محمد خوانساری

محمد خوانساری استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب پارسی و چهره ماندگار عرصه علم منطق در سال ۱۳۸۲ ه.ش است.

شناسنامه
سال 1300 ه.ش	تولد
14 اسفند سال 1388 ه.ش	درگذشت
بیماری	علت درگذشت
قطعه نام‌آوران بهشت زهرا (سلام الله علیها)	آرامگاه
ایرانی	ملیت
اسلام	دین
شیعه	مذهب
دکتری منطق و فلسفه	تحصیلات
دانشگاه سوربن پاریس	دانشگاه
تدریس، پژوهش	زمینه فعالیت
از دهه 20 هجری شمسی	سال های فعالیت
تألیف کتاب و مقالات	آثار مهم
نشان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، انتخاب بعنوان چهره ماندگار	جایزه ها

زندگی نامه

تولد

محمد خوانساری، در سال ۱۳۰۰ ه.ش در اصفهان به دنیا آمد.

درگذشت

خوانساری سرانجام پس از طی یک دوره بیماری، در شامگاه پنجشنبه ۱۳ اسفند ماه ۱۳۸۸ ه.ش و در سن ۸۸ سالگی درگذشت، درحالی که تا زمان مرگ، به افتخارات علمی زیادی نایل آمده بود. خوانساری در وصیت خودش خواسته بود که پس از مرگ، پیکرش از دانشگاه تهران تشییع گردد، پس به خواسته او عمل شد و پیکرش، ساعت ۹ صبح روز یکشنبه، ۱۶ اسفند ۱۳۸۸ ه.ش از مقابل مسجد دانشگاه تهران به سوی بهشت زهرا تشییع گردید و در قطعه نام‌آوران بهشت زهرا (سلام الله علیها) به خاک سپرده شد.

سمت و فعالیت ها

فعالیت های علمی

تحصیلات و استادان

پس از طی دوره ابتدایی در مدرسه ایران؛ دوره متوسطه در دبیرستان سعدی اصفهان را به پایان رساند. پس از به انجام رساندن تحصیلات مقدماتی و بعد از مدتی پرداختن به تحصیلات حوزوی، جهت ادامه تحصیلات کلاسیک ش وارد دانشسرای مقدماتی شد. وی در سال ۱۳۱۹ ه.ش به اخذ دیپلم دانش‌سرای مقدماتی نایل شد. از آن جا که رتبه دوم را دارا بود جهت ادامه تحصیل در دانشسرای عالی به تهران آمد. خوانساری پس از فراغت از تحصیل در آموزش و پرورش استخدام شد و در دبیرستان عظیمیه شهر ری به تدریس پرداخت. در سال ۱۳۳۱ خورشیدی[کذا، صحیح: ۱۳۲۱ ه.ش] و پس از پایان دوران دانشسرای عالی، وی برای به انجام رساندن تحصیلات دانشگاهی در رشته فلسفه، وارد دانشگاه تهران شد و در رشتهٔ فلسفه و علوم تربیتی شروع به تحصیل کرد و در سال ۱۳۲۳ ه.ش خورشیدی و با احراز مدرک فلسفه و علوم تربیتی فارغ‌التحصیل گردید. در آن زمان در رشته فلسفه و علوم تربیتی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی نیز تدریس می‌شد. وی در حین تدریس در دانشگاه، تحصیلات خود را در رشته ادبیات فارسی آغاز کرد و در سال ۱۳۲۹ ه.ش با احراز رتبه نخست در آن رشته نیز موفق به کسب مدرک لیسانس شد. در فاصله سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۹ ه.ش [کذا، صحیح: ۱۳۳۶ ه.ش] وی موفق به گذرانیدن تمامی دروس دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی اخذ ده شهادت‌نامه شد. خوانساری در سال ۱۳۳۷ ه.ش برای مطالعه و تکمیل تحصیلاتش به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن پاریس مشغول تحصیل شد. و در سال ۱۳۴۰ موفق به دریافت درجه دکتری در منطق و فلسفه با عالی‌ترین درجه گردید.

از استادان بنام خوانساری در این دوره می‌توان از جلال‌الدین همایی نام برد که در آن زمان با عنوان دبیری تازه به دانشگاه منتقل شده بود. خوانساری در دوران تحصیلات دانشگاهی خود این سعادت را داشت که از محضر نسلی از بزرگ‌ترین نامداران عرصه‌های مختلف علوم انسانی، از جمله: ملک‌الشعرا بهار، عباس اقبال آشتیانی، محمد معین، علی‌اکبر سیاسی، عیسی صدیق، و بدیع الزمان فروزانفر بهره ببرد. از استادان بنام خوانساری در دوره دکترای می‌توان از بدیع الزمان فروزانفر، جلال الدین همایی، احمد بهمنیار، میرزا عبدالعظیم قریب، ابراهیم پورداوود، صادق کیا، حسین خطیبی نام برد. او در سوربن، از محضر استادان بزرگ و برجسته‌ای چون پروفسور پواریه، ژان وال، برنشویگ و ژان پیاژه بهره برد. درس اصلی خوانساری در این دوران منطق ارسطویی بود که آن را از محضر پواریه آموخت. همچنین وی با حضور ممتد در کلاس‌های پروفسور ژان پیاژه، نظریه‌پرداز نامدار سوییسی، معرفت‌شناسی تکوینی را نیز به بهترین شکل آموخت.

فعالیت های فرهنگی

وی پس از بازگشتن از فرانسه، به تدریس در دانشگاه تهران ادامه داد و برای سال‌ها، تدریس درس‌های منطق، فلسفه عمومی، صرف و نحو متون فارسی فلسفی، و فلسفه اسلامی را بر عهده داشت. خوانساری در سال ۱۳۶۱ ه.ش و در سن ۶۱ سالگی به درخواست خودش، از دانشکده فلسفه و ادبیات دانشگاه تهران بازنشسته شد، اما به گواه تالیفات و تصدی‌های علمی او، بعد از دوران بازنشستگی نیز خود را فارغ از دانش و پژوهش نیافت و همچنان به تلاش‌های علمی و فلسفی خویش ادامه داد. بنابه گفته یکی از دانشجویان او (منوچهر صانعی دره بیدی) وی بعد از پیروزی انقلاب ایران به صورت حق‌التدریس به تدریس خود در دانشگاه تهران ادامه داد. خوانساری از تاریخ دوم مرداد ماه ۱۳۶۹ ه.ش به عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی انتخاب گردید و از آن زمان تا پایان عمرش در مقام عضو گروه واژه‌گزینی با این فرهنگستان همکاری داشت.

وی در سال۱۳۲۶ ه.ش، و با عنایت علی‌اکبر سیاسی، رئیس دانشگاه تهران و رئیس دانشکده ادبیات، به عنوان دبیر دانشگاه و متصدی آزمایشگاه روانشناسی، جهت تدریس روانشناسی تربیتی به دانشگاه تهران انتقال یافته بود. خوانساری در عرصه تدریس در دانشگاه، علاوه بر فلسفه و به خصوص منطق که بعدها به صورت شاخص‌ترین تخصص او درآمد، و به اقتضای ویژگی‌های رشته فلسفه در آن روزگار، به تدریس علوم تربیتی، روانشناسی و جامعه‌شناسی نیز می‌پرداخت. بدین ترتیب او که از عهدهٔ تدریس درس‌هایی چون روانشناسی و علوم تربیتی، به خوبی برمی‌آمد، هم‌زمان چندین درس دیگر از جمله تدریس منطق صوری را نیز در دانشگاه عهده‌دار شد و عجیب این که در مدت زمانی اندک در امر تدریس موفقیتی چشمگیر یافت، به گونه‌ای که کلاس‌های درس او از شلوغ‌ترین کلاس‌ها به‌شمار می‌آمد و این موضوع در آن مقطع برای بسیاری از استادها و همکاران خوانساری امری شگفت‌آور به نظر می‌رسید. عبدالمحمد آیتی نویسنده و مترجم بزرگ معاصر، که خود در حدود سال ۱۳۲۵ از شاگردان درس روانشناسی خوانساری در معقول و منقول دانشگاه تهران بوده‌است، اذعان می‌کند که خوانساری به‌رغم سن کمش در آن زمان بسیار خوب تدریس می‌کرده و به راحتی از عهده اداره کردن کلاسی ۱۰۰ نفری برمی‌آمد.

جوایز و افتخارات

او در سال ۱۳۸۲ ه.ش و در جریان سومین همایش چهره‌های ماندگار به‌عنوان چهره ماندگار این سال در رشته منطق انتخاب شد و همچنین در سال۱۳۸۴ خورشیدی به پاس خدمات بی‌شمار علمی و فرهنگی خود، نشان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی را دریافت کرد.

آثار

منطق صوری (مشهورترین کتاب استاد)
مقولات (ترجمه کتاب معروف ارسطو)
ترجمة‌ ایساغوجی فر فوریوس: تألیف‌ فرغوریوس، این کتاب ، در دوره بیست و سوم انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، به عنوان کتاب سال معرفی و برگزیده شد.
صرف و نحو و اصول تجزیه و ترکیب در ۱۵ جلد
مختارات من‌الادب‌الحدیث
فرهنگ اصطلاحات منطقی (به‌انضمام واژه‌نامه فرانسه و انگلیسی)
ترجمه و تصحیح و مقدمهٔ «ایقاظ النائمین» از صدرالدین شیرازی (این کتاب جامع‌ترین اثر صدرالمتألهین شیرازی در حوزهٔ عرفان اسلامی است و همهٔ آن مطالبی که به‌طور پراکنده دربارهٔ عرفان در دیگر آثار ملاصدرا منعکس شده، در این اثر ارائه گردیده‌اند. )
تألیف کتاب درسی منطق برای سال سوم دبیرستان رشته علوم انسانی در چندین دوره تا مهر 13۸۸ ه.ش
علاوه بر انتشار ۸ جلد کتاب در باب منطق، وی ۳۲ مقاله نیز، به زبان‌های فارسی و فرانسوی در باب موضوع‌های منطق، فلسفه، انسان‌شناسی، روانشناسی، ادبیات و عرفان تألیف نموده‌است.

منابع:
1. ویکی پدیا
2. دانشگاه تهران