برنامه غذایی روزه داران

اصل كلی برای پیروی از برنامه های غذایی صحیح، مصرف غذاهای متنوع است. رعایت این مسئله در طول ماه مبارك رمضان نیزحائزاهمیت است. مسئله قابل توجه این است كه بر خلاف تصورعموم، نیازی نیست كه دراین ماه حجم زیادی ازغذا در وعده های افطار و سحر مصرف كنید.
در طول ماه رمضان میزان سوخت و ساز بدن شما كاهش می یابد و ساز و كارهای تنظیم كننده شروع به فعالیت می كنند. مهم ترین ساز و كار فعال، سوخت چربی بدن است كه می تواند میزان كلسترول خون را كنترل كند وبه همین دلیل نیازی به مصرف غذاهای پركالری نیست.
برنامه غذایی را باید طوری تنظیم كنید كه دچاركاهش یا افزایش وزن نشوید. البته باید توجه كنید برای افرادی كه اضافه وزن دارند، این ماه بهترین فرصت برای پیروی از غذاهای سبك و كم كالری و در نتیجه كاهش وزن است.
برنامه غذایی شما در ماه رمضان باید به گونه ای باشد كه تمام گروه های غذایی به صورت زیر مصرف شوند:

1- نان وغلات

این گروه شامل انوع نان، سیب زمینی و ماكارونی است كه منابع خوبی از انرژی ، مواد حاوی نشاسته، پروتئین، املاح و فیبر هستند.
توصیه می شود از نان های كامل مانند نان سنگك و جو، كه منابع خوب فیبر هستند، استفاده كنید.

2- شیرو لبنیات:

این گروه شامل شیر، ماست، پنیر، دوغ و كشك است، كه منابع خوبی از كلسیم و پروتئین برای حفظ فعالیت طبیعی بدن هستند، ولی بهتر است انواع كم چرب و كم نمك را انتخاب كنید.

3- گوشت و جانشین های آن:

این گروه شامل انواع گوشت های قرمز و سفید، تخم مرغ و حبوبات هستند كه منابع خوبی از پروتئین ، ویتامین های گروهB و آهن می باشند.
هنگام استفاده از گوشت قرمز، چربی های قابل رؤیت گوشت را پاك كرده و از حبوبات و گوشت سفید بیشتر از گوشت قرمز استفاده كنید.

4- سبزی ها :

از انواع سبزی به صورت پخته یا خام در برنامه رژیم روزانه استفاده كنید. این گروه منابع خوبی از ویتامین هایA,C و فیبر هستند.

5- میوه ها:

این گروه شامل انواع میوه های تازه و خشك مانند برگه ها، كمپوت و آب میوه ها بوده و منابع خوبی از ویتامینC و فیبر هستند.
توصیه می شود از مركبات كه منبع خوب ویتامینC هستند، به طور روزانه استفاده كنید و در صورت تمایل از آبمیوه و كمپوت، حتماً از نوع خانگی و با میزان قند كم، مصرف كنید.

گروه متفرقه

این گروه شامل انواع دانه های گیاهی از قبیل پسته، بادام و فندق، و انواع روغن های مایع، جامد، كره ،خامه، سس سفید هستند. هم چنین منابع خوبی برای تأمین انرژی و ویتامین محلول در چربی ( A,D,E,K) به شمار می روند.
توصیه می كنیم مصرف روغن های جامد نباتی و حیوانی، كره ، خامه، سس سفید، انواع دسرها، شیرینی ها و شكلات را كاهش دهید و از روغن های مایع گیاهی مانند زیتون و دانه های گیاهی از قبیل پسته، بادام، فندق و بادام زمینی استفاده كنید.

چند توصیه مهم برای روزه داری

1- غذاهای پر حجم برای سحری استفاده نكنید.
2- از مصرف غذاهای چرب برای سحری پرهیز كنید.
3- از مصرف چای زیاد در سحری خودداری كنید.
4- از كربوهیدرات های پیچیده مانند نان، برنج، سیب زمینی دروعده سحراستفاده كنید . مصرف این مواد باعث كاهش حس گرسنگی در طول روز می شود.
5- با منابع قندی و انرژی مانند خرما، آب میوه، انواع شربت و شله زرد افطار كنید.
6- اگر وعده افطار و شام جدا بودند ، شام را سبك و كم حجم میل كنید. هیچ گاه چند نوع غذا را با هم مصرف نكنید.
7- مصرف شام را با استفاده از میوه در حجم كم خاتمه دهید.
8- پس از مصرف شام، حتما وعده مختصری، شامل میوه، شیر یا انواع مغزهای گیاهی مانند پسته و بادام استفاده كنید.
9- از زمان صرف افطار تا قبل ازخواب مایعات، زیاد بنوشید.
10- از مصرف انواع دسرها و شیرینی هایی با شكر زیاد در برنامه افطار و سحر خودداری كنید.
11- مصرف قندها و شیرینی های طبیعی مانند خرما و توت را كه منابع خوبی از املاح، ویتامین ها و انرژی هستند، به جای انواع شیرینی تهیه شده با شكر توصیه می كنیم.
12- مصرف غذا در وعده های سحر و افطار به صورتی باشد كه هیچ گاه احساس سیری كامل نكنید.
13- با وجود این كه روزه داری می تواند، مشكلات سلامتی مانند فشار خون بالا، چربی خون بالا، چاقی و اختلالات گوارشی را بهبود بخشد، اما افرادی كه بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری های قلبی وعروقی، نارسایی های كلیه و نوسانات فشار خون دارند، حتماً با پزشك معالج خود مشورت كرده و در صورت صلاحدید پزشك می توانند روزه بگیرند.

نمونه رژیم 2200 كالری برای فرد بزرگسال با فعالیت سبك

سحر: نان سنگك یا تافتون 4 كف دست( یك كف دست = 10×10 سانتی متر)
پنیر پاستوریزه 30 گرم( به اندازه یك قوطی كبریت)
شیر یك دوم لیوان معمولی كم چرب
1 عدد میوه متوسط
ا فطار: 1 لیوان شیر كم چرب داغ + 3 عدد خرما
3 برش نان سنگك یا تافتون 10×10 سانتی متر+ 15 گرم پنیر كم نمك + 1 عدد گوجه فرنگی + 1 عدد میوه متوسط
شام:
یك و یك سوم لیوان برنج پخته + 90 گرم گوشت مرغ بدون پوست + 4 قاشق مرباخوری روغن مایع + 1 لیوان سالاد + 1 عدد میوه متوسط یا یك دوم لیوان آب میوه تازه.
برای تهیه سس سالاد می توانید 1 قاشق مرباخوری روغن زیتون را با كمی سركه یا آبلیمو مخلوط و استفاده كنید.
بعد از شام: 1 عدد میوه متوسط + 12 عدد پسته یا بادام یا فندق+ 2 عدد برگه .
چند نمونه برنامه غذایی برای افطار و سحر
مصرف غذاهای متنوع به عنوان نخستین بخش راهنمایی های رژیمی می باشد. این نكته در ماه مبارك رمضان نیز صحت دارد. یك فرد برای اینكه سالم باشد، باید از تمام گروههای اصلی موادغذایی كه شامل نان و غلات، شیر و فرآورده های شیری، گوشت وحبوبات و سبزیجات و میوه است، استفاده كند. در طول ماه مبارك رمضان سرعت متابولیسم در شخص روزه دار پایین می آید و چربی بدن و چربی رژیم غذایی به طور مؤثر مصرف می شوند. مصرف غذای دریافتی در ماه مبارك رمضان كمتر از روزهای عادی دیگر می باشد و همین امر منجر می شود كه سلامتی شخص برقرار شود. دریافت میوه به خصوص بعد از غذا اكیداً توصیه می شود. رژیم غذایی متعادل كلسترول خون را بهبود می بخشد و اسید معده را كاهش می دهد و از بروز یبوست و سایر مشكلات گوارشی جلوگیری می كند و باعث می شود كه فرد فعال بوده و زندگی سالمی داشته باشد.
به طور نمونه یك رژیم غذایی كلی در زیر آورده شده است.
افطار:
خرما 3 عدد
آب میوه 1 واحد ( یك دوم لیوان )
سوپ سبزیجات به همراه مقداری رشته فرنگی 1 لیوان
نیاز فوری بدن در هنگام افطار، بدست آوردن منبع انرژی آسان و قابل دسترس گلوكز برای هر سلول زنده ، بویژه مغز و سلول های عصبی می باشد. خرما و آب میوه منابع خوب قندی می باشند. مقدار خرما و آب میوه ارائه شده در بالا، برای رساندن سطح گلوكز خون از مقدار پایین به حد طبیعی كافی می باشد. سوپ و آب میوه به بر قراری تعادل آب و مواد معدنی بدن كمك می كنند. رژیم غذایی نامتعادل و دریافت بیش از اندازه شربت ها و شیرینی ها به همراه شكرافزودنی برای سلامتی مضر شناخته شده اند.
شام:
باید از تمام گروه های غذایی به شكل زیر استفاده شود:
گروه گوشت و حبوبات: جوجه، گوشت گاو، گوشت بره، گوشت بز، ماهی 1 تا 2 واحد ( هر واحد: 1 تكه یا 30 گرم گوشت ).
نخود سبز، نخودچی، عدس، و سایر حبوبات1 واحد ( نصف لیوان ) .
گوشت و حبوبات منبع خوب پروتئین، مواد معدنی و ویتامین ها می باشند. علاوه بر اینها، حبوبات منبع خوبی برای فیبر رژیمی می باشند.
گروه نان و غلات: نان با آرد گندم كامل 2واحد ( هر واحد: 30 گرم ) یا برنج پخته 1 لیوان یا تركیبی از این دو. این گروه منبع خوبی برای تامین كربوهیدرات های پیچیده ( كه منبع خوب انرژی و فیبر رژیمی هستند )، پروتئین و مواد معدنی می باشند.

گروه شیر:

شیر یا ماست یا پنیر محلی 1 لیوان. افرادی كه نمی توانند شیر را تحمل كنند باید از محصولات تخمیر شده ای مثل ماست استفاده كنند. شیر و فراورده های شیری منابع خوب پروتئین و كلسیم، كه برای برقراری بافتهای بدن و فعالیت های فیزیولوژیكی ضروری می باشند، هستند.

گروه سبزیجات:

سالاد مخلوط سبزیجات ( كاهو، هویج، جعفری، خیار،بروكلی ، گل كلم یا سایر سبزیجات در صورت تمایل ) 1 لیوان .2 قاشق روغن زیتون یا هر نوع چربی غیر اشباع و 2 قاشق سركه اضافه كنید. چربی های غیر اشباع، اسیدهای چرب ضروری و كتو اسید ها را برای بدن فراهم می كنند.
یك دوم لیوان سبزیجات پخته مانند كلم، اسفناج، بادمجان،. سبزیجات منبع خوب فیبر رژیمی، ویتامینA، كاروتن، لیكوپن و سایرفیتو كمیكال ها( آنتی اكسیدان )، می باشند. اینها در جلوگیری از سرطان، بیماریهای قلب و عروق و بسیاری از مشكلات دیگر مفید می باشند.

گروه میوه ها:

1تا 2 واحد از مركبات یا سایر میوه ها. میوه ها را به عنوان آخرین ماده غذایی در شام یا بلافاصله بعد از شام مصرف كنید، زیرا میوه ها باعث تسهیل در گوارش شده و از بسیاری از مشكلات معد ی روده ای جلوگیری می كنند.
میوه ها و مخلوط آجیل ممكن است به عنوان میان وعده بعد از شام یا قبل از خواب مصرف شوند.
سحر:
وعده غذایی سبكی را در سحر مصرف نمائید. غلات بدست آمده از جو یا گندم كامل یا نان گندم كامل 1 تا 2 واحد به همراه 1فنجان شیر. 2 تا 3 قاشق چایخوری از روغن زیتون یا هر چربی غیر اشباعpufa یاmufa به سالاد یا غلات اضافه نمائید. 1 تا 2 واحد میوه به عنوان آخرین ماده غذایی دریافت نمائید.
برای اهداف كاربردی و تخمین موادمغذی یك نمونه از رژیم غذایی با جزئیات آن، در زیر آورده شده است.
افطار:
3 عدد خرما- یك دوم لیوان آب پرتقال- 1 لیوان سوپ سبزیجات یا 2 عدد بیسكوئیت سبوس دار.
شام:
1 لیوان سالاد سبزیجات با دو قاشق چایخوری سركه، 60 گرم گوشت جوجه، یك دوم لیوان بامیه( پخته ). 120 گرم نخودپخته، 3 قاشق غذاخوری روغن كه در تهیه غذا می تواند مصرف شود. 2 كف دست نان گندم كامل، 1 لیوان برنج پخته، سه چهارم لیوان ماست، 1 عدد پرتقال، یك دوم لیوان انگور، 30 گرم مخلوط آجیل بدون نمك.
* منظور از كف دست در واحد نان ، بدون محاسبه انگشتان دست می باشد.
سحر:
2 كف دست نان گندم كامل، 1 لیوان شیر، یك چهارم لیوان سالاد سبزیجات به اضافه 2 قاشق چایخوری روغن ذرت و 2 قاشق چایخوری سركه، 1 عدد سیب پوست كنده، 2 قاشق چایخوری شكر به همراه قهوه یا چای.
مقدار انرژی و موادمغذی موجود در رژیم بالا به شرح زیر می باشد.
2136 كیلو كالری انرژِی
70 گرم پروتئین
286 گرم كربوهیدرات
87 گرم چربی
34 گرم فیبر
1013 میلی گرم كلسیم
3252 میلی گرم سدیم
2963 میلی كرم پتاسیم
3/13 میلی گرم آهن
10 میلی گرم روی
در این رژیم 35% انرژی موردنیاز از چربی تأمین می شود. وقتی كه مقدار مواد مغذی موجود در این رژیم با مقدارRDA( مقدار توصیه شده در روز ) آنها مقایسه می شود، این رژیم غذایی برای بالغین ( به جز زنان باردار و شیرده ) پروتئین، كلسیم، سدیم ، پتاسیم و ویتامین های B12, B6, B3, B2, B1 , K , A، فولات و ویتامینC را به طور 100% یا بیشتر از مقدارRDA فراهم می كند.
برای زنان باردار و شیرده استفاده از این رژیم به تنهایی نمی تواند پاسخگوی نیاز آنها باشد و ممكن است نیاز به مكمل برخی موادمعدنی و ویتامین ها از قبیل آهن و ویتامینD و مصرف انرژی بیشتر از طریق نان یا برنج داشته باشند.

توصیه های دیگر :

1- به مقدار كافی بین افطار تا وقت خواب آب بنوشید تا از كم آبی بدن جلوگیری شود.
2- به مقدار كافی سبزیجات در هر وعده غذائی مصرف نمائید و میوه را در آخر وعده غذائی خود دریافت نمائید.
3- از مصرف زیاد موادغذایی شیرین بپرهیزید.
4- از مصرف غذاهای تند اجتناب نمائید.
5- از مصرف نوشیدنی های كافئین دار مانند كوكا، قهوه، چای اجتناب نمائید. كافئین ادرارآور است. 3 تا 5 روز قبل از ماه مبارك رمضان به تدریج دریافت اینگونه نوشیدنی ها را كاهش دهید. كاهش ناگهانی كافئین موجب سردرد و عدم تعادل می شود.
6- فراموش نكنید دندان های خود را بعد از افطار و قبل از خواب مسواك نمائید.
دریافت یك رژیم غذایی متعادل برای حفظ سلامتی و برخورداری از فوائد ماه مبارك رمضان، ضروری می باشد.