بلک فرایدی یا جمعه سیاه نامی است که برای اشاره کردن به آخرین جمعه‌ی ماه نوامبر مرسوم شده است. این روز در امریکا و بسیاری کشورهای دیگر آغاز فصل خرید کریسمس محسوب می‌شود. بازارهای اقتصادی کشورهای مختلف در این روز با حراج و تخفیف رونق بیشتری در مقایسه با سایر فصول و ماه‌های سال می‌گیرند و خریداران با شوق و شور زیاد به فروشگاه‌های مختلف هجوم می‌برند.

البته طبیعی است که با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا که همچنان در تمام جهان ادامه دارد، در سال ۲۰۲۰ بیشتر شاهد رونق گرفتن حراج‌های اینترنتی و آنلاین در روز بلک فرایدی باشیم.

بلک فرایدی شاید یکی از مهم‌ترین رویدادها برای خریداران و فروشندگان محصولات مختلف باشد. این رویداد از سال ۱۹۵۲ به‌‌صورت رسمی هر سال یک روز پس از روز شکرگزاری (Thanksgiving) در ایالات متحده امریکا برگزار می‌شود.

روز شکرگزاری در امریکا به چهارمین پنجشنبه‌ی ماه نوامبر گفته می‌شود که دیرباز آغاز فصل خرید کریسمس بوده است. با این حساب جمعه سیاه در واقع آخرین جمعه ماه نوامبر است که جزو اولین روزهای خرید عید سال نوی میلادی برای امریکایی‌ها به حساب می‌آید.

مردم در جمعه سیاه به خیابان هجوم می‌برند تا زودتر خود را به فروشگاه‌ها رسانده و اجناسی که تخفیف خورده‌اند را خریداری کنند. در جمعه سیاه، خیابان‌ها شلوغ می‌شود، پیاده‌روها با ازدحام شدید جمعیت مواجه می‌شود و فروشگاه‌ها به صحنه زد و خورد مشتریان تبدیل می‌شود. از سال ۲۰۰۸ تاکنون، یازده نفر در آمریکا جان خود را در مراسم حراج جمعه سیاه از دست داده‌اند و صدها نفر زخمی شده‌اند. گفته شده که اصطلاح «جمعه سیاه» را ابتدا پلیس فیلادلفیا برای اشاره به تصادفات رانندگی، ازدحام‌ها و زد و خوردهای این روز به کار برد.

درگیری‌های شدید در جمعه‌ سیاه آمریکایی!

فروشنده‌ها با فروش بسته‌های کالا یا Bundle، خریداران را به خرید کالا‌هایی غیرجذاب نیز تشویق می‌کنند. برای مثال در یک بسته شامل ۵ کالا، سه کالا مورد نظر خریدار بوده و با توجه به اینکه این بسته شامل تخفیف ۵۰ درصدی می‌شود، خریدار ترجیح می‌دهد آن را تهیه کرده و در نتیجه دو کالایی که ممکن است فروش کمتری داشته باشد در این وضعیت به فروش می‌رسد.

به واسطه فروش فوری که در این روز ایجاد می‌شود به خریداران این حس القا می‌گردد که باید به سرعت خرید خود را انجام داده و اگر این کار را نکنند چیزی را از دست می‌دهند. این سبک از بازاریابی را شاید در بسیاری از شعار‌های تبلیغاتی دیده اید که به شما می‌گویند تنها ۵ روز برای شرکت در مسابقه فرصت دارید یا تنها تعداد محدودی از این جنس باقی مانده و شما فرصت کمی برای خرید آن دارید. این سبک از بازاریابی باعث ایجاد یک نوع هیجان در خریدار شده و وی را ترغیب به خرید محصول می‌کند. این خاصیت در Black Friday به خوبی دیده می‌شود، چون خریدار تنها از صبح تا قبل از شب فرصت خرید داشته و این فرصت محدود به وی القا می‌کند که حتما باید خریدی را انجام داده در غیر اینصورت ضرر می‌کند. شاید اگر به جای Black Friday یک هفته این اتفاق می‌افتاد صف‌های فروشگاه‌ها و خرید افراد اینقدر زیاد نمی‌شد.

جمعه سیاه در ایران

علی‌رغم این‌که ایرانی‌ها فرهنگ بسیار غنی‌ و کهنی دارند اما ما در سالیان گذشته شاهد واردات‌های فرهنگیِ عجیب و غریب نیز در ایران بوده‌ایم. یکی از این واردات فرهنگی، جمعه سیاه است. در زمان جمعه سیاه، هیچ فصل خریدی در ایران وجود ندارد که این روز بخواهد سوتِ آغاز آن باشد. بسیاری از فروشگاه‌هایی که حول جمعه سیاه تبلیغات به راه می‌اندازند، نه تنها مناسبتی برای آغاز فصل خرید تعطیلات عید نوروز ندارند، بلکه قیمت کالاها خود را در آستانه سال نو خورشیدی بالاتر نیز می‌برند!

به جز واردات بی‌مبنای یک مناسبت خاصِ غربی، هیچ پایه و اساسی برای حراج جمعه سیاه در ایران وجود ندارد. علاوه بر این، در فرهنگ ما ایرانی‌ها، احترام به همنوع همواره جایگاه والایی داشته است و هجوم به سمت یک چیز بدون رعایت شئونات اجتماعی، مذموم شمرده شده است.

واردات جمعه سیاه به فرهنگ ایرانی، به نوعی نادیده گرفتن این جنبه از ماجرا است. اگر اتفاقاتی که در کشورهای غربی در جمعه سیاه صورت می‌گیرد، در یکی از شهرهای ایران صورت می‌گرفت، سیل انتقادات توسط رسانه‌های کشور به راه می‌افتاد تا این پدیده زودتر جمع شود. واردات جمعه سیاه به ایران، قبح‌زدایی از این هجوم‌های دیوانه‌وار و کنار گذاشتن آدابِ اصیلِ اجتماعی است.

علاوه بر این، در نحوه حراج جمعه سیاه در ایران نیز ایرادهای اساسی وجود دارد. کاربران شبکه‌های اجتماعی به این موضوع اشاره کرده‌اند که تخفیف‌ها اکثراً «تقلبی» و «گول‌زننده» است. به‌عنوان مثال، یک فروشگاه‌ها آنلاین قیمت برخی از اجناس خود را (که اکثراً اجناس بنجلی هم هستند) به‌صورت دلبخواهی تا میزان زیادی بالا برده و سپس ادعا کرده که به‌عنوان مثال در حدود هشتاد درصد روی قیمت آن جنس تخفیف داده است. این ادعاهای تخفیف در حالی مطرح شده که قیمت نهایی برخی از اجناس هم باز گران‌تر از قیمت واقعی آن‌ها است!

3 مشکل اصلی برگزاری جمعه سیاه در ایران

طبق آمارهایی که شرکت های مختلف از جمعه سیاه ایرانی می دهند، می‌توان فهمید در ایران استقبال خوبی از جمعه سیاه نمی شود.

1. تخفیف‌های غیر واقعی:

در ایران، اجناس اصلی و مورد نیاز مردم از جمله وسایل الکترونیکی تخفیف ندارند یا اگر داشته باشند؛ بسیار ناچیز است. بنابر این بیشتر تخفیف‌ها برای لباس و لوازم آرایشی و بهداشتی ارائه می شوند.

گزارش‌های منتشر شده از حراجی‌های سال گذشته در ایران، نشان می‌دهد برخی فروشگاه‌ها اجناس خود را پیش از شروع جمعه سیاه گران کرده و بعد تخفیف‌ها را اعمال کردند یا اینکه تخفیف‌های عمده شامل اجناسی بوده که مشتری ندارند.

2. مشکلات فروش فروشگاه‌های آنلاین:

شلوغی سایت‌ها و خوابیدن سایت‌ها بر اثر ترافیک زیاد در یک روز، صدها خرید و درخواست سفارش اشتباه، عدم پاسخ‌گویی و توانایی در پردازش خریدها توسط فروشگاه‌ها، همگی موجب تجربه خرید ناموفق برای بسیاری از کاربران شده است.

3. عدم سنخیت زمانی با خرید سال نو در ایران

همانطور که گفته شد، حراجی‌ جمعه سیاه در پایان سال میلادی برگزار می‌شود، در حالی‌ که این تاریخ در ایران مصادف با اوایل آذرماه است. یعنی در زمانی که برخی مردم قدرت خرید ندارند و در تب و تاب خرید سال نو نیستند.

حراج مرگ در روزهای کرونایی؟!

بسیاری از فروشگاه‌های حتی از چند روز قبل این حراجی بزرگ را با عناوینی خلاقانه مثل "حراجی نارنجی" و... تبلیغ می‌کنند تا مشتریان بیشتری را به سمت خود بکشانند، اما نباید از یاد برد که امسال شرایط جهان به دلیل شیوع ویروس کرونا بحرانی است و قطعا هرگونه تجمعی با هر بهانه و هدفی می‌تواند به از دست رفتن جان بسیاری از مردم منجر شود.

در این روزها، کرونا در کشور ما هم شیوع بسیار زیادی داشته، روزانه بیش از ۴۰۰ نفر از هموطنانمان جان می بازند و تقریبا همه کشور در وضعیت قرمز و حتی سیاه کرونایی قرار دارد و بر همین اساس هم محدودیتهایی برای فعالیت مشاغل ۲ تا ۴ در نظر گرفته شده است. بنابر تاکید مسوولان و متخصصان امر در چنین شرایط کرونا زده، ایجاد هر گونه تجمعی خطر آفرین است. بر همین اساس در آستانه فرا رسیدن "جمعه سیاه" و موسم حراجی، خطر آن می رود که برخی بی توجه به محدودیتهای اعمال شده اقدام به حراجی های پنهانی و زیرزمینی کرده و افراد هم با سودای خرید ارزان، به این مکانها هجوم آورده و در گیر و دار همین شلوغیها، مبتلا شده و حتی جان ببازند. بر همین اساس هم چه فروشگاه ها و چه مردم لازم است در این شرایط بیش از هر چیز دیگری فکر سلامت خود و دیگران باشند تا حراج آخرین جمعه ماه نوامبر به حراج مرگ برای آنها و اطرافیانشان بدل نشود.

طبیعتا باید راهکارهای نظارتی و برخورد برای چنین روزهایی که فروش بیشتر یا خرید ارزان برای عده ای مهمتر از جان و سلامت است، پیش بینی شود. البته در حال حاضر در کشور محدودیت‌های جدی کرونایی وضع شده و مشاغل غیرضروری در مناطق قرمز تعطیل هستند. از طرفی منع تردد از ساعت ۲۱:۰۰ شب تا ۰۴:۰۰ صبح نیز وجود دارد و طبیعتا با وجود این محدودیت‌ها، برگزاری چنین حراجی‌هایی تخلف است و قاعدتا با موارد تخلف برخورد خواهد شد.

"حراج جمعه سیاه " از زبان پلیس سایبری کشور

سرهنگ " رامین پاشایی " معاون اجتماعی پلیس فتا ناجا اظهار داشت: تبلیغات فریبنده ای که در جهت ارائه خدمات و فروش کالا با قیمت‌هایی پایین‌تر از قیمت‌های واقعی و ارسال رایگان صورت می گیرد،در حالیکه طی این سال ها استفاده از شیوه فروش "بلک فرایدی" به برخی از فروشنده‌ها کمک کرده است تا بتوانند کالاهای قدیمی خود را به راحتی بفروشند.

وی با اشاره به اینکه طراحی درگاه‌ های جعلی که در اصطلاح به آن فیشینگ گفته می‌شود در روزهای منتهی به بلک فرایدی از شگردهای مهم مجرمان سایبری است، بیان داشت : هر سال در روزهای حوالی بلک فرایدی شاهد شکایت قابل توجهی از مردم به خاطر کلاهبردار های صورت گرفته در خصوص پرداخت بهای کالای مورد نظر و عدم دریافت کالا یا تقلبی بودن کالای تحویلی به آنها هستیم.

سرهنگ پاشایی ادامه داد: افراد سود‌جو از اعتماد هموطنان سوءاستفاده کرده و با برپایی سایت‌های جعلی و تقلبی، هم اعتبار دیگر فروشگاه‌های اینترنتی که دارای فعالیتی سالم می‌باشند را زیر سوال می برند و هم از مردم عزیز کلاهبرداری می کنند .

معاون اجتماعی پلیس فتا ناجا افزود: این صفحات جعلی از نظر ظاهری کاملاً به درگاه اصلی شبیه بوده و به راحتی اعتماد کاربر را مبنی بر ورود اطلاعات بانکی جلب کرده و شماره کارت، رمز دوم، cvv2 و تاریخ انقضاء کارت بانکی را به سرقت برده و در فرصتی مناسب اقدام به برداشت غیر مجاز از حساب بانکی قربانی می‌ کند.

این مقام انتظامی با اشاره به اینکه تنها تفاوت سایت‌های اصلی با سایت‌های جعلی و فیشینگ شده در آدرس سایت می‌باشد، افزود: آدرس این‌گونه سایت‌ها دارای تفاوتی بسیار ناچیز همانند کم و زیاد یا جابجا کردن حروف، حذف یا افزودن کارکترهایی همچون(-)،(_)،(.) و... می‌باشد، بنابراین همواره باید سعی شود آدرس توسط خود کاربر تایپ شود و از رفتن به لینک‌هایی که در کانال‌ها، گروه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ارائه می‌شود خودداری گردد.

سرهنگ پاشایی ضمن تاکید بر خریدهای اینترنتی شهروندان از فروشگاه‌های دارای ENAMAD ، خاطر نشان کرد : سایت پلیس فتا به آدرس Cyberpolice.ir مرجعی کامل از مطالب آموزشی بوده و هموطنان عزیز می‌توانند با مراجعه و بازدید از قسمت‌های مختلف سایت، اطلاعات لازم را دریافت و در بخش مرکز امداد و فوریت های سایبری، راهنمایی‌های مورد نیاز را کسب کنند .

نظر کاربران درباره جمعه سیاه

منبع:
1. بلک فرایدی چیست؟ / دجی کالا
2. جمعه سیاه چیست و چه روزی است؟ / تابناک
3. جمعه سیاه چیست و چه فلسفه و تاریخچه‌ای دارد؟ / مردم سالاری آنلاین
4. "جمعه سیاه" یا حراج مرگ در روزهای کرونایی؟! / فرتاک نیوز
5. درگیری‌های شدید در جمعه‌ سیاه آمریکایی! / خبرگزاری دانشجو
6. پشت پرده های "حراج جمعه سیاه " از زبان پلیس سایبری کشور / پایگاه اطلاع رسانی پلیس فتا

** درج توییت های کاربران توییتر نشان از تایید یا رد آنها نیست و صرفا برای آگاهی مخاطبین درج می شود.