وزیر خارجه فعالیتش را آغاز کرده و در وزارت امور خارجه تشکیل جلسه می‌دهد و محلی نیز در این وزارتخانه برای این ستاد در نظر گرفته شده است.
اقدام نامشروع آمریکا و ادله حقوقی ایران
با گذشت 9 ماه از شهادت سردار حاج‌قاسم سلیمانی و بیش از 7 ماه از خبر تشکیل «ستاد پیگیری شهادت شهیدسلیمانی» توسط وزارت امور خارجه به ریاست صادق خرازی کماکان عملکرد محسوس و قابل قبولی از سوی این ستاد مشاهده نشده است به گونه‌ای که این روزها رئیس‌جمهور هتاک این کشور بدون هیچ‌گونه پاسخگویی در زمینه این اقدام جنایتکارانه که نقض آشکار قوانین بین‌المللی نیز بوده است سعی می‌کند از مسؤولیت مستقیم خود در این عملیات به عنوان یکی از دستاوردهایش در نطق‌های انتخاباتی یاد کند.انفعال این ستاد در پیگیری این جنایت در سطح سازمان‌های بین‌المللی در حالی است که از نخستین ساعات پس از این جنایت بسیاری از حقوقدانان شناخته‌شده غربی نیز اقدام آمریکا را عملی «تروریستی» و خلاف قوانین بین‌المللی خوانده بودند.
آمریکایی‌ها در حالی اقدام به ترور شهید حاج‌قاسم سلیمانی کردند که فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در قالب یک میهمان دیپلماتیک وارد خاک عراق شده بود؛ مساله‌ای که عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر وقت عراق نیز چند روز پس از عملیات تروریستی دولت آمریکا به آن اشاره کرده و گفته بود: من با سردار قاسم سلیمانی پیش از ترور او در فرودگاه بین‌المللی بغداد قرار داشتم تا وی پاسخ دولت ایران به نامه سعودی‌ها را به دست من برساند. بر این اساس، اقدام آمریکا به شکل آشکار نقض بند 4 ماده 2 منشور ملل متحد به شمار می‌رود، مضاف بر اینها در حالی مقامات آمریکایی بارها تاکید داشته‌اند این اقدام را برای جلوگیری از حمله‌ای از سوی ایران به فرماندهی سردار سلیمانی انجام داده‌اند که هیچگاه موفق به اثبات این ادعا نشده‌اند و فرض «پیش‌دستی» و «پیشگیری» نیز در این زمینه مردود است.
در همین زمینه «جان بولتون» مشاور سابق و اخراجی کاخ سفید اواخر تیرماه سال جاری در مصاحبه با شبکه خبری «فرانس ۲۴» به صراحت اظهار داشت که دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا از مدت‌ها پیش از زمان ترور ژنرال «قاسم سلیمانی» فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، برای انجام این عملیات برنامه‌ریزی کرده بود. بولتون در این باره گفت: «من وارد جزئیات مربوط به [ترور سردار] سلیمانی نمی‌شوم اما وقتی شاهد عملیاتی هستید که نتایجی به همراه دارد؛ اینکه فکر کنید دستور این عملیات از چند روز قبل صادر شده، اشتباه است. برخی اوقات، برای انجام کارها از مدت‌ها پیش زمینه‌چینی می‌شود و زمان دقیق اجرا به شرایطی بستگی دارد که مربوط به حوادث چند روز پیش‌تر نیست». اظهارات بولتون را می‌توان به عنوان شاهد مثال روشنی از کذب بودن ادعای آمریکایی‌ها مبنی بر پیش‌دستانه بودن این عملیات دانست.
از سوی دیگر و با چشم‌پوشی بر این نکته که اساسا سفر سردار سلیمانی به عراق در قالب یک میهمان دیپلماتیک بوده، بر اساس قطعنامه تعریف تجاوز مجمع عمومی سازمان ملل در سال 1974 هر گونه اقدام نظامی علیه نیروهای سه‌گانه به مثابه تجاوز نظامی به آن کشور محسوب می‌شود و از آنجا که در زمان ترور رابطه ایران و آمریکا رابطه جنگی نبوده است، این ترور را می‌توان به عنوان یک تجاوز غیرقانونی و آشکار نظامی به شمار آورد.
محکومیت جهانی اقدام تروریستی آمریکا
شرح این صورت‌مساله که ترور شهید سلیمانی توسط پهپادهای آمریکایی اقدامی غیرقانونی بوده است هیچگاه محدود به گمانه‌زنی‌های داخلی کشورمان نشد و بسیاری از حقوقدان‌های غربی نیز آن را تکرار کردند، با این حال می‌توان مهم‌ترین شاهد مثال برای تایید این گزاره را در گزارش «اگنس کالامار»، گزارشگر سازمان ملل در امور حقوق بشر یافت. کالامار اواسط تیرماه سال جاری در نشست ژنو با اشاره به غیرقانونی بودن اقدام تروریستی دولت آمریکا، گفت: عملیات ترور ژنرال سلیمانی در زمینه درگیری‌های مسلحانه اقدامی بی‌سابقه بود.در این عملیات، یک مقام ارشد دولتی ایران در یک کشور دارای حاکمیت هدف قرار گرفت. وی همچنین با بیان اینکه اگر روند انتشار پهپادها را اصلاح نکنیم، بزودی همگی قربانیان آن خواهیم شد، تاکید کرد: شورای امنیت باید تلاش کند استانداردهای مربوط به استفاده از برخی سلاح‌ها را تدوین کند. کالامار همچنین درباره ادعای مقامات آمریکایی مبنی بر پیشگیرانه بودن این اقدام تروریستی گفته بود: ایالات‌متحده در توجیه حمله خود به کاروان حامل ژنرال سلیمانی در هنگام خروج از فرودگاه بغداد، نتوانسته است شواهد و ادله کافی مبنی بر [خطر] حمله قریب‌الوقوع یا حتمی به منافع [آمریکا] را ارائه کند.
لازم به ذکر است کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا نیز اعلام کرده است در جریان ترور فرمانده سابق سپاه قدس تهدید مشخص و فوری برای نیروهای آمریکایی یا سایر پرسنل که مستلزم کشتن (به شهادت رساندن) قاسم سلیمانی باشد، وجود نداشته است.
انفعال پرهزینه دستگاه سیاست خارجی
انفعال دستگاه سیاست خارجی و «ستاد پیگیری شهادت سردار سلیمانی» که توسط این وزارتخانه و به ریاست صادق خرازی تشکیل شده در حالی است که بستر حقوقی کاملی برای محکومیت این اقدام آمریکا در نهادهای بین‌المللی وجود دارد. شدت غیرقانونی بودن این جنایت آمریکا که به تایید گزارشگر ویژه شورای امنیت سازمان ملل نیز رسید یک فرصت حداکثری برای این ستاد جهت محکومیت اقدام آمریکا به شمار می‌رود.انداختن نگاهی به عمده فعالیت‌هایی که در سطح دستگاه سیاست خارجی در 9ماه گذشته پیگیری شده، نشان از آن دارد که این دستگاه بیش از هر چیز به واکنش‌های نمادین و تشریفاتی چشم دوخته است و کمتر گام عملی جهت پیگیری حقوقی این اقدام متجاوزانه و محکومیت دولت آمریکا در فضای نهادهای بین‌المللی بر‌داشته است؛ برخورد منفعلانه‌ای که بدون بهره‌گیری از اجماع جهانی پیرامون غیرقانونی و نامشروع بودن این ترور، تنها به برخی محکومیت‌ها محدود مانده است.
توجه به این نکته ضروری است که اگر واکنش ایران به ترور در سطوح مختلف و از جمله سطح حقوقی آن، برخوردی قاطع نباشد می‌تواند به کاهش هزینه و رغبت بیشتر دولت متجاوز آمریکا برای دست زدن به چنین اقدامات متجاوزانه‌ای منتهی شود. دستگاه سیاست خارجی به طور اعم و «ستاد پیگیری شهادت سردار‌سلیمانی» به طور اخص باید پاسخگوی علت انفعال خود در زمینه محکوم کردن دولت تروریست آمریکا در جریان به شهادت رساندن فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران باشند. در این زمینه علاوه بر تلاش همه‌جانبه و پیگیری این محکومیت در مجامع و نهادهای بین‌المللی، لزوم مطرح کردن این مساله که رواج این بدعت آمریکایی می‌تواند باعث تهدید تمام جامعه جهانی و تکثیر چنین عملیات‌هایی شود امری ضروری است.
همچنین در پیش گرفتن همکاری‌های جدی همراه با عراق به عنوان کشوری که این عملیات تروریستی در آن حادث شده بود و فرمانده نیروی مردمی عراق موسوم به حشدالشعبی (شهید ابومهدی المهندس) نیز در جریان آن به شهادت رسیده بود، یکی دیگر از کارویژه‌هایی است که باید توسط دستگاه سیاست خارجی پیگیری شود. پیش از این «محمد الغبان» رئیس فراکسیون فتح پارلمان عراق از تأسیس کمیته تحقیقی در این زمینه خبر داده بود.
کارشناسان حقوقی آمریکا: ترور ژنرال سلیمانی اقدام جنگی بود
۳ کارشناس حقوقی آمریکا در مناظره‌ای با توجه به اقدام دولت آمریکا در به شهادت رساندن سردار شهید سلیمانی، درباره اختیارات جنگی رئیس‌جمهور آمریکا به بحث و گفت‌وگو پرداختند. به گزارش ایسنا به نقل از پایگاه اینترنتی اندیشکده «پراجکت اسفیر»، جین هیلی، دیوید ریوکین و مارگارت تیلور ۳ کارشناس حقوقی آمریکا در یک مناظره به بحث و گفت‌وگو درباره اختیارات جنگی رئیس‌جمهور آمریکا و قوانین مربوط به این اختیارات در کنگره آمریکا پرداختند. در بخشی از این مناظره به اقدام تروریستی دولت آمریکا در به شهادت رساندن سردار شهید قاسم سلیمانی به دستور دونالد ترامپ رئیس‌جمهور این کشور نیز پرداخته شد.جین هیلی درباره توجیه‌هایی که دولت آمریکا برای این اقدام ارائه کرد، گفت: دولت [آمریکا] برای ارائه استدلال رسمی قانونی وقت گذاشت؛ اظهاریه اولیه اختیارات جنگی که شامل آن استدلال قانونی می‌شد، محرمانه بود. اکنون ما یک استدلال آشکار قانونی داریم. آنها توجیه‌شان را پیش از آنکه به طور علنی به مردم آمریکا بگویند، به سازمان ملل ارائه دادند که برای یک رئیس‌جمهور با رویکرد «اول آمریکا» عجیب هم بود. هیلی ادامه داد: دولت ترامپ چند هفته را به دروغ گفتن درباره این گذراند که آیا این حمله برای جلوگیری از حمله‌ای قریب‌الوقوع انجام شد. پمپئو (وزیر خارجه آمریکا) می‌گفت اگر نه صد‌ها تن، ده‌ها تن از آمریکایی‌ها کشته می‌شدند اما نمی‌دانیم در کجا و چه زمانی.
دونالد ترامپ به «لارا اینگراهام» گفت 4 سفارت آمریکا در معرض خطر بودند که روز یکشنبه وزارت دفاعش می‌آید و می‌گوید اطلاعاتی در این باره دریافت نکرده است. وقتی ما متوجه دلیل این اقدام می‌شویم، پی می‌بریم که اصلا خطری قریب‌الوقوع نبوده است. بنابراین فکر می‌کنم قطعا دلایل زیادی برای بی‌اعتمادی به این دولت همانند دولت‌های قبلی درباره استدلال‌ها برای جنگ وجود دارد و جای تعجب ندارد که وقتی دادن مجوز به کارگیری نیروی نظامی لازم باشد، کنگره مخصوصا آماده دادن این اجازه نخواهد بود. سپس مارگارت تیلور در پاسخ به دیدگاه دیوید ریوکین که اعلام کرد «آنها (ایران) با ما در جنگ بوده‌اند و اشکال این اقدام در کجاست»، توضیح داد: مشکل این است که فکر می‌کنم آمریکایی‌ها نمی‌خواهند به طور کلی در خاورمیانه با ایران درگیر یک جنگ شوند.
از نظر من مشکل حمله به ژنرال سلیمانی این بود که پیامدهایش نامعلوم بود. علاوه بر این، فکر می‌کنم چیزی که افرادی از کنگره و آمریکایی‌هایی در صحبتم با آنها از آن نگران بودند، این بود که آیا این اقدام ما را به جنگی گسترده‌تر با ایران می‌کشاند؟ برداشت من این است که آمریکایی‌ها این را نمی‌خواهند و اینکه مردم می‌گفتند ما نمی‌خواهیم این موضوع گسترش پیدا کند و در جنگی دیگر در خاورمیانه باشیم، موجب ارائه مصوبه‌هایی مرتبط از کنگره شد.
