تقویت ارتش ایران و تجدید روابط این کشور با کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی ، امارات، بحرین و مصر در کنار مانورهای نظامی-دریایی این کشور از جمله با هند و پاکستان، نگرانی زیادی را در بیت المقدس و غرب برانگیخته است. علاوه بر این، تقویت روابط راهبردی خود با روسیه و به ویژه با چین، در کنار تشدید روابط با اندونزی، بزرگترین کشورهای جهان اسلام، دیگر جای هیچ تردیدی باقی نمی گذارد.
ایران که تا همین اواخر از جهان اسلام منزوی بود، اکنون بیش از هر زمان دیگری مورد کاوش بسیاری از کشورهای آن قرار گرفته است. هم اکنون آشکار است که ایران علیرغم پریشانی اقتصادی-اجتماعی خود، که از جمله ناشی از تحریم های اقتصادی اعمال شده بر ایران به‌عنوان یک کشور دارای آستانه بمب هسته‌ای است، در آستانه یک پیشرفت در خاورمیانه است.
پیش بینی می‌شود موقعیت اقتصادی و نفوذ ژئوپلیتیک ایران به زودی به میزان قابل توجهی تقویت شود. همه اینها در پس زمینه کشف یک ذخیره عظیم لیتیوم حاوی ۸/۵ میلیون تن - دومین ذخایر بزرگ جهان پس از شیلی ،واقع در منطقه همدان در غرب کشور ، یعنی حدود ده درصد از کل ذخایر جهانی «طلای سفید» است که در حال حاضر حدود ۸۹ میلیون تن تخمین زده می شود، این کشف - که ممکن است اقتصاد ایران را نجات دهد و به ظاهر اثربخشی تحریم ها را از بین ببرد. - یک «برگ برنده» است.
انتظار می‌رود که توازن قوای منطقه‌ای را تغییر دهد و به ایران قدرت بی‌سابقه و موقعیت ژئوپلیتیک اقتصادی بدهد.علاوه بر این، این کشف می‌تواند به شدت بر بازارهای انرژی و معدن در جهان، همراه با صنعت باتری و خودروهای الکتریکی جهان تأثیر بگذارد. انتظار می‌رود همه اینها به نوبه خود منجر به تغییرات گسترده‌ای در اقتصاد و سیاست جهانی شود و مرکز ثقل را به خاورمیانه برگرداند و همچنین بر نقشه روابط و منافع در عرصه بین المللی تأثیر بگذارد.
تغییرات و تحولات رخ داده در یک سال گذشته در خاورمیانه با تاکید بر بازگشت ایران به ارتباط با کشورهای جهان اسلام، زمینه‌ای برای تثبیت موقعیت ژئوپلیتیکی این کشور است که از جمله نتایج آن افشای ذخایر عظیم لیتیوم است.
بنابراین، اگرچه لیتیوم منبع کمیابی نیست، اما تاکنون هیچ جایگزینی برای آن پیدا نشده است و یک ماده معدنی حیاتی برای تولید باتری و ذخیره انرژی است. یک مقام ارشد وزارت صنعت و معدن ایران مدعی شد که این بزرگترین ذخیره لیتیوم در جهان است که در خارج از آمریکای جنوبی قرار دارد (آرژانتین، بولیوی و شیلی مسئول ۵۸ درصد منابع جهانی هستند) و دومین ذخیره بزرگ پس از ذخیره در شیلی که حاوی ۹/۲ میلیون تن لیتیوم است. این ماده معدنی به دلیل ارزش و اهمیت فراوانی که برای تولید باتری برای صنایع مختلف الکترونیکی از جمله خودروهای برقی، لپ‌تاپ و تلفن‌های همراه، پنل‌های خورشیدی و پهپادها و همچنین برای اهداف ذخیره‌سازی انرژی دارد، جواهری در تاج محسوب می‌شود.
کشف این معدن در ایران تغییر قابل توجهی در قواعد بازی است. این کشفی است که ایران را با ۸۵ میلیون نفر جمعیت خود در معرض مشکلات شدید اقتصادی و اجتماعی، یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان و تامین کنندگان لیتیوم در جهان تبدیل می‌کند.
علاوه بر اینکه ایران‌یک کشور آستانه بمب هسته‌ای غنی از گنجینه‌های طبیعی متنوع (مانند روی، مس، نمک، آهن و زغال سنگ) است، به‌عنوان کشوری در رتبه دوم جهان از نظر گستردگی طبیعی ذخایر گازی و چهارمین در جهان است از نظر ذخایر نفت خامی که در اختیار دارد.
یک مشاهده سیستمی جامع نشان می‌دهد که فراتر از نجات اقتصاد ایران و دور زدن تحریم‌های بین المللی که از جمله بر صنعت نفت این کشور تحمیل شده است، کشف ذخایر لیتیوم در اختیار این کشور نقطه عطفی حیاتی در بازار انرژی و بازار جهانی معدن کشفی که فرصت های نادر و عظیم اقتصادی و انرژی را برای دولت ایران در اختیار دارد.
در حال حاضر واضح است که اگرچه کیفیت لیتیوم و هزینه استخراج آن ناشناخته است، اما نگهداری حدود یک دهم لیتیوم مصرفی جهان و کنترل این ماده خام استراتژیک، آن را به‌عنوان یک بازیگر مهم ژئوپلیتیکی در سیاست و اقتصاد جهانی قرار خواهد داد.
با توجه به تشدید بحران اقلیمی، ذخیره لیتیوم - در کنار سایر منابع انرژی در اختیار از جمله انرژی هسته ای - منبع قدرت و نفوذ سیاسی، اقتصادی و انرژی برای دولت تهران است.
بنابراین، نه تنها نفوذ ایران ممکن است به طور قابل توجهی تقویت شود و حتی نفوذ کشورهای خلیج فارس را تحت الشعاع قرار دهد، با تاکید بر تولیدکنندگان پیشرو نفت جهان به رهبری عربستان سعودی و امارات متحده عربی، این موضع ممکن است توازن قوا را هم به هم بزند و در توازن قوای منطقه ای به نفع ایران است.
این کشور موقعیت چانه‌زنی خود را در چارچوب ائتلاف‌ها و توافقات مختلف اقتصادی و امنیتی تقویت می‌کند، تعادل بین بازیگران مختلف در خاورمیانه را تغییر می‌دهد و تمرکز توجه را از بازار نفت به صنعت معدن «طلای سفید» و لیتیوم منحرف می‌کند.
در این میان، ترکیب بین نیاز شدید به محدود کردن/اجتناب از استفاده از سوخت‌های فسیلی و آلاینده‌ها (عمدتاً زغال‌سنگ و نفت) و نیاز به افزایش استفاده از فناوری‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، ایران را به یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی انرژی تبدیل خواهد کرد. از جمله در زمینه مقابله با بحران آب و هوا و همچنین تسریع مسابقه جهانی باتری.
از منظر اقتصادی میان‌مدت بلندمدت، قیمت‌های لیتیوم که در سال‌های اخیر در حال افزایش بوده است، با توجه به افزایش مداوم تقاضای جهانی برای این منبع و همچنین باتری‌های لیتیوم یونی برای برق، انتظار می‌رود خودروها نیز روند مشابهی را حفظ کنند و در نتیجه اقتصاد ایران را به میزان قابل توجهی غنی کنند.
یک مطالعه در سال 2021 که توسط شرکت مشاوره مک کینزی منتشر شد نشان می‌دهد که افزایش تقاضا برای وسایل نقلیه الکتریکی باعث رشد فوق‌العاده ۵۵۰ درصدی قیمت لیتیوم در تنها چند سال شده است. منابع مالی مختلف در غرب حتی پیش‌بینی می‌کنند که بازار جهانی لیتیوم که در سال 2022 به ۷/۳ میلیارد دلار رسید، در سال 2030 دو برابر شده و به ۱۶/۳ میلیارد دلار خواهد رسید.
انتظار می‌رود بازارهای ژاپن، آلمان و کانادا در این سال ها به ترتیب ۱۰/۶، ۱۲/۲ و ۱۳/۶ درصد رشد کنند. بنابراین، ورود ایران به این وادی آن را با تولیدکنندگان پیشرو لیتیوم جهان یعنی استرالیا، شیلی و چین که بیش از ۹۰ درصد تولید جهانی لیتیوم در سال 2021 را بر عهده دارند، هم ردیف می‌کند.
چین به‌عنوان متحد ایران و واردکننده اصلی نفت و علاوه بر آن، به‌عنوان یک قدرت جهانی که برای تولید خودرو، رایانه و تلفن به مقادیر زیادی لیتیوم نیاز دارد، شکی نیست که کشف این مخزن برای چین نیز گنجینه‌ای ارزشمند است. برای ایران که از کمبود فناوری‌ها، ماشین‌آلات و تجهیزات مدرن معادن رنج می‌برد، این فرصتی است تا به روی سرمایه‌گذاری‌های خارجی باز شود و در عین حال روابط استراتژیک خود با چین را با هدف استفاده از آنها تا حدی به نفع خود تقویت کند. به‌عنوان بخشی از مذاکرات برای رفع تحریم های بین المللی اعمال شده علیه آن.
از منظر گستره ژئوپلیتیکی، شکی نیست که کشف لیتیوم ایران پتانسیل تغییر شدید در نقشه روابط، منافع و موازنه قوا در خاورمیانه را دارد. انتظار می‌رود تهران را از موضع ضعف اقتصادی نجات دهد و موقعیت و قدرت ژئوپلیتیک خود را در منطقه و صحنه بین المللی تثبیت کند.
کشف این مخزن و تقویت روابط ایران و چین منجر به ارتقای ظرفیت های تولید و زنجیره تامین جهانی لیتیوم شود که به افزایش تقاضای جهانی برای طلای سفید منجر خواهد شد. علاوه بر این، این کشف –علیرغم وضعیت اجتماعی- اقتصادی ایران - یک پیروزی روانی مهم برای ایران بر آمریکا و متحدانش، در درجه اول اسرائیل، است.
کشف ذخایر توانایی ایران را برای مانور در میان تعداد زیادی از بازیگران افزایش می دهد و ممکن است به کاهش وابستگی آنها به آمریکا و غرب منجر شود، بنابراین بیهوده نیست که کشف لیتیوم درایران در کنار مخالفت ها و چراغ‌های هشدار در اسقاطیل، واشنگتن و تعداد کمی از پایتخت های اروپایی، هوشیاری بسیار زیادی را در جهان برانگیزد.
شکی نیست که ایران به عنوان یک کشور آستانه هسته‌ای، دارای قدرت سیاسی، اقتصادی و پرانرژی است. انتظار می‌رود قدرت همراه با جسارت، پیچیدگی و انگیزه بالا، به ویژه در پس زمینه کشف ذخایر لیتیوم، ایران را افراطی، خشن و بسیار خطرناک نماید، خیلی بیشتر از ایران که تاکنون دیده‌ایم.
نگرانی آمریکا و اسرائیل از ذخایر لیتیوم ایران
معاریو در ادامه گزارش می‌دهد که اکتشاف ذخایر لیتیوم در ایران به منزله یک پیروزی در مقابل ایالات متحده آمریکا و متحدانش به ویژه «اسرائیل» است. ضمن اینکه، این امر می‌تواند منجر به روابط نزدیکتر ایران با چین و سایر کشورهای آسیای جنوب شرقی، به ویژه اندونزی شود و روابط بین خاورمیانه و آسیا را تقویت کند.
در ادامه این گزارش آمده است: «از نظر تهران، کشف این ذخایر لیتیومی در واقع توانایی آن را برای مانور در میان تعداد زیادی از بازیگران افزایش می‌دهد که می‌تواند باعث وابستگی کمتر به آمریکا و غرب شود».
معاریو در خاتمه گزارش خود می‌نویسد: «بدون شک ایران به عنوان کشوری در آستانه هسته‌ای شدن، از قدرت سیاسی، اقتصادی و انرژی همراه با جرأت، توسعه و انگیزه بالا به ویژه با توجه به کشف میدان لیتیومی برخوردار است. انتظار می رود بسیار بیشتر از اکنون خطرناک شود».
منابع:
کریا
فارس
