عوالم به رغم تنوع و کثرت آنها، به دو نوع کلی، منقسم می گردند: نخست، عوالم مینویی عُلوی؛ که اصلاً شرّ در آنها راه ندارد و خیر محض اند. دوم، عوالم سُفلی؛ که در آنها خیر و شر، مشوب به یکدیگرند، ولی بألاخره...

حق تعالی را دو تجلی است: تجلی ذات به ذات، که در این تجلی، حق تعالی تمام اسماء و صفات خود را در آینه ی ذات، شهود می کند. در تجلی دوم، اسماء و صفات خویش را بر ذات متجلی می سازد که لاجرم این اسماء و صفات...

در نظر حکمای انسی وجود خاص حق است و به همین جهت دارای افراد و مصادیق متعدد نیست و امری واحد و منحصر در فردی فارد است؛ هر چند که این امر واحد و فردافرد، دارای شئون و مراتب و تجلیات متعدد است که «کُلَّ یَوْمٍ

حقیقت وجود در دو هزار و پانصد سال تاریخ مغرب زمین نیست انگاشته شده و در متافیزیک پرسشی از آن به میان نیامده است و جز این هم نمی توان باشد؛ زیرا مادامی که ساحت قدس فروبسته است و موعد و میقات فتوح راز فرانرسیده،

سیر اختصامی طریقت فکری حکمای انسی در تحلیل از تضاد و تناقض است، و دیالکتیک منهج فکری افلاطونیان و پاره ای از حکمای جدالی مذهب دوره ی جدید در بحث از تناقض و تضاد محسوب می شود وجه اصلی امتیاز و افتراق در...

طریقت تفکر در حکمت انسی مقام جمع الجمع دو امر است: نخست، رسوخ از ظاهر به باطن، یا تأویل و زندآگاهی؛ و دوم، سیر اختصامی، که جمع الجمع آن دو را می توان سیر اختصامی زندآگاهانه یا تأویل اختصامی نامید. در مباحث...

سیر تأویل، سیر از ظهور به بطون است و سالک ابتدا از ظواهر و واقعیت ها به حقایق و ماهیات که همان اَعیان ثابته است سیر می کند و سپس از عین، به کُنه آن که اسمی از اسماء حق و شأنی از شئون وجود مطلق است، سلوک...

نظر حکمای اُنسی در باب ماهیت، با نظر فیلسوفان در این خصوص تمایز و تفاوتی عمیق دارد. فیلسوفان همواره از ماهیت و حقیقت امور، پرسش کرده اند، لیکن هرگز این پرسش برای آنان طرح نشده است که اساساً حقیقت خود ماهیت...

اهل اُمت واحده ی سرآغازِ تاریخ، نیست انگار نبودند و در قرب وجود مأوی داشتند و نیوشای ندای وجود بودند. از این رو، میان تفکر حکمت اُنسی و تفکر اهل اُمت واحده قرابت موجود است؛ چرا که حکیمان انسی نیز در ادوار...

حکیمان انسی ضمن التزام به شرع، سلوک را نیز ضروری دانسته اند. سلوک سیر طریقی است که سالک را از ظاهر شریعت به باطن آن یعنی حقیقت می رساند، توضیح آنکه دیانت را سه مرتبت است: شریعت و طریقت و حقیقت.