گزارش خبری تحلیلی
سقوط ولایات افغانستان یکی پس از دیگری 6 ولایت دیگر به دست طالبان افتاد
با فروپاشی ارتش افغانستان و در ادامه پیشروی سؤال برانگیز و سریع شبه نظامیان طالبان، این گروه اعلام کرده حداقل 6 ولایت دیگر این کشور را نیز تصرف کرده است. با اشغال «لوگر» زادگاه اشرف غنی شبه نظامیان طالبان دیروز به 70 کیلومتری کابل رسیدند! با اخبار عجیب و غریبی که از افغانستان منتشر می‌شود، امروز دیگر کمتر کسی هست که اوضاع در این کشور جنگ زده را «بحرانی» و آن را «در آستانه سقوط» نداند. براساس گزارش‌هایی که یکی پس از دیگری از این کشور منتشر می‌شود، ولایات افغاستان، به سرعت در حال سقوط هستند و دولت و ارتش افغانستان نیز در آستانه فروپاشی قرار دارد. به طور مرتب تصاویری از حضور شبه نظامیان طالبان در برخی پایگاه‌های هوایی این کشور و تصرف هلی کوپترهای جنگی ارتش منتشر می‌شود.
با پیشروی سریع طالبان و فروپاشی سریع ارتش و سازمان‌های اداری در این کشور نگرانی‌ها از سقوط قریب‌الوقوع کابل نیز بالا گرفته است. از تحولات میدانی این کشور نیز خبر می‌رسد در ادامه پیشروی‌های طالبان، این گروه ادعا کرده شهرهای هرات، قلعه‌نو و فیروزکوه، لشکرگاه و شهر قندهار را نیز تصرف کرده است. شهرهای هرات، قندهار و لشکرگاه سه شهر مهم و استراتژیک افغانستان است. هرات با ایران و ترکمنستان و قندهار و لشکرگاه با پاکستان مرز مشترک دارند. طالبان مدعی است طی چند هفته گذشته ۱۵ ولایت از 34 ولایت افغانستان را تصرف کرده است. برخی منابع تا 18 ولایت را نیز نوشته‌اند: زرنج و لشکرگاه در جنوب‌غرب، هرات، فراه، قلعه‌نو و فیروزکوه در غرب، قندهار در جنوب، غزنی در جنوب‌شرق، فیض‌آباد، تالقان، قندوز و پلخمری در شمال‌شرق، ایبک، سرپل و شبرغان در شمال این کشور از جمله ولایت‌هایی است که به تصرف طالبان در آمده است.
پایگاه هوایی مهم هرات سقوط کرد
«قاری یوسف احمدی» سخنگوی طالبان در بیانیه‌ای اظهارداشت که «طی عملیات گسترده و همکاری مردم در سراسر افغانستان ولایت‌های مهم توسط این گروه تصرف شد است». بر اساس این بیانیه، ولایت‌های قندهار، هلمند، هرات و بادغیس و 10 ولایت دیگر از 15 تا 22 مردادماه به تصرف طالبان درآمده‌اند. طالبان درباره سقوط شهر استراتژیک هرات در مرز ایران نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرده که ساختمان فرمانداری، فرماندهی پلیس و دیگر مراکز استراتژیک شهر هرات را به کنترل خود در آورده است و نیروهای امنیتی نیز سلاح خود را به زمین گذاشته و به این گروه تسلیم شده‌اند.
طالبان پس از کنترل زندان مرکزی هرات نیز همه زندانیان را آزاد کرد. پایگاه هوایی استراتژیک «شیندند» در 120 کیلومتری جنوب شهر هرات که بعد از پایگاه هوایی بگرام مهم‌ترین پایگاه هوایی نظامی در افغانستان محسوب می‌گردد نیز به کنترل طالبان درآمده است. سخنگوی طالبان همچنین در بیانیه دیگری از تسلیم شدن «محمد اسماعیل خان» از فرماندهان مطرح و سابق جهادی افغانستان و مقامات ارشد هرات به این گروه خبر داد.
همچنین بر اساس گزارش‌ها، علاوه‌بر اسماعیل خان، «عبدالرحمان رحمان» معاون وزیر کشور، «عبدالصبور قانع» والی هرات، «حسیب صدیقی» مدیر ریاست امنیت ملی و چند مقام دیگر نیز تسلیم شده‌اند. طالبان دیروز همچنین اعلام کرد ولایت «لوگر» زادگاه اشرف غنی را نیز به تصرف خود درآورده و تمام مقامات نیز خود را تسلیم این گروه کرده‌اند. ولایت لوگر در 70 کیلومتری کابل قرار دارد و پیشروی سریع طالبان این جنگ را به نزدیک پایتخت افغانستان کشانده است. طالبان همچنین با تصرف پایگاه قندوز توانسته‌اند به پهپادهای آمریکایی، هلی‌کوپتر،تانک و دیگر تسلیحات این پایگاه دست یابند. البته قدرت استفاده بسیار از این تجهیزات را به علت عدم آموزش کافی ندارند.
درخواست برای تقسیم قدرت
با تشدید حملات طالبان و سقوط دست کم 15 ولایت این کشور فشارها به دولت اشرف غنی برای تقسیم قدرت با طالبان بیشتر شده است. در همین رابطه یک منبع خبری در قطر اعلام کرد: طی یک تفاهم در نشست قطر که با حضور عبدالله عبدالله و مقاماتی از آمریکا، روسیه، چین و پاکستان در دوحه برگزار شد ۱۷ ولایت سرحدی به طالبان سپرده می‌شوند که درپی آن آتش بس و بعد آن حکومت موقت ایجاد خواهد شد تا زمینه برای یک انتخابات فراهم شود.. از سوی دیگر شبکه «الجزیره» به نقل از یک منبع دولت افغانستان گزارش داد که این دولت برای توقف خشونت‌ها در افغانستان، به طالبان پیشنهاد تقسیم قدرت داده است. برخی رسانه‌ها نیز مدعی شدند که وزرای خارجه و دفاع آمریکا در گفت‌وگوی تلفنی با رئیس‌جمهور افغانستان از او خواسته به منظور برقراری آتش‌بس و تشکیل یک دولت انتقالی، از مقام خود کناره‌گیری کند.
تخلیه سفارتخانه‌ها
با افزایش نگرانی‌ها از فروپاشی دولت افغانستان رسانه‌ها از آغاز تخلیه سفارتخانه‌های خارجی خبر می‌دهند. به گزارش رویترز سفارتخانه‌ها و آژانس‌های امدادرسان کشورهای غربی روز جمعه روند خارج کردن پرسنل غیرنظامی خود را از افغانستان آغاز کردند. آلمان، فرانسه و انگلیس نیز از شهروندانشان خواستند افغانستان را ترک کنند. وزرای خارجه و دفاع آمریکا نیز در تماس با اشرف غنی اعلام کردند واشنگتن دیپلمات‌های خود را در افغانستان کاهش خواهد داد. پیش از این چند فرد مطلع به یک شبکه آمریکایی گفته بودند، انتقال سفارت آمریکا به فرودگاه کابل یکی از متحمل‌ترین گزینه‌ها در صورت تشدید درگیری‌ها در افغانستان است. بر اساس این گزارش آمریکایی‌ها در نظر دارند تعداد کارمندان دیپلمات خود در افغانستان را کاهش داده و سفارت خود را به فرودگاه کابل منتقل کنند.
لشکرکشی مشکوک آمریکا به کابل
در تحول مشکوک دیگری پنتاگون از اعزام ۳ هزار نیروی نظامی به کابل برای تخلیه دیپلمات‌های آمریکایی از سفارت این کشور طی 48 ساعت آینده خبر داده است! سی‌بی‌اس در این باره مدعی شده: «پنتاگون نیروهای خود را به فرودگاه کرزی در کابل می‌فرستد تا همزمان با تشدید تسلط طالبان به افغانستان به خروج دیپلمات‌های آمریکایی کمک کنند.». نیویورک تایمز نیز به نقل از منابع آگاه از مذاکره میان آمریکا و گروه طالبان خبر داده است.
این روزنامه آمریکایی مدعی شده، موضوع مذاکرات آمریکا و طالبان، اطمینان از امنیت پرسنل و نیروهای آمریکایی در سفارت این کشور است! این مذاکرات مخفیانه بدون هماهنگی دولت کابل انجام می‌شود. «جان کربی» سخنگوی پنتاگون هم تأکید کرده «استقرار این نیروها موقت خواهد بود و مأموریت آنها تنها بر کمک به کاهش نیروهای سفارت و تسریع روند صدور روادید برای مترجمان افغانستانی و دیگران است و واشنگتن قصد ندارد بار دیگر در جنگ مداخله کند». دولت انگلیس نیز در بیانیه جداگانه از اعزام نیروهایی برای کمک به خروج نیروهای این کشور از افغانستان خبر داد. انگلیس قرار است ۶۰۰ نیروی نظامی را بدین منظور اعزام کند.
شکست آمریکا
نشریه آمریکایی «واشنگتن پست» اما ضمن تهیه گزارشی راجع به آنچه در افغانستان جریان دارد، به دولتمردان آمریکا تاخته و آنها را عامل این وضع دانسته است: «فروپاشی سریع افغانستان، بخشی از شکست آشکار آمریکا در این کشور از چند دهه پیش به شمار می‌رود... دولت‌های پی‌در‌پی آمریکا از جمله جرج دبلیو بوش، باراک اوباما و دونالد ترامپ این واقعیت را که آمریکا جنگ را باخته است، پنهان می‌کردند و سران کاخ سفید و ارتش تلاش می‌کردند اشتباهات را مدفون سازند... فروپاشی سریع افغانستان شاید برای بسیاری از ناظران اکنون ناگهانی به نظر برسد؛ چرا که نیروهای طالبان بیشتر مناطق افغانستان را در این ماه‌های گرم تابستانی درنوردیده‌اند و این گروه با از میان رفتن مقاومت دولتی، بر مراکز منطقه‌ای از شمال و غرب کشور مسلط شدند؛ به طوری که سربازان ارتش دولتی افغانستان بدون مقاومت تسلیم می‌شوند و یا از پایگاه‌هایشان فرار می‌کنند».(1)
امریکا با حذف غنی به طالبان راه می‌دهد
نخست‌وزیــر پاکستان گفته، مادامی که اشرف غنی رئیس‌جمهور افغانستان است، طالبان به میز مذاکرات برای سازش سیاسی در این کشور برنمی‌گردد؛ ظاهراً همین باعث شده که وزرای خارجه و دفاع امریکا پنج شنبه شب در گفت‌وگوی تلفنی با اشرف غنی، خواستار استعفای او شوند. البته واشنگتن طرح چنین درخواستی را رد کرده، ولی این جمله اشرف غنی که گفته «تعیین جانشین» او باید از طرف مردم افغانستان انجام شود، حاکی از طرح چنین مسئله‌ای است؛ حال اینکه آن را چطور با غنی مطرح کرده‌اند، مشخص نیست.نخست‌وزیــر پاکستان گفته، مادامی که اشرف غنی رئیس‌جمهور افغانستان است، طالبان به میز مذاکرات برای سازش سیاسی در این کشور برنمی‌گردد؛ ظاهراً همین باعث شده که وزرای خارجه و دفاع امریکا پنج شنبه شب در گفت‌وگوی تلفنی با اشرف غنی، خواستار استعفای او شوند. البته واشنگتن طرح چنین درخواستی را رد کرده، ولی این جمله اشرف غنی که گفته «تعیین جانشین» او باید از طرف مردم افغانستان انجام شود، حاکی از طرح چنین مسئله‌ای است؛ حال اینکه آن را چطور با غنی مطرح کرده‌اند، مشخص نیست.
وزارت خارجه امریکا اعلام کرد که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه و لوید آستین، وزیر دفاع پنج شنبه شب با محمداشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان تلفنی گفتگو کرده‌اند. در موضع‌گیری رسمی ند پرایس، سخنگوی کاخ سفید درباره این تماس تلفنی گفته شده که وزیران خارجه و دفاع ایالات متحده در جریان تماس‌شان به غنی گفته‌اند که واشنگتن برای امنیت و ثبات افغانستان در برابر خشونت‌های گروه طالبان، در تعامل باقی خواهد ماند و واشنگتن متعهد است «روابط قوی دیپلماتیک و امنیتی خود را با حکومت افغانستان حفظ کند.»
با این حال، روایت غیر رسمی از این تماس تلفنی، به خصوص با توجه به تصرف ۱۸ مرکز ولایت افغانستان به دست طالبان متفاوت است. روزنامه «ماندگار» افغانستان بامداد جمعه نوشت که آنتونی بلینکن و لوید آستین در تماس تلفنی پنج شنبه شب با محمداشرف غنی از وی خواسته‌اند که برای تشکیل دولت انتقالی استعفا کند. جزئیات بیشتری از این درخواست مطرح نشده، ولی در شرایطی که امریکا با حضور نمایندگان دولت افغانستان در دوحه قطر در حال مذاکره با طالبان است، احتمال انتقال چنین درخواستی از طرف طالبان به امریکا بعید نیست، به خصوص که عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان نیز روز پنج شنبه در گفتگو با خبرنگاران خارجی در محل سکونتش گفت، تلاش کرده گروه طالبان را وقتی که هیئتی از آنها برای گفتگو‌های صلح در اسلام‌آباد حضور داشته، متقاعد کند به مذاکرات با دولت کابل برگردند، ولی «تا وقتی که اشرف غنی رئیس‌جمهور افغانستان است چنین اقدامی صورت نمی‌گیرد و اوضاع به همین منوال خواهد ماند. طالبان به مذاکره با دولت غنی برنمی‌گردد.»
نکته قابل توجه که احتمال جدی بودن طرح درخواست استعفا در گفت‌وگوی تلفنی پنج شنبه شب را جدی کرده این است که دولت امریکا نه در موضع‌گیری رسمی، بلکه از طریق موضع‌گیری غیر رسمی طرح چنین درخواستی را تکذیب کرده است. صدای امریکا دیروز از قول یک سخنگوی وزارت خارجه امریکا که نام او ذکر نشده نوشت که «ایالات متحده از اشرف غنی رئیس‌جمهور افغانستان تقاضای استعفا نکرده و شایعاتی که منتشر شده است، کاملاً نادرست است.»
این سخنگو با تکذیب تقاضای استعفا از اشرف غنی تأکید کرد: «تصمیم در مورد اینکه چه کسی آن کشور (افغانستان) را رهبری کند، مربوط به افغان‌ها است.»بحث تا جایی جدی است که حتی خود اشرف غنی هم به طور غیرمستقیم به آن واکنش نشان داده است. غنی که در مراسمی در کاخ ریاست جمهوری افغانستان سخن می‌گفت، تأکید کرد که «تعیین جانشین» او باید از سوی مردم افغانستان انجام شود و «کس دیگری» نمی‌تواند برای افغانستان «زعیم ملی» تعیین کند. بحث‌های موازی درباره توافقات پشت پرده امریکا با طالبان نیز، به گمانه‌زنی‌ها در این باره دامن زده است.
به‌تازگی روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشت که هیئتی از واشنگتن با طالبان مذاکره کرده است که از آنها برای حمله نکردن به سفارت امریکا تضمین بگیرد. همچنین رابرت رایان، یک عضو سازمان سیا که سال‌ها در افغانستان مأموریت داشته است در یک گفتگو در کلاب هاوس که جمعی از دوستان سابقش نیز در آن شرکت داشته‌اند، از پشت پرده توافق خلیل‌زاد با طالبان برای بستن دوسیه (پرونده) امریکا در دیوان کیفری خبر داده است. بر اساس گزارش آریانانیوز، دوسیه‌های متعددی از جنایات امریکا مانند مثله کردن اجساد غیر نظامیان و گرفتن عکس یادگاری با آنها، ایجاد زندان‌های مخفی و حمله علیه مجالس عروسی، استفاده از روش‌های استنطاق ضد بشری مانند غرق تصنعی در دیوان تشکیل شده است.
پیشنهاد تقسیم قدرت
شبکه «الجزیره» به نقل از یک منبع دولت افغانستان گزارش داد که دولت اشرف غنی برای توقف خشونت‌ها در افغانستان، به طالبان پیشنهاد تقسیم قدرت داده است. این رسانه قطری می‌گوید که این پیشنهاد همزمان با تصرف شمار بیشتری از مراکز ولایت‌های افغانستان به دست طالبان مطرح شده است. این منبع دولت (افغانستان) به الجزیره گفت که دولت افغانستان به طالبان پیشنهاد تقسیم قدرت داده است به شرطی که خشونت‌ها در این کشور متوقف شود.»این پیشنهاد از طریق دفتر سیاسی طالبان در قطر به این گروه شبه‌نظامی داده شد که میزبان گفتگو‌های درون افغانی است. سهیل شاهین، سخنگوی طالبان دیروز با رد کردن طرح چنین پیشنهادی گفت هیچ دعوتی از سوی دولت افغانستان برای اشتراک قدرت دریافت نکرده است. سهیل شاهین البته گفته که طالبان آماده حضور در دولت انتقالی است و تمایلی ندارد اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان را برکنار کند.(2)
هشدار سازمان ملل درباره وقوع فاجعه انسانی در افغانستان نیم میلیون غیر نظامی آواره شده‌اند
بایدن: افغان‌ها خودشان با طالبان بجنگند
رضا‌عدالتی‌پور: پیش‌بینی‌ناپذیر بودن تحولات افغانستان شاید حتمی‌ترین گزاره‌ای است که می‌توان درباره اتفاقات این کشور در چند هفته اخیر و روزهای آتی عنوان کرد. در حالی که ارگ‌نشینان کابل کمتر از یک ماه قبل عید قربان را در حیاط کاخ ریاست‌جمهوری جشن گرفتند، اکنون طالبان را در نزدیک‌ترین فاصله به خود می‌بینند. بنا به اطلاعاتی که اخیرا منتشر شده، برآوردهای قبلی درباره سرعت تصرف کابل توسط طالبان از 6 ماه به یک ماه تقلیل یافته است. در عین حال طالبان در دور جدید حملات خود تمرکز خود را بر سرکوب و کنترل مناطق شمالی بویژه ولایت بلخ گذاشته و به نظر می‌رسد در برآوردن این هدف مصمم است. در مقابل نیروهای دولتی و مقامات کابل واکنش چندانی به این تحولات ندارند و تنها در معدودی از ولایات شاهد مقابله نیروهای مردمی با طالبان هستیم. به نظر می‌رسد پس از سقوط هرات و اسارت اسماعیل‌خان، فرمانده هراتی‌ها به دست طالبان، دیگر ولایات نیز امید چندانی به مقاومت ندارند. به نظر می‌آید جنگاوران دهه‌های 70 و 80 افغانستان علیه شوروی که در دوره جدید افغانستان ردای وزارت و وکالت را برتن کردند، توانی برای دفاع از شهرشان نداشتند. در این بین ایالات متحده اعلام کرده با همراهی انگلیس 3600 نظامی را برای حفاظت از دیپلمات‌ها و سفارتخانه خود به افغانستان گسیل خواهد کرد اما دخالتی در جنگ طالبان با نیروهای مردمی و دولت نخواهد داشت؛ گو اینکه آنها هیچ نقشی در این وضعیت اسفبار نداشته‌اند. رئیس‌جمهور آمریکا اخیرا تأکید کرده است از تصمیم خود مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان پشیمان نیست و از افغان‌ها خواست خودشان با طالبان بجنگند.هرات سقوط کرد
به گزارش «وطن امروز»، در ادامه تشدید درگیری‌ها بین طالبان و نیروهای دولتی افغانستان، پنجشبه‌شب در نهایت شهر استراتژیک هرات، یازدهمین مرکز ولایت افغانستان، در پی حملات طالبان سقوط کرد. طالبان در بیانیه‌ای اعلام کرد ساختمان فرمانداری، فرماندهی پلیس و دیگر مراکز استراتژیک شهر هرات را به کنترل خود درآورده است و نیروهای امنیتی نیز سلاح خود را به زمین گذاشته و به این گروه تسلیم شده‌اند. طالبان پس از کنترل زندان مرکزی هرات نیز همه زندانیان را آزاد کرد. در همین حال تصاویری از حضور نیروهای طالبان در پایگاه هوایی استراتژیک «شیندند» در 120 کیلومتری جنوب شهر هرات که بعد از پایگاه هوایی «بگرام» مهم‌ترین پایگاه هوایی نظامی در افغانستان محسوب می‌شود، مخابره شده و حاکی از آن است که آنها این پایگاه را تحت کنترل دارند. گفتنی است کاروان نیروهای پایگاه هوایی شیندند در مسیر برگشت به هرات در شهرستان ادرسکن با کمین طالبان روبه‌رو شدند که منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی از نیروهای ۲ طرف شد.طالبان: ولایت‌های مهم افغانستان را به طور کامل در کنترل داریم
سخنگوی طالبان اعلام کرد ولایت‌های «قندهار»، «هرات» و «بادغیس» به طور کامل در کنترل این گروه قرار دارد. «قاری یوسف احمدی» سخنگوی طالبان در بیانیه‌ای اظهار کرد: طی عملیات گسترده و همکاری مردم در سراسر افغانستان ولایت‌های مهم توسط این گروه تصرف شده است. بر اساس این بیانیه، ولایت‌های قندهار، هلمند، هرات و بادغیس و 10 ولایت دیگر، 15 تا 22 مردادماه به تصرف طالبان درآمده است. سخنگوی طالبان گفت: «امارت اسلامی (عنوان دولت افغانستان از نظر طالبان) به نیروهای دشمن اعلام می‌کند از مقاومت بی‌حاصل دست بردارند. آغوش امارت اسلامی برای آنها باز است». یوسف احمدی ادامه داد: «نیروهای دولتی جان خود را به خطر نیندازند و زمینه را برای ایجاد یک نظام خالص اسلامی، مستحکم و افغان‌شمول فراهم کنند».
اسارت فرمانده نیروهای مردمی افغانستان در هرات
گروه طالبان تصویر و ویدئوی محمد اسماعیل‌خان را منتشر کرده است که نشان می‌دهد وی در اسارت این گروه قرار دارد. همچنین در ویدئویی که این گروه از وی منتشر کرده، اسماعیل‌خان از طالبان می‌خواهد با مردم مدارا کنند تا بتوانند در آرامش زندگی کنند. شخصی که با اسماعیل‌خان صحبت می‌کند، می‌گوید شما به طالبان تسلیم شدید و طالبان با شما برخورد خوب کرد؛ اکنون شما به افرادی که در حال جنگ با طالبان هستند، چه می‌گویید؟ وی ابراز امیدواری می‌کند در افغانستان فضای صلح ایجاد شود و جنگ پایان یابد. گروه طالبان از محمد اسماعیل‌خان می‌پرسد: در وضعیتی که قرار دارید، چه احساسی دارید؟ وی می‌گوید نمی‌تواند درباره شرایط فعلی خود صحبت کند، زیرا حادثه به صورت ناگهانی اتفاق افتاده و نمی‌تواند در این باره چیزی بگوید. این سخنان نشانگر آن است که وی تسلیم نشده، بلکه اسیر شده است. سخنان ویدئویی اسماعیل خان نشان می‌دهد وی در شوک به سر می‌برد. پیش از آن اعلام شده بود محمد اسماعیل‌خان، فرمانده نیروهای مردمی هرات با مقامات ارتش به یک پایگاه ارتش در این استان رفته‌اند و طالبان منزل شخصی اسماعیل‌خان را نیز به کنترل خود درآورده است.فراخوان طالبان برای سقوط «مزارشریف»
طالبان که طی کمتر از ۱۰ روز مرکز ۱۴ ولایت در افغانستان را تحت کنترل خود درآورده است، برای سقوط شهر مهم و استراتژیک مزارشریف در شمال این کشور حملات خود را تشدید کرده است. نکته جالب توجه در راهبرد جدید طالبان در جنگ اخیر اینکه این گروه تمرکز ویژه‌ای روی شمال و شکستن سد دفاعی آن دارد. بر این اساس پس از تشدید حملات طالبان و سقوط پی در پی شهرهای مهمی مانند قندهار، هلمند و هرات و 11 شهر دیگر، حملات این گروه بر ولایت بلخ برای تصرف مزارشریف در شمال افغانستان متمرکز شده است. برخی خبرنگاران در فضای مجازی می‌گویند طالبان نیروهای این گروه را از چندین ولایت برای حمله به مرکز ولایت بلخ فراخوانده است و با استفاده از تجهیزاتی که در اختیار دارد، بر سقوط شهر مزارشریف متمرکز شده است.واکنش نیروهای مردمی به فراخوان طالبان
در مقابل فراخوان طالبان برای تصرف مزارشریف، برخی رسانه‌ها اعلام کردند نیروهای امنیتی بیشتری از دیگر مناطق همجوار به مزارشریف رسیده‌اند و مارشال دوستم نیز در خط نخست «پل امام بکری» موضع گرفته است تا مانع سقوط این شهر شود. برخی کاربران در فضای مجازی نیز خبر داده‌اند معاون وزارت کشور افغانستان، والی بلخ و فرمانده سپاه 209 شاهین نیز با حضور در پل امام بکری با مارشال دوستم دیدار کرده‌اند.
لوگر دروازه ورود به کابل
در ادامه تحولات افغانستان، سخنگوی گروه طالبان دیروز مدعی شد فرماندهی پلیس و زندان مرکزی شهر «پل علم» مرکز استان لوگر در جنوب کابل پایتخت را تصرف کرده است. «ذبیح‌الله مجاهد» روز جمعه در توئیتی نوشت با تصرف فرماندهی پلیس، تعداد زیادی از نیروهای دولتی به آنها تسلیم شده‌اند و جنگ در منطقه جنوبی شهر پل علم ادامه دارد. مجاهد افزود ۵ تانک دولتی و مقدار زیادی مهمات و تعدادی سلاح نیز به دست این گروه افتاده است. برخی رسانههای اجتماعی افغانستان هم نوشته‌اند شهر «قلات» مرکز استان زابل در مسیر بزرگراه کابل- قندهار نیز به دست طالبان سقوط کرده است. کارشناسان معتقدند اگر گروه طالبان موفق شود شهر پل علم را تصرف کند، نخستین مرکز استانی خواهد بود که در مرز کابل به دست‌شان می‌افتد و می‌تواند این گروه را به دروازه پایتخت برساند.پس از اظهارات «عمر شیرزاد» والی ارزگان در جنوب افغانستان به نظر می‌رسد شهر «ترینکوت» مرکز این ولایت نیز سقوط کرده است. والی ارزگان گفته بود مردم و بزرگان خواسته‌اند برای جلوگیری از تلفات بیشتر و عدم آسیب به شهرها با طالبان جنگ نکنند. در ولایت «غور» نیز گفته می‌شود شهر فیروزکوه بدون درگیری در اختیار طالبان قرار گرفته است. از سوی دیگر، شهرهای قندهار و لشکرگاه از بزرگ‌ترین شهرهای افغانستان نیز به تصرف طالبان درآمده است. شهرهای هرات، قندهار و لشکرگاه ۳ شهر مهم و استراتژیک افغانستان هستند که به ترتیب با ایران، ترکمنستان و پاکستان مرز مشترک دارند. «قاری یوسف احمدی» سخنگوی طالبان پیش‌تر در بیانیه‌ای اظهار داشت طی عملیات گسترده در سراسر افغانستان ولایت‌های قندهار، هلمند، هرات و بادغیس و 10 ولایت دیگر از ۱۵ تا 22 مردادماه به تصرف این گروه درآمده است. بر اساس این بیانیه، زرنج و لشکرگاه در جنوب‌غرب، هرات، فراه، قلعه‌نو و فیروزکوه در غرب، قندهار در جنوب، غزنی در جنوب‌شرق، فیض‌آباد، تالقان، قندوز و پلخمری در شمال‌شرق و آیبک، سرپل و شبرغان در حوزه شمال افغانستان از شهرهایی هستند که به کنترل طالبان درآمده‌اند.
در این میان با وجود پیشروی طالبان، مقامات دولتی و نهادهای امنیتی افغانستان سکوت اختیار کرده‌اند و طی ۲۴ ساعت گذشته هیچ واکنشی نشان نداده‌اند. هفته گذشته بود که واشنگتن‌پست به نقل از مقامات کنونی و سابق امنیتی ارتش آمریکا اعلام کرد در پی تحولات اخیر افغانستان، دولت بایدن خود را برای سقوط کابل آماده می‌کند. یکی از مقامات که به دلیل حساسیت موضوع خواست نامش فاش نشود، گفت بر اساس ارزیابی‌های جدید ارتش آمریکا، امکان دارد کابل تا 3 ماه آینده سقوط کند، با این حال برخی ارزیابی‌های دیگر از احتمال سقوط پایتخت افغانستان طی یک ماه آینده خبر می‌دهد. پیش از این، مقامات اطلاعاتی آمریکا در ارزیابی وضعیت امنیتی افغانستان گفته بودند دولت افغانستان ممکن است 6 تا 12 ماه پس از خروج کامل نظامیان آمریکایی و ناتو از این کشور سقوط کند.
پایان ریاست‌جمهوری اشرف غنی؟
همزمان با سقوط چندین ولایت مهم از جمله هرات و قندهار به دست طالبان، رسانههای افغانستان اعلام کردند اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان درباره وضعیت جاری در این کشور سخنرانی خواهد کرد. به نظر می‌رسد این اطلاعیه در واکنش به اخبار ضد و نقیض درباره کناره‌گیری اشرف غنی از قدرت است. بامداد دیروز رسانههای غربی و برخی رسانههای داخلی افغانستان نظیر روزنامه «ماندگار» اعلام کردند «آنتونی بلینکن» و «لوید آستین» پنجشنبه‌شب با محمداشرف غنی تماس تلفنی برقرار کرده و از وی خواسته‌اند برای تشکیل دولت انتقالی استعفا کند. در همین حال به گزارش رسانههای آمریکایی، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت ایالات متحده از اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان تقاضای استعفا نکرده و «شایعاتی که منتشر شد، کاملا نادرست است».این سخنگو با تکذیب تقاضای استعفا از اشرف غنی تاکید کرد: «تصمیم درباره اینکه چه کسی آن کشور (افغانستان) را رهبری کند، مربوط به افغان‌هاست». پیش از این «عمران خان» نخست‌وزیر پاکستان به نقل از رهبران طالبان گفته بود تا زمانی که اشرف غنی در قدرت باشد، این گروه حاضر به گفت‌وگو نخواهد شد. عمران خان روز چهارشنبه هفته گذشته به خبرنگاران خارجی گفت: 3 یا 4 ماه پیش، هنگامی که رهبران ارشد طالبان به پاکستان آمدند، من سعی کردم آنها را متقاعد کنم که صلح کنند؛ شرایط طالبان این است: تا زمانی که اشرف غنی در آنجا قدرت دارد، ما با این دولت گفت‌وگو نمی‌کنیم.
تکذیب تصمیمات نشست دوحه از سوی طالبان
در حالی که مذاکرات صلح در قطر همچنان متوقف است، سخنگوی طالبان گفت: در نشست صلح دوحه تنها قرار است نظرات کشورهای مختلف شنیده شود. وی تاکید کرد در این نشست تصمیمی گرفته نخواهد شد. پیش از این اخباری مبنی بر تقسیم‌بندی ولایات تحت کنترل طالبان و دولت در قالب تصمیمات نشست دوحه منتشر شده بود. «محمد نعیم» از سخنگویان تیم مذاکره‌کننده طالبان گفت در نشست ۳ روزه صلح افغانستان در قطر تنها قرار است نظرات کشورهای شرکت‌کننده شنیده شود و در این نشست هیچ تصمیمی گرفته نخواهد شد. نعیم با ادعای اینکه دولت افغانستان تعهدی به مذاکرات ندارد، افزود: اینها به صلح تعهد و تمایل ندارند، پس فکر نمی‌کنم این نشست‌ها پیشرفت خاصی داشته باشد.به گزارش «رادیو آزادی»، نعیم در ادامه نیز با متهم کردن دولت افغانستان به کشتار غیرنظامیان، از جامعه جهانی خواست دولت افغانستان را برای توقف این روند تحت فشار قرار دهد. با این حال «عبدالله عبدالله» رئیس شورای عالی مصالحه افغانستان می‌گوید عدم پیشرفت در مذاکرات صلح به دلیل عدم جدیت و باور طالبان به یافتن یک راه‌حل سیاسی برای بحران افغانستان است. وی همچنین افزود دولت افغانستان طرفدار دستیابی به راه‌حل سیاسی از طریق مذاکره و تعیین میانجی یا میانجی‌ها برای سامان بخشیدن به مذاکرات است به همین دلیل طرح خود را به قطر ارائه کرده است تا از این طریق به دست دیگر کشورهای مشارکت‌کننده در نشست قطر برسد.
پیرامون جنگ
بر اساس برخی خبرها در شبکه‌های اجتماعی، طی یک تفاهم در قطر ۱۷ ولایت سرحدی به طالبان سپرده می‌شود که در پی آن آتش‌بس و بعد از آن حکومت موقت ایجاد خواهد شد تا زمینه برای یک انتخابات فراهم شود. هیات‌هایی از آمریکا، چین، روسیه و سایر کشورها در نشست دوحه خواستار تسریع روند صلح در افغانستان شده و آن را مساله‌ای با فوریت جدی توصیف کرده و همچنین خواهان توقف سریع حملات از سوی طالبان در این کشور شدند. در بیانیه مذکور همچنین بر این مساله تاکید شده که جامعه بین‌الملل دولتی را که در افغانستان با زور و نیروی نظامی به قدرت برسد، به رسمیت نخواهد شناخت.آمریکا و انگلیس با هدف تخلیه سفارت‌ها و شهروندان خود به طور موقت 3600 نیرو در افغانستان پیاده می‌کنند. مقامات آمریکایی اعلام کردند مذاکره‌کنندگان این کشور در حال تلاش برای گرفتن تضمین از گروه طالبان هستند که در صورت پیشروی به سوی پایتخت افغانستان و در اختیار گرفتن دولت مرکزی، به سفارت آمریکا در کابل حمله نشود. «امرالله صالح» معاون اول رئیس‌جمهور افغانستان تاکید کرد: «یقین دارم طالبان شکست می‌خورد. تحت هیچ شرایطی، زیر هیچ عنوانی، در برابر هیچ امتیازی، به خاطر هیچ مصلحتی، سلطه طالبان را بر مردم افغانستان نمی‌پذیرم و به هیچ معامله‌ای که طالبان شرایط آن را دیکته و تحمیل کند، تن نمی‌دهم».
آوارگی نزدیک به نیم میلیون غیرنظامی افغان
همزمان با تشدید درگیری‌ها در ولایات مختلف افغانستان، اتحادیه اروپایی هشدار داد حدود ۵۰۰ هزار افغان با موج تازه خشونت‌های طالبان آواره شده‌اند و بسیاری دیگر هم به دنبال پناهندگی هستند. به گزارش خبرگزاری راشاتودی، یک مقام ارشد اتحادیه اروپایی با اعلام این خبر به رسانه‌ها گفت: طی ۱۰ روز گذشته یک موج مهاجرت افغان‌ها به سمت ایران شکل گرفته است. این آمارهای بهت‌آور تنها یک روز پس از آن منتشر شد که ۶ کشور عضو اتحادیه اروپایی در نامه‌ای از کمیسیون این نهاد خواستند روند اخراج پناهجویان افغان به کشور خودشان را بررسی کند. در همین حال آژانس‌های سازمان ملل درباره وقوع فاجعه انسانی در افغانستان هشدار دادند. پیشروی طالبان در سراسر این کشور سبب شده است بیش از 400 هزار نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شوند که 80 درصد آنها زن و کودک هستند.(3)
ســــقوط هرات در گفتگو با حسین ظهره‌وند، سفیر سابق ایران در کابل
با تصرف ده‌ها استان افغانستان به دست طالبان که در روزهای اخیر هم شدت یافته، همه نگاه‌ها به‌سمت شکل‌گیری دولت ائتلافی یا مشارکتی است. دولتی ائتلافی که گویا طالبان با پیشروی‌هایی که در بیشتر استان‌های افغانستان داشته است، بعید به نظر می‌رسد، امری که حسین ظهره‌وند، سفیر سابق ایران در کابل آن را تایید می‌کند و به روزنامه «صبح‌نو» می‌گوید؛ افغانستان در حال طالبانیزه شدن است و دولت ائتلافی یا مشارکتی شکل نمی‌گیرد. اگر پاکستان بخواهد به همراه و راهبردهای چین، افغانستان را قورت دهد «طالبان مصرفی» شکل می‌گیرد اما اگر طالبان قاعدتا با عربستان، آمریکا، انگلیس و امارات باشد، آن را «مرکز افراطی‌گری» خواهند کرد، چراکه هدف آنها از روند شکل‌گیری قدرت طالبان، این است که آنها را در مقابل ایران، چین و روسیه قرار دهند.تحولات جاری در افغانستان و نگرانی‌های جاری درخصوص تصرف نزدیک به ۱۴ولایت این کشور ازسوی طالبان، به‌گونه‌ای پیش می‌رود که چیزی تا کنار رفتن دولت مرکزی کابل باقی نمانده است، دولتی که دیروز کاخ سفید به رفتن «اشرف غنی» از قدرت اشاره کرد. موضوعی که «عمران‌خان»، نخست‌وزیر پاکستان به نقل از رهبران طالبان، گفته است تا زمانی که اشرف غنی در قدرت باشد، این گروه حاضر به گفت‌وگو برای صلح یا آتش‌بس نخواهد شد. باوجوداین باز هم نگاه‌ها به شکل‌گیری دولتی ائتلافی ازسوی همه گروه‌های سیاسی در افغانستان است. تا آنجا که وزیرخارجه قطر، هم دیروز طرف‌های شرکت‌کننده در نشست صلح افغانستان در دوحه را به اتخاذ گام‌های بیشتر برای اعتمادسازی و دستیابی به راهکار سیاسی در این کشور فراخواند تا مگر صلح یا دولتی مشارکتی در این کشور جنگ‌زده حاکم شود.
مذاکرات تاریخی صلح
از اوایل سال۲۰۲۰، مذاکرات تاریخی صلح میان دولت افغانستان و طالبان، با میانجیگری قطر و حمایت ایالات‌متحده برای پایان دادن به ۴۲سال درگیری مسلحانه آغاز شد. در همین راستا نشست سه‌روزه صلح در افغانستان، سه‌شنبه پیش در شهر دوحه آغاز شد و روز پنجشنبه به پایان رسید. در این نشست، «عبدالله عبدالله»، رییس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان گفت که در نشست تروئیکای توسعه‌یافته (آمریکا، روسیه و چین +پاکستان)، طرح دولت افغانستان برای برون‌رفت از بحران کنونی به قطر سپرده شد. به اعلام وزارت خارجه قطر، شرکت‌کنندگان در این نشست بین‌المللی بر ضرورت تسریع روند صلح و توقف فوری خشونت‌ها توافق کردند.محمدنعیم، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در دوحه، پیش از این گفته بود که در نشست دوحه صرفا نظرات کشورهای شرکت‌کننده در خصوص وضعیت افغانستان شنیده می‌شود و قرار نیست که تصمیمی در این‌باره اتخاذ شود.عبدالله، در این نشست که با حضور نمایندگان آمریکا، روسیه، چین و پاکستان برگزار شد، تصریح کرد که وضعیت در افغانستان جدی و بحرانی است و تهدیدهای بالقوه سلامت این کشور را تهدید می‌کنند. هدف کشورهای بزرگ و مردم افغانستان این است تا افغانستان آزاد، متحد، مستقل و عاری از تروریسم باشد و دولت افغانستان و کشورهای همکار؛ همه بر این اصول توافق دارند.
.jpg "گزارشی از تحولات همسایه شرقی افغانستان")
نگاه قدرت‌های شرقی و غربی به افغانستان
نشست چندجانبه روسیه، چین، آمریکا و پاکستان در مورد شرایط افغانستان در حالی در قطر برگزار شد که این سوال را به وجود می‌آورد که آیا این نشست‌ها برای افغانستان راه به جایی خواهند برد یا خیر؟ در عمده نشست‌های بین‌المللی که تاکنون درباره افغانستان برگزار شده، شرکت‌کنندگان کشورهای منطقه و بازیگران عمده بین‌المللی بوده‌اند که همواره بر حمایت خود از دولت کابل تاکید کرده‌اند اما شاید درواقع اتکا و امیدواری دولت کابل به حامیان خارجی و بازیگران بین‌المللی عامل ضعف این دولت در تحولات کنونی افغانستان شده است.بعد از توافق فوریه ۲۰۲۰ آمریکا و طالبان و امضای «توافقنامه صلح» بین دو طرف، روند خروج نظامیان آمریکایی و متحدان این کشور از افغانستان شروع شد. این در حالی است که طی هفته‌های اخیر جنگ در افغانستان شدت گرفته و طالبان موفق شده‌اند بسیاری از مناطق افغانستان را به تصرف خود درآورند. ایالات‌متحده و دیگر کشورهای عضو ناتو در سال۲۰۰۱ در پاسخ به حملات ۱۱سپتامبر همان سال در آمریکا، به افغانستان حمله نظامی کردند و از آن زمان، حضور نظامی و اشغالگری آنها در افغانستان ادامه داشته است.
باوجوداین کاخ سفید به بهانه خروج کارکنان سفارتش دیروز سه‌هزار نیروی آمریکایی به افغانستان اعزام کرده است. نیروهایی که پیش‌بینی می‌شود، همچون گذشته در ناامنی و بی‌ثباتی این کشور بار دیگر اقداماتی را انجام دهند. طالبان که حملات خود علیه نیروهای دولتی افغان را همزمان با خروج نیروهای آمریکایی و غربی از این کشور گسترش داده است، تاکنون کنترل 13مرکز استان از 34مرکز استان در افغانستان را به دست گرفته است. گروه طالبان روز پنجشنبه شهر غزنی و مرکز راهبردی استان غزنی در نزدیکی کابل و هرات سومین شهر بزرگ افغانستان را تصرف کرد و بدین ترتیب، طالبان تا پنجشنبه‌شب گذشته، 13مرکز استان از ۳۴مرکز استان در افغانستان را تحت کنترل خود آورد. استان‌های «بدخشان»، «بغلان»، «سمنگان»، «تخار»، «کندوز»، «جوزجان»، «سرپل»، «بادغیس»، «هرات»، «فراه»، «غزنی»، «نیمروز» و «هلمند»، 11استانی هستند که طالبان تاکنون توانسته است بر مراکز آنها سیطره یابد.
ظهره‌وند: دولت ائتلافی یا مشارکتی شکل نمی‌گیرد
«حسین ظهره‌وند» سفیر سابق ایران در افغانستان در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» با اشاره به تحولات افغانستان و روند شکل‌گیری قدرت آینده کابل، عنوان کرد: افغانستان به‌سمت طالبانیزه شدن پیش می‌رود. اینکه انتظار برود دولت ائتلافی شکل گیرد، غیرممکن است. چندی پیش تیم‌های مذاکره‌کننده گروه‌های افغان، با دولت کابل به مذاکره نشستند اما این مذاکرات بیرون از اراده و خواست دولت بود و «اشرف غنی» حاضر به همکاری یا مشارکت طالبان در قدرت نشدند، الان با این پیشروی که طالبان در خاک افغانستان داشته است، بعید است حاضر شود قدرت را با دولت مرکزی تقسیم کند.
آمریکایی‌ها هم با نشست‌های خیانت‌آمیز در چهارچوب مذاکرات دوحه، امتیازاتی به طالبان واگذار کردند و اکنون اگر اقداماتی علیه طالبان یا حمایت از دولت کابل انجام می‌دهند، برای مصرف رسانه‌ای و توجیه کردن افکارعمومی خودشان است.این کارشناس مسائل افغانستان، با اشاره به اینکه صحنه امروز افغانستان محصول سیاست‌های خباثت‌آمیز آمریکاست، ادامه داد: هرچند وضعیت امروز و جنگ‌افروزی افغانستان محصول سیاست‌ها خباثت‌آمیز کاخ سفید است اما نباید از نقش پاکستان هم غافل بود. طالبان خودش را پیروز می‌داند و پاکستان در آرزوی رسیدن به افغانستان کامل است. اکنون و با این پیشروی که طالبان در افغانستان داشته، بعید به نظر می‌رسد که برای مشارکت یا شکل‌گیری دولت ائتلافی آمادگی داشته باشد.
کابل تنها شهر بزرگ افغانستان است که در دست طالبان نیست، نیروهای دولت مرکزی همه دارند فرار می‌کنند و سه ولایت مزارشریف، جلال‌آباد و کابل در دست دولت است و در واقع تنها کابل و مزارشریف در دست «اشرف غنی» است. به این دلایل است که طالبان کوچک‌ترین امتیاز را نمی‌دهد و از این زمان به بعد، باید به فکر پاکسازی قومی باشیم که از سوی طالبان در افغانستان دنبال می‌شود.
طالبان مصرفی یا افراطی
سفیر سابق کشورمان در کابل با اشاره به نقش محوری پاکستان در تحولات افغانستان، تاکید کرد: اگر طالبان بخواهد به چین نزدیک شود و همکاری‌های خودشان را توسعه دهند، اینجا طالبان مصرفی خواهد بود و به‌مرور از بین می‌رود؛ اما اگر طالبان با آمریکا، عربستان و امارات همراه شود، می‌توان گفت که امارت اسلامی شکل خواهد گرفت.وی ادامه داد: در این دو وضعیت که الان داریم، تصمیم با پاکستانی‌هاست که با عربستان، آمریکا، انگلیس و امارات باشند تا با همراهی با آنان به رسیدن به کشمیر هم امیدوار شوند تا بدین‌وسیله ضربه‌ای به هندوستان هم بزنند؛ اما اگر با چین باشند باید از روی طالبان عبور کنند، چون پاکستانی‌ها ایدئولوژی‌محور نیستند و سکولارند.اگر پاکستان بخواهد از روی طالبان عبور کند، بالطبع طالبان هم از روی اسلام‌آباد هم رد می‌شود چراکه طالبان به فکر تسلط بر پاکستان هم است اما اگر نتواند از روی طالبان عبور کند، مشکل پیدا می‌کنند، اگر این اتفاق بیفتد باید پاکسازی قومی صورت گیرد و به‌نوعی پشتوهای لائیک از روی طالبان رد می‌شوند. با این اوصاف باید منتظر بود و دید در ماه‌ها و سال‌های آتی چه سناریوی جدید ی اتفاق می‌افتد.
چرایی مخالفت ایران برای دخالت در امور افغانستان
سفیر سابق ایران در کابل با اشاره به آخرین وضعیت دیپلمات‌های ایرانی در هرات، گفت: نباید نگران وضعیت دیپلمات‌های ایرانی در هرات بود، اتفاقی برای آنها نمی‌افتد. طالبان از اینکه ما ساکت هستیم خوشحال هستند، آنها نیاز دارند به سکوت و انفعال ایران در برابر خودشان چراکه از جمعیت 30میلیونی افغان 25میلیون مخالف طالبان هستند؛ جمعیتی زیاد که چشمان‌شان به ایران است. خویشتنداری ایران برای طالبان خوب تمام شد. به نظر من زمانی ایران در برابر طالبان قرار می‌گیرد که بخواهند منطقه را به‌سمت طالبانیزه شدن پیش ببرند یا اینکه شکل‌گیری امارت و خلافت آنها در افغانستان شروع شود، آن زمان است که ما شاید اعتراض کنیم؛ اما تا زمانی که وضعیت تثبیت نشود، مشکلی نیست و کارمندان ما در دفاتر و سفارت‌های‌مان در امن‌وامان هستند.(4)منبع:
(1) روزنامه کیهان
(2) روزنامه جوان
(3) روزنامه وطن امروز
(4) روزنامه صبح نو
