نابسامانی بازار اقلام مصرفی ایام نوروز اخیراً مورد انتقاد رهبر انقلاب هم قرار گرفت و ایشان با ابراز ناخرسندی از گرانی‌ها و مشکلات معیشتی، گفتند: این وضع در آستانه عید «غُصه بزرگی» ایجاد کرده است. البته اجناس مانند میوه‌ها فراوان است اما قیمت‌ها بسیار بالا است که سود این قیمت بالا هم به جیب باغداران زحمتکش نمی‌رود بلکه نصیب دلال‌ها و واسطه‌های سودجو می‌شود و ضرر آن به مردم می‌رسد.
در اغلب کشورهای جهان به ویژه کشورهای توسعه یافته حمایــت از بخــش کــشاورزی بــه عنوان یکــی از سیاســت‌های پایــدار و راهبردی محسوب می‌شود. از جمله دلایل اجرای چنین سیاست هایی را می‌توان پایین بودن سطح درآمد بخش کشاورزی و نوسانات آن در مقایـسه بـا سـایر بخش‌هـای اقتـصادی و دسـتیابی بـه خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی برای بهبود امنیت غـذایی دانست.
از این رو هرگونه حمایت از بخش کشاورزی می‌تواند به معنای حمایت از روستاییان و حل مشکلات و معضلات آنها به شمار رود. خرید تضمینی محصولاتی که حاصل دسترنج روستاییان است می تواند تا حدودی به توسعه پایدار روستایی کمک کند. حذف واسطه گران و جلوگیری از قاچاق محصولات کشاورزی اساسی از کشور نیز از دیگر مزیت های خرید محصولات کشاورزی توسط دولت است.
نفوذ دلالان در بخش کشاورزی که دسترنج تولید کنندگان را به ثمن بخس خریداری و پولهای کلانی به جیب می زنند سالهاست ریشه دوانده و تولید را روز به روز ضعیف تر می کند، کشاورزان سال به سال سفره شان تنگ تر و دلالان بر مدل ماشین های لوکسشان اضافه می شود.
فشار دلالان بر بخش کشاورزی چنان است که گفته می شود 85 درصد سود تولید را به جیب می زنند و تنها 15 درصد به جیب کشاورز می رود تفاوت 3 تا 10 برابری قیمت از سر مزرعه تا مصرف کننده هم کاملا گویای این مطلب است.
سود کلان در دلالی و واسطه گری در سالهای گذشته بسیاری را که می توانستند چرخ تولید را به حرکت در بیاورند به این سمت کشانده است. جوان امروز کار واسطه گری را به کار در مزرعه آباء و اجدادی ترجیح می دهند. این در حالی است که امنیت غذایی امروز یک ابزار تهدید کشورها و نیاز اساسی جمعیت روبه فزون است.
فعالیت غیرمنطقی و سودجویانه دلالان در فصل برداشت، بیش از هر عاملی حتی حوادث غیرمترقبه از جمله سرمازدگی محصولات، تگرگ و باران‌های سیل‌آسا باعث متضرر شدن کشاورزان می‌شود. به همین دلیل حضور این افراد در بازار فروش محصولات، همیشه موجب نگرانی کشاورزان است.
واقعیت این است که دلالی مدرن‌ترین سیستم ارباب و رعیتی را به وجود آورده است. این روند هر چند در اظهارات مسئولان به عنوان یک فعالیت مضر اقتصادی عنوان می‌شود و همواره وعده مقابله با آن را می‌دهند اما به دلایلی هنوز روند مبارزه با پدیده دلالی نتوانسته موفق عمل کند.
«از مزرعه بخرید» این شعار بسیاری از کشاورزان ایرانی است که این روزها صاحب فروشگاه‌های اینترنتی شده‌اند و حالا خودشان محصولات‌شان را بدون حضور دلال‌ها و مستقیم به مردم می‌فروشند. فروشگاه‌های اینترنتی کشاورزها یا در کانال‌های تلگرامی راه‌اندازی شده‌اند و سفارش می‌گیرند یا در اینستاگرام می‌فروشند، تعداد کمی از آنها هم سایت‌های حرفه‌ای‌تری طراحی کرده‌اند، قیمت‌های‌شان از بازار پایین‌تر است و البته بیشترشان عمده‌فروش میوه و محصولات کشاورزی هستند. خودشان می‌گویند که تا قبل از آشنایی با فضای مجازی، نه سرمایه‌ای برای راه‌اندازی فروشگاه داشتند و نه برای‌شان صرفه داشت که تک‌محصولی در یک مغازه بفروشند؛ به جز این هزینه حمل‌ونقل و ضایعات محصول هم پای خودشان بود.
فضای مجازی اما کارشان را راحت کرده است. آنها می‌گویند که در فروشگاه مجازی‌شان می‌توانند برای تمام کشور محصول بفرستند و حتی آن را به خارج از ایران صادر کنند. رحمانی، باغدار نمونه و رئیس سابق اتحادیه تعاونی‌های باغداران انگور تاکستان می‌گوید که باغداران انگور در قزوین امسال بخشی از صادرات انگورشان را به صورت مجازی انجام داده‌اند.
او توضیح می‌دهد: «بسیاری از باغداران برای این‌که سود بیشتری عایدشان شود و محصولات‌شان را به دست دلال‌ها نسپارند، به صورت مستقیم با شرکت‌های تجاری در روسیه وارد مذاکره شده‌اند و انگورشان را به آنجا آنها صادر کرده‌اند.»
رحمانی توضیح می‌دهد که کشاورزان تحصیلکرده و فرزندان تحصیلکرده‌شان بیشتر در این اتفاق سهیم بوده‌اند.
سود عجیب دلال‌ها از فروش میوهوترهبار
سالهای طولانی است که بازار محصولات کشاورزی روی انگشت دلالان می‌چرخد و آنها سودهای گزافی به جیب می‌زنند و تنها بازنده این بازار مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان هستند. یکی از باغداران تاکستان قزوین می‌گوید که در حال حاضر هر کیلوگرم انگور بی‌دانه را دلال‌ها از کشاورزان کیلویی هزار تومان می‌خرند که وقتی این انگور به میادین مرکزی میوهوترهبار می رسد، بهایش به 8 هزار تومان صعود می‌کند و قیمت عرضه آن در خرده‌فروشی‌های سطح شهر به 12 هزار تومان هم می‌رسد.باغداران میوه می‌گویند که در تابستان امسال بیشتر سود میوه‌هایشان به جیب دلال‌ها رفت و هر کیلوگرم هلو را تنها هزار تومان فروختند و در میادین میوهوترهبار مرکزی قیمت به 6 هزار تومان هم رسید و در خرده‌فروشی‌ها هر کیلوگرم هلو بین 14 تا 18 هزار تومان فروخته شد و سیب گلاب را که از آنها دو هزار تومان خریدند، با قیمت 7 هزار تومان در میادین اصلی میوه و 9 تا 12 هزار تومان در خرده‌فروشی‌ها فروختند.
سرانه مصرف میوه در ایران دو برابر پیشرفته‌ها
گرانی میوهوترهبار در حالی رخ می دهد که ایرانی‌ها علاقه فراوانی به میوه و سبزیجات دارند. رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است که ایرانی‌ها سالانه 157 کیلوگرم میوه و سبزیجات در سال مصرف می‌کنند و سرانه مصرف میوه و سبزیجات در ایران دو برابر کشورهای توسعه‌یافته و سه برابر کشورهای در حال توسعه است و جالب است که بدانید ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان میوه و سبزیجات در آسیا و آفریقا است. با این حال سود گزاف دلال‌ها موجب شده است که نه کشاورز از این بازار بزرگ بهره‌مند شود و نه مصرف‌کننده راضی باشد.گرانی میوه تهرانی‌ها را مشتری دائم میادین کرد
افزایش قیمت میوهوترهبار در سال گذشته گاهی به رشد سه رقمی رسید. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، قیمت محصولات کشاورزی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ بیش از ۱۰۰درصد تورم داشت و محصولاتی چون هندوانه با 180درصد تورم، گوجه‌فرنگی با 181درصد و سیب درختی با 123درصد تورم در سال 97 نسبت به سال 96 رکورد شکستند. جالب است بدانید که جهش قیمت محصولات کشاورزی باعث شد تهرانی‌ها سال گذشته بیشترین خرید میوه و سبزیجات‌‌شان را از میادین میوهوترهبار داشته باشند.سعید راد، مدیرعامل سازمان مدیریت میادین شهرداری تهران با اعلام این خبر گفته است: «سال گذشته هرخانواده تهرانی 148کیلو خرید میوه و سبزیجات خود را از میادین میوه و تره‌بار انجام داده است.» او توضیح داده است: «اختلاف ۴۰درصدی قیمت میوه و سبزیجات در میادین میوه و تره‌بار با قیمت‌های سطح شهر موجب شده است که تهرانی‌ها بیشتر از میادین میوه و تره‌بار خریداری کنند، به‌طوری که هرخانواده تهرانی در سال۹۷ به‌طور متوسط سالانه ۷۶کیلو و ۳۰۰گرم انواع میوه و ۷۱کیلو و ۵۰۰گرم محصولات فرنگی را از میادین میوه و تره‌بار خریداری کرده‌اند.»
به گفته او، درحال حاضر روزانه بالغ بر یک‌میلیون نوبت خرید از میادین میوه و تره‌بار انجام می‌شود و میزان خرید میوه و سبزی هرخانواده تهرانی از این مراکز در هر هفته به ۳کیلوگرم می‌رسد.
فامیل‌های شهری کشاورزان، فروشگاه مجازی دارند
حالا این موضوع موجب شده است که میوه و تره‌بارفروشی‌های ریز و درشت اینترنتی این روزها بیشتر به چشم بیایند. فروشگاه‌هایی که بیشتر چند قلم محصول را با قیمت عمده‌فروشی عرضه می‌کنند و البته در شناسنامه برخی فروشگاه‌ها حتی عکس و نام کشاورزان هم وجود دارد.در این میان برنج‌کاران شمالی بیشتر از بقیه به چشم می‌آیند. کشاورزان می‌گویند محصولاتی که کمتر فسادپذیرند، دست کشاورزان را بیشتر باز می‌گذارند و برای نگهداری میوه و سبزیجات کشاورزان با محدودیت سردخانه مواجه هستند.
البته مریم پیرمحمد جماعت، مدیرعامل تعاونی انگور و کشمش قزوین هم می‌گوید: «هستند کشاورزهایی که محصولات‌شان فروش اینترنتی داشته باشد اما مشکل اینجاست که در برخی از باغات و روستاها خطوط اینترنتی آنتن‌دهی ندارند یا زیرساخت‌ها ضعیف هستند.»
او ادامه می‌دهد: «به جز این، کشاورزان آشنایی چندانی با این فضاها ندارند و به همین جهت فامیل کشاورزان یا افرادی که کشاورزان را می‌شناسند و در شهر زندگی می‌کنند، این فروشگاه‌ها را راه‌اندازی کرده‌اند، که باز هم به صورت مستقیم با تولید‌کننده نمی‌توانید در ارتباط باشید.»
هند پیشرو در کشاورزی آنلاین
علی خان‌محمدی، عضو خبرگان کشاورزی درباره این اتفاق می‌گوید: «هند از جمله کشورهایی است که کلیه مزارع خود را به اینترنت مجهز کرده و توانسته است در این زمینه پیشرفت بسزایی داشته باشد؛ چراکه قبل از آن، کشاورزان آموزش‌های لازم را دیده‌اند.»او ادامه می‌دهد: «اکنون در کشور ما این تکنولوژی نوپاست و در ابعاد بسیار کوچکی اتفاق افتاده است.»
خان‌محمدی در ادامه با اشاره به این‌که تعداد افرادی که به چنین کاری روی آورده‌اند، درمقایسه با کل جامعه کشاورزی که چشمگیر نیست، توضیح می‌دهد: «تعدادی از کشاورزان به صورت خودجوش محصولات خود را به بازار عرضه می‌کنند که تعداد آنها در مقایسه با کل بهره‌برداران کشاورزی ناچیز است، به‌طوری که تعداد این افراد به بیش از 500 تا 1000نفر نمی‌رسد که در مقایسه با 3میلیون و800هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی تعداد چشمگیری نیست.»
او تأکید می‌کند: «جوانان به علت سودآوری پایین، رغبتی برای ورود به این حوزه نشان نمی‌دهند. این درحالی است که دانش‌آموختگان رشته کشاورزی یکی از رکوردداران بیکاری در بین جامعه تحصیلکرده ایران هستند؛ بنابراین یکی از ملزومات ورود کشاورزان به این حوزه آن است که راهکارهای درستی را برای آن پیش‌بینی کنیم تا همه از کشاورزان و باغداران به صورت جامع در آن سهیم باشند.»
خان‌محمدی اضافه کرد: «کشاورزان اگر بتوانند بدون واسطه محصولات خود را به فروش برسانند، اتفاق خوشایندی است، چراکه دیگر دلال‌بازی وجود ندارد و کشاورزان با همان بهره‌وری‌ای که دارند و واسطه‌ای نداشته باشند، سود حاصل از بهره‌وری به کشاورزان می‌رسد و نه دلالان.»
کشاورزی آنلاین چیست؟
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و فناوری و فراگیر شدن استفاده از اینترنت و تکنولوژی حتی در دور افتاده ترین نقاط کشور، ضرورت ایجاد بخش کشاورزی آنلاین بیش از پیش احساس می شد. به گونه ای که کشاورزان و مردم عزیز به جای تهیه محصولات مختلف با قیمت های زیاد از نقاط مختلف کشور، با مراجعه به سامانه های مختلف محصول مورد نظر را به راحتی خریداری کنند. کشاورزی آنلاین فقط مخصوص خرید و فروش محصولات و بذرهای مختلف نیست. بلکه با مقالات مفید تلاش می کند اطلاعات شما را در حوزه های مختلف کشاورزی بروز کرده و افزایش دهد.اگر سوال یا مسئله ای ذهنتان را درگیر کرده باشد، بخش پرسش و پاسخ کشاورزی آنلاین کمک بسیار مفیدی می تواند باشد.
بیایید کمی واضح تر صحبت کنیم. منظور از کشاورزی آنلاین کاشت محصولات در اینترنت نیست!! بلکه معرفی، خرید فروش آسان تر، مشاوره و ... در بستر اینترنت است. مثلأ یک سایت کشاورزی، یک پیج کشاورزی و ... می تواند کشاورزی آنلاین باشد.
سایت کشاورزی می تواند شامل مواردی نظیر معرفی انواع کود، معرفی انواع سم، معرفی انواع بذرها و ماشین آلات کشاورزی و خرید و فروش آنها باشد.
برخی از سایت ها می تواند فقط مخصوص یک محصول باشد. مثلا فروشگاه کود NPK که فقط مخصوص کودهای کشاورزی است و به صورت آنلاین در این زمینه به کشاورزان محترم مشاوره داده و محصولات مختلف به فروش می رساند.
یا حتی برخی سایت ها فقط به معرفی بذرهای مختلف می پردازند. به شما کمک می کنند کشاورزی آنلاین انجام دهید. یعنی شما با پیگیری دستور عمل های سایت مربوطه می توانید به کاشت و پرورش بذر مورد نظر بپردازید. حتی می توانید پیگیر شوید که پرورش و کشت کدام یک از این بذرها در منطقه شما به صرفه بوده و سود مناسبی را برای شما به ارمغان می آورد.
کشاورزی آنلاین بسیار گسترده است و امروزه نیاز بسیاری از کشاورزان را بر طرف می کند. در گذشته اگر در زمینه ای کشاورز اطلاع کافی نداشت، از کسانی می پرسید که شاید آنها هم اطلاع کافی نداشتند و گاهی پاسخی برای پرسش خود نمی یافت. ولی در چند سال اخیر با گسترش کشاورزی آنلاین این مشکلات هم حل شد و کشاورزان می توانند با مراجعه به یکی از این سامانه ها سوالات خود را مطرح کرده و از مشاوره متخصصان کشاورزی و مهندسان کشاورزی بهره مند شوند.
برخی از سایت های کشاورزی به شما صفر تا صد کشت و پرورش یک بذر را آموزش می دهد. شما را با مراحل آماده سازی، کوددهی ، آبیاری، سمپاشی و ... آشنا می کند. این قدمی بزرگ در راه گسترش کشاورزی مدرن و پیشرفته است. لذا نقش کشاورزی آنلاین را در جامعه نباید ندیده گرفت. این بخش می تواند کشاورزی یک کشور را از حالت سنتی به حالت مدرن تغییر دهد. به فروش و معرفی محصولات و راه های استاندارد کشت و آبیاری، کمک شایانی به کشاورزی می کند.
منبع:
1. صنایع غذایی ایران/ چالش های نظام توزیع ایران/ ۱۰ راه مقابله با دلالی و التهاب
2. ایرنا/ خرید تضمینی؛ قطع دست دلالان و امید کشاورزان
3. فارس/ ریشه‌های پدیده دلالی در محصولات کشاورزی/85 درصد سود کشاورز به جیب آقای دلال می رود
4. اقتصاد آنلاین/ حذف دلالان کشاورزی با فروشگاه مجازی
5. ایران کشاورزی/ کشاورزی آنلاین و فواید آن
