ماجرای کفش جلو باز چیست؟
طی روزهای گذشته برخی سایت ها و صفحات مجازی وب فارسی اعلام کردند که افراد سوء جو با ابداع عبارات رمزی از بستر تبلیغاتی رایگان سایت دیوار جهت عرضه و دریافت خدمات جنسی استفاده می کنند. در واقع به نظر می رسد که برخی از کاربران و باندهای فساد و فحشاء با توجه به حضور گسترده و قابل توجه کاربران فضای مجازی کشورمان در سایت ها و سرویس های اینترنتی پر مخاطبی مانند دیوار از این بسترها جهت بازاریابی و گسترش شبکه فاسد خود بهره می بردند.البته به دلیل ماهیت داخلی و بومی سایت ها و سرویس هایی مانند آنچه پلتفرم دیوار به مخاطبان خود ارائه می‌دهد، شبکه های فساد و فحشاء برای پنهان ماندن از دید و تیر نهادهای نظارتی به ظن خود دست به ابتکاراتی مانند رمزگذاری عبارات و اصطلاحات رایج در بین خود زده اند که ماجرای اخیر و مشخص شدن معنا و مفهوم آگهی هایی با عنوان کفش زنانه گواهی بر این رویکرد مجرمانه است.
متاسفانه طی روزهای گذشته این ادعا به مثابهه یک بمب خبری توجه کاربران فضای مجازی را به خود جلب نموده و باعث شده است که طی یک هفته عباراتی مانند "خرید کفش زنانه دیوار"، "کفش زنانه مجلسی جلو باز، با جعبه"، "کفش زنانه تهران" به کلید واژه های داغ و پرجستجوی گوگل بدل شوند چرا که ماهیت این خبر ناخودآگاه کنجکاوی هر مخاطبی را بر می انگیزد!
البته بخشی از کاربران فضای مجازی کشورمان تنها به جستجوی اطلاعات و اخبار در رابطه با این موضوع اکتفا نکرده و در صفحات مجازی مختلف به طرح دیدگاه خود در این رابطه پرداخته اند.
بطور مثال برخی کاربران نوشته اند: «چرا ناظر دیوار این جور آگهی‌ها رو حذف نمی‌کنه، همه آگهی‌ها شده کفش جلو باز پشت باز با جعبه بی جعبه از شانس من خیلی به دیوار سر می‌زنم، از دیشب تا حالا که قضیه رو فهمیدم خیلی ناراحتم.»
صفحه اینستاگرامی تلگراف نیز در این رابطه نوشته: «آگهی‌هایی با رمزگذاری‌های عجیب در سایت نیازمندی‌های دیوار منتشر می‌شود که حیرت کاربران فضای مجازی را در بر داشته، به طور مثال کفش زنانه به همراه کارتن به معنای داشتن خانه برای تن فروشی است. از طرفی دیده می‌شود که یک عده از آقایان آگهی خرید کفش زنانه را هم با همین رمزگذاری‌ها منتشر و درخواست می‌کنند. این فضا حتی دست کلاهبرداران حرفه‌ای را هم باز گذاشته است! آیا مدیران دیوار از این موضوع بی‌خبرند؟ عدم نظارت بر محتوا تا کجا باید ادامه پیدا کند.»
تحلیل محتوای پیام‌های منتشر شده توسط کاربران ایرانی نشان واکنش منفی افکار عمومی نسبت به این ماجرا دارد، اما نکته جالب توجه اینجاست که کاربران به سادگی یا بی تفاوت از کنار اخبار مربوط به این ماجرا عبور نکرده و علاوه بر بیان انزجار خود، اشاره ای هم به مشکلات و زمینه های بستر ساز رشد این پدیده در فضای مجازی داشته اند که در صدر آنها مشکلات اقتصادی مطرح شده است که این مسئله خود نشان از سطحی نبودن واکنش افکار عمومی کشورمان به این ماجرا و آسیب اجتماعی نهفته در دل آن دارد.
چرا خدمات سایت دیوار مورد سوء استفاده قرار گرفته است؟
برای پاسخ به این سوال که چرا باندهای فساد و فحشاء سایت و بستر خدماتی «دیوار» را به عنوان محل فعالیت و شبکه سازی خود انتخاب نموده اند باید نگاهی به آمارهای این سرویس دهنده محبوب ایرانی داشته باشیم. دیوار در گزارش سال ۱۳۹۸ خود که در پایگاه اطلاع‌رسانی آن منتشر شده است جدیدترین آمار و ارقام مربوط به رفتار کاربران، معاملات در دسته‌های مختلف، تاثیر دیوار بر اقتصاد، کسب‌وکارها و محیط زیست و… را ارائه نموده است که در ادامه به بخشی از این گزارش می پردازیم.لازم به ذکر است که گزارش سال ۹۸ دیوار حاصل تلاش چند ماه بررسی، تولید محتوا، طراحی و آنالیز داده‌هایی است که به دقت استخراج شده‌اند. دیوار شبیه به یک شنبه بازار سنتی در سال ۱۳۹۸ در تمام شهرهای کشور بیش از ۳۵ میلیون کاربر را به خود جذب کرد. کاربرانی که فقط ساکنان شهرها نبوده‌اند و فقط وسیله دست دوم خرید و فروش نکرده‌اند. از روستاهای لاهیجان تا آق‌قلا، از خلخال تا دهلران، مریوان تا سرباز و از سرباز تا قوچان همه شهرها و روستاهای کشور درگیر داد و ستد هر کالای تولیدی، واسطه‌ای، دست دوم و خدماتی در این بازار شده‌اند که تا پیش از این راه سخت‌تری را برای مبادله آن باید می‌پیمودند.
می‌توان گفت دیوار با این تعداد کاربری که در سال گذشته داشته در هر خانواده ایرانی بیش از یک نماینده دارد. یا به زبان آمار در هر خانواده ۱.۴ نفر کاربر وفادار این پلتفرم هستند که در این یک سال عضو دیوار بوده و در آن به خرید و فروش پرداخته‌اند. در سال ۹۸ بیش از ۱۴۳ میلیون درخواست آگهی در دیوار ثبت شده که از میان آنها ۹۸ میلیون و ۷۵۴ هزار و ۵۱۴ آگهی تایید و منتشر شده است. اگر هر آگهی منتشر شده در سال ۹۸ را یک کاغذ در نظر بگیریم و آنها را روی هم بچینیم، ارتفاع آن ۵۹۲ متر می‌شود که از مجموع ارتفاع برج میلاد و آزادی بیشتر است.
در واقع در هر ۲۴ساعت شبانه روز به طور میانگین بیشتر از ۲۷۰هزار آگهی روی سایت دیوار قرار گرفته است. البته در برهه‌های مختلف سال حجم درخواست‌ها متفاوت است. بهمن پرآگهی‌ترین ماه بود و در روز ۱۴بهمن‌ماه ۳۷۵٫۵۵۲ آگهی در دیوار منتشر شد که شلوغ‌ترین روز کاری تیم نظارت در سال ۹۸ بود. تعداد آگهی منتشر شده در سال ۹۷ حدودا ۷۲ میلیون آگهی بوده که بر این اساس می‌توان گفت آمار سال ۹۸ نسبت به سال قبل‌تر ۳۷ درصد رشد داشته است.
۳۵ درصد از کاربران دیوار را زنان تشکیل می‌دهد که برخی از آنها جزو کاربران فعال و دائمی دیوار هستند. این عدد حدوداً دو برابر بیشتر از نرخ اشتغال رسمی آنها در کشور است. امروزه نرخ اشتغال زنان در کشور برابر با ۱۶ درصد بوده. آنها معمولا فرصت کمتری برای کار رسمی دارند و به دلیل وظایف کار خانگی که به آنها محول می‌شود کمتر فرصت خروج از خانه را پیدا می‌کنند. در این میان به نظر می‌آید که دیوار دسترسی بیشتری برای کسب و کار آنها در این فضای آنلاین باز کرده است. بر اساس تخمین‌های اولیه تعداد کاربران زن در دیوار نزدیک به ۱۲ میلیون نفر است. با توجه به اینکه تعداد زنان بالای ۱۵ سال در کشور حدود ۳۰ میلیون نفر بوده، ۴۰ درصد از زنان این رنج سنی کاربر دیوار هستند و با واسطه این پلتفرم به این بازار اقتصادی دسترسی پیدا می‌کنند.
دیوار برای تامین امنیت کاربران و جلوگیری از مزاحمت در پلتفرم خدماتی خود به کمک هوش مصنوعی محتوای چت افراد در این اپلیکیشن را مورد بررسی قرار می‌دهد تا از هر عاملی که منجر به طرد و ترک این فضای اجتماعی شود جلوگیری کند. طوری که در سال 97، به دلیل رفتار نابه‌هنجار ماهانه ۲۰ هزار کاربر اجازه چت کردن در پلتفرم دیوار را برای مدتی مشخص و ماهانه ۱۴ هزار کاربر دیگر برای همیشه از دست داده اند.
همانگونه که از آمار و اطلاعات ارائه شده در گزارش سال 98 دیوار بر می آید این پلتفرم یکی از پر مخاطب‌ترین شبکه های خدماتی و اجتماعی کشور است که این مسئله خود طمع افراد سود جو و بزهکار را تحریک کرده و به همین دلیل همواره این سرویس دهنده محبوب در معرض تهدیدات گوناگونی از جمله کلاهبرداری های سایبری بوده است.
پشت پرده احتمالی این ماجرا!
ماجرای اخیر اگر چه توانسته توجه افکار عمومی را به خود جلب نماید اما پیش از نتیجه گیری و اظهار نظر قطعی در رابطه با آن باید نگاهی به سه سناریوی محتمل در رابطه با این ماجرا داشته باشیم. در سناریوی اول می توان این ماجرا را یک خبر سازی از پیش طراحی شده علیه پلتفرم دیوار در نظر گرفت چرا که دیوار تنها پلتفرم ارائه دهنده خدمات معاملاتی در کشورمان نیست و رقبای بسیاری دارد اما در اخبار منتشر شده به صورت ویژه تلاش شده تا مجموعه دیوار و خدمات آن مورد برجسته سازی قرار گیرد!این سناریو از آن رو قابل تامل است که با مرور اخبار مرتبط با دیوار آنهم در طول چند سال گذشته در می یابیم که در بازه های مختلف عملیات های رسانه ای مشابهی برای تخریب این پلتفرم انجام شده است لذا از یک منظر می توان ماجرای اخیر را ساختگی و با هدف تخریب برند دیوار در نظر گرفت!
در سناریوی دوم این موضوع مطرح است که این ماجرا با هدف انحراف افکار عمومی کشورمان از موضوعات روز مانند هفته وحدت و اهانت اخیر رئیس جمهور فرانسه به اسلام عزیز و مسلمانان طراحی و اجرا شده است. در سناریوی سوم نیز این احتمال مطرح است که هدف از طرح این ماجرا بد نام کردن شبکه ملی اطلاعات و آسیب‌پذیر جلوه دادن آن در برابر اقدامات مجرمانه و حتی غیر اخلاقی باشد.
البته بررسی دقیق این سه سناریو نیاز به پیگیری نهادهای قضائی و انتظامی کشورمان دارد چرا که در صورت صحت هر یک از سه سناریو عملاً مجری این اقدام مرتکب تشویش اذهان عمومی شده و مستحق برخورد شدید قضائی خواهد بود. با این‌حال این سه سناریو نافی احتمال وجود فعالیت های مجرمانه در فضای مجازی کشورمان نیست.
نتیجه گیری
فضای مجازی به مثابه یک کلان شهر بزرگ دارای زوایای پیدا و پنهان گوناگونی است که در هر بخش آن به صورت لحظه ای میلیون ها گیگابایت اطلاعات تولید و تبادل می شود، لذا بدون وجود ابزارهای نظارتی پیشرفته خصوصا ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی نمی توان انتظار نظارت کامل و قابل قبول بر فضای مجازی کشورمان را داشت هر چند که با وجود ابزارهای مناسب نیز پوشش نظارتی 100 درصد بر فضای مجازی ممکن نیست چرا که با توجه به پیشرفت روز افزون دانش رمزنگاری امروزه کشورهایی مانند امریکا نیز در حوزه رصد فعالیت‌های مجازی گروه های تبهکار با چالش های جدی روبرو هستند.به‌طور مثال در اوایل دهه اخیر میلادی نهادهای امنیتی آمریکا در جریان پیشبرد سیاست امنیتی کاخ سفید دریافتند که عمده مکاتبات گروه های خلافکار فعال در آمریکا و حتی خارج از این کشور از بستر شبکه های ارتباطی آشکار و معروفی مانند گوگل انجام می گیرد، آنهم در حالی که تمام مکاتبات انجام شده در سرویس هایی مانند پست الکترونیک گوگل به صورت خودکار توسط ربات های نظارتی پایش و کنترل می شود اما به دلیل استفاده گروه های تبهکار از ابزارهای رمزنگاری این مکاتبات برای نهادهای نظارتی قابل کنترل نبوده است.
لذا با فرض پذیرش وجود برخی فعالیت های مجرمانه در پلتفرم های پر مخاطبی مانند دیوار باید بصورت هوشمندانه با این تهدید روبرو و برای رفع و حل آن برنامه ریزی هوشمندانه ای در نظر گرفت چرا که پیام رسان‌ها و سایر شبکه های ارتباط داخلی کشورمان نیز در معرض تهدید مشابهی هستند و انکار این مسئله ممکن نیست، لذا ماجرای اخیر را می توان به مثابهه زنگ هشداری برای مسئولین فضای مجازی کشورمان در نظر گرفت تا تدبیری برای این مسئله بیندیشند.
در پایان نیز باید به این مهم اشاره کرد که بخش عمده ای از آسیب های اخلاقی و اجتماعی جامعه ناشی از شرایط اقتصادی کشور است و نباید اینگونه تصور کرد که بستن و محدود کردن فضای مجازی منجر به حل مشکلات اخلاقی و اجتماعی جامعه خواهد شد، از این رو باید از مقامات مسئول خصوصا نمایندگان مجلس شورای اسلامی درخواست کرد که با توجه به شرایط حساس اقتصادی کشور، جدیت بیشتری در حوزه سیاست گذاری اقتصادی داشته و با سیاست گذاری های جهادی در حوزه اقتصاد مانع از شیوع آسیب ها و مشکلات اجتماعی خانمان برانداز در جامعه شوند.
