مدیرگروه علوم قرآن و حدیث مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم اظهار کرد: ترتیب عزم و توکل در آیه «فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ» بیانگر ترتیب منطقی عزم (قصد قطعی انسان پس از کسب معرفت) و توکل در انجام امور توسط انسان است.
به گزارش راسخون حجت‌الاسلام والمسلمین حسن‌رضا رضایی، مدیرگروه علوم قرآن و حدیث مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با ایکنا شعبه خوزستان، پیرامون آیه «فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ، و چون تصمیم گرفتى بر خدا توکل کن»(آل‌عمران/ 159) تصریح کرد: این فراز از آیه و عبارات پیش از آن؛ «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ» درباره شخصیت رهبر یک جامعه و ویژگیهای یک رهبر موفق سخن می‌گوید که ترتیب آن نیز دارای پیام است.
وی بیان کرد: آیه یاد شده دستورهای کلی را در رهبری جامعه به پیامبر(ص) داده است که امروزه می‌توانیم از این آیات استفاده کنیم. در این آیه خداوند به چند نکته اساسی اشاره می‌کند؛ اول اینکه در عبارت «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ» می‌فرماید به برکت رحمت الهی در برابر مردم نرم و مهربان شدی. براین اساس رهبر جامعه باید با مردم با مهربانی برخورد کند. نکته دوم؛ خشونت نداشتن رهبر است: «وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ» این عبارت بیانگر متفرق شدن مردم از نظام و رهبری به جهت خشن و سنگدل بودن رهبر جامعه است.
رضایی گفت: مطلب سومی که از این آیه قابل استخراج است، دعا در حق مردم است و نکته دیگر که از «وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ» برداشت می‌شود این است که بزرگان و رهبران باید در مسائل کلان با مردم مشورت کنند. هر چه استفاده از عقل مردم بیشتر شود، لغزش و خطاها نیز کمتر می‌شود.
مدیرگروه علوم قرآن و حدیث مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم، با اشاره به فراز پایانی آیه «فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ»، افزود: نکته دیگری که از این آیه قابل استخراج است، ضرورت برخورداری از اراده و قصد قوی در کارها است؛ اراده قوی داشتن در انجام امور نشانه اطمینان و اعتماد و یقین بالا است. کاری که مضطربانه دنبال شود، به سر منزل نمی‌رسد. لذا در این آیه توصیه می‌کند که در کارها اراده قوی داشته باش. نکته دیگری که از این آیه قابل پند است، ضرورت توکل در کارها است.
این قرآن‌پژوه با بیان اینکه این نکات اساسی امروزه برای جامعه، رهبران و مردم کاربرد علمی و عملی دارد، تصریح کرد: دو نکته اساسی این آیه واژه عزم و توکل است. عزم به معنی قصد قطعی برای انجام کاری است. واژه عزم مرتبه شدیده قصد را می‌گویند. از این رو، عزم قبل از اراده عملی است.
رضایی با اشاه به ضرورت عزم راسخ داشتن در انجام کارها گفت: ریشه عزم، معرفت و یقین است. برخورداری از عزم در امور نشان از ایمان قاطع است و به دنبال آن، اجتهاد، صبر و استقامت از لوازم عزم است به این معنا که هنگامی که شخصی قصد قطعی برای انجام کاری دارد باید در مسیر تحقق آن، صبر و استقامت داشته باشد چنانکه در آیه «وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الأُمُور، اگر صبر کنید و پرهیزگارى نمایید این [ایستادگى] حاکى از عزم استوار [شما] در کارهاست» (آل‌عمران/183) نیز به این موضوع اشاره شده است.
وی افزود: از این آیه استفاده می‌شود عزم از صفات بلند و پسندیده انسان است. در بیان ویژگیهای انسان‌های ممدوح، گفته می‌شود چنین انسان‌هایی دارای عزم هستند یعنی پس از معرفت و یقین دارای نیت قطعی در انجام آن هستند. نکته جالب توجه این است که عزم پس از مشاوره؛ «شاورهم فی‌الأمر» آمده است یعنی انسان قبل از عزم و اراده، نیازمند تفکر و مشاوره است.
مدیرگروه علوم قرآن و حدیث مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: همچنین واژه توکل از «وکل» به معنای واگذار کردن کارها به کسی است. توکل در آیه یادشده به این معناست که کارها را به خدا واگذار کنیم. در توکل باید چنین باشد که انسان در کنار فعالیت عقلانی و جسمانی، نتایج امور را به خدا بسپارد. بنابراین توکل جدای از تلاش و تعقل نیست. گاه در فرهنگ ایرانیان مشاهده می‌شود که در برخی امور تنها به استخاره پایبند هستند در حالیکه در هر امری تحقیق و تفحص و مشورت و پس از آن توکل ضرورت دارد.
/7432/
