تغذيه و عفونت مجاري ادراري
نويسنده:آرزو حقيقيان رودسري
عفونت مجاري ادراري به واسطه باکتري ها ايجاد مي شود و البته باکتري مي تواند هر بخشي از دستگاه ادراري را آلوده سازد. بروز اين نوع عفونت در بين زنان 10 بار بيشتر از مردان است. بيش از نيمي از زنان حداقل يک بار در طول زندگي، عفونت مجاري ادراري را تجربه مي کنند. براي درمان اين عفونت بايد باکتري ها از بين بروند و به اين منظور بايد مصرف غذاهاي اسيدي باز شود، زيرا محيط اسيدي باکتري هاي مضر را از بين مي برد. از مهم ترين علايم اين بيماري عبارتند از:
درد يا سوزش به هنگام دفع ادرار
تکرر ادرار
وجود خون در ادرار
درد در قسمت زير شکم
تب به ويژه در نوزادان و کودکان
از عوامل خطر به وجود آمدن عفونت مجاري ادراري، مي توان ديابت، بارداري، باکتري اشريشياکلي، استفاده از محصولات قوي پاک کننده پوست، استفاده از قرص هاي ضد بارداري، مصرف زياد آنتي بيوتيک و انسداد مجاري ادراري به دليل تومور يا توده بدخيم را نام برد.
براي درمان، از چندين نوع آنتي بيوتيک معمولاً به مدت 10-7روز استفاده مي شود که به دستور پزشک معالج صورت مي گيرد، ولي درمان هاي جايگزين هم مي توانند به بهبود علايم کمک کنند. مهم ترين توصيه هاي تغذيه اي که در اين رابطه مي توان به آنها اشاره نمود، عبارتند از:
در طول روز مايعات زياد مانند چاي و آب بنوشيد. از مصرف نوشيدني هاي شيرين و آبميوه هاي شيرين شده پرهيز کنيد. روزانه 8-6 ليوان آب تصفيه شده بنوشيد.
عصاره قره قاط و زغال لخته حاوي موادي هستند که به علت محتواي پروآنتوسيانيدين، پيوستن باکتري ها به بافت مثانه را مهار مي کنند. نوشيدن آب قره قاط شيرين نشده به طور منظم به کاهش خطر عفونت مجاري ادراري کمک مي کند، هر چند نوشيدن اين عصاره ها عفونت ادراري را درمان نخواهد کرد و دقت کنيد که اگر داراي علايم عفونت ادراري هستيد، بايد به پزشک مراجعه کنيد و آنتي بيوتيک دريافت نماييد.
سعي کنيد مصرف آلرژن هاي غذايي ( مثل لبنيات، گندم ( به دليل وجود گلوتن که پروتئين موجود در گندم است)،ذرت، نگهدارنده و افزودني هاي غذايي را کاهش دهيد.
مواد غذايي حاوي آنتي اکسيدان ( مثل ميوه ها ( مانند زغال اخته، گيلاس و گوجه فرنگي) و سبزيجات ( مانند کدو حلوايي) را بيشتر مصرف کنيد.
مواد غذايي حاوي فيبر ( مثل لوبيا، جو، ريشه سبزيجات مثل سيب زميني و دانه پسيليوم) را بيشتر مصرف کنيد.
از مصرف زياد مواد غذايي تصفيه شده ( مانند نان سفيد، پاستا و به ويژه شکر) اجتناب کنيد.
گوشت قرمز را کمتر استفاده کنيد و بيشتر از ماهي هاي آب سرد، سويا و لوبياها به عنوان منبع پروتئين مصرف کنيد.
روغن هاي پخت و پز سالم ( مثل روغن زيتون يا روغن سبزيجات) مصرف نماييد.
مصرف اسيدهاي چرب ترانس را در رژيم غذايي خود کاهش دهيد يا در صورت امکان آنها را حذف کنيد. اين نوع اسيدهاي چرب معمولاً در مواد غذايي پخته شده در صنايع غذايي ( مثل کلوچه ها، کراکرها، سيب زميني سرخ کرده، مواد غذايي فرآوري شده و مارگارين) وجود دارند.
از مصرف قهوه و ساير محرک ها مانند الکل و تنباکو پرهيز نماييد.
حداقل 30 دقيقه فعاليت بدني به مدت 5 روز در هفته داشته باشيد.
برخي کمبودهاي تغذيه اي نيز ممکن است زمينه ساز ايجاد عفونت مجاري ادراري باشند، به همين دليل، دريافت اين ريزمغذي ها به مقدار مورد نياز و حتي به صورت مکمل مي تواند کمک زيادي به بهبود بيماري نمايد. اين مکمل هاي پيشنهادي شامل موارد زير هستند:
مصرف روزانه مولتي ويتامين ( شامل آنتي اکسيدان هايي چون ويتامين هاي C,A و B,E- کمپلکس و ريز مغذي هايي چون منيزيم، کلسيم، روي و سلنيوم)، مصرف روزانه ويتامين C يا منابع غذايي آن به عنوان يک آنتي اکسيدان و تقويت کننده سيستم ايمني ( ويتامين C رشد باکتري اشريشياکلي را که مهم ترين عامل ايجاد عفونت مجاري ادراري است، مهار مي کند. به علاوه مکمل ياري با ويتامين C، منجر به افزايش اسيديته ادرار مي گردد که محيطي ناامن براي رشد باکتري است. به طوري که تحقيقي در ميان زنان بارداري که مکمل ويتامين C دريافت مي کردند، نشان داد که ابتلا به عفونت مجاري ادراري در آنها 56 درصد کمتر از گروهي است که مکمل دريافت نکرده اند).
مصرف اسيدهاي چرب امگا-3 مثل روغن ماهي و يا کپسول امگا-3 که به کاهش التهاب کمک مي کنند و سلامت عمومي را بهبود مي بخشند هم مفيد است. ماهي هاي آب سرد و سالمون يا ماهي هاليبوت نيز منابع خوبي هستند.
مصرف روزانه اينوزيتول -6- فسفات به صورت مکمل يا از طريق منابع آن توصيه مي شود. اين ترکيب که همان اسيد فيتيک نام دارد، در بسياري از دانه ها و غلات و سبوس برنج يافت مي شود و براي سلامت کليه در اين بيماري مفيد است.
مکمل پروبيوتيک ( حاوي لاکتوباسيلوس اسيدوفيلوس) به صورت روزانه براي حفظ سلامت معدي- روده اي و سيستم ايمني توصيه مي شود. شواهد علمي زيادي مبني بر مصرف پروبيوتيک ها براي درمان مشکلات ادراري وجود دارد.
عصاره گريپ فروت به دليل خاصيت ضد باکتري، ضد قارچ و فعاليت ضد ويروسي مفيد است.
مصرف چاي سبز به علت خاصيت آنتي اکسيداني، ضد سرطاني و اثرات ايمني توصيه مي شود.
کاهش دريافت چربي در رژيم غذايي، سيستم ايمني را تحريک مي کند و به همين دليل نيز در زمان عفونت حاد، کاهش دريافت چربي پيشنهاد مي شود.
به طور کلي مصرف مواد غذايي عني از آنتي اکسيدان ها، ويتامين ها و فيبر رژيمي به علت توانايي آنها در پيشگيري از عفونت مجاري ادراري، در زناني که مستعد ابتلا به عفونت هستند توصيه مي شود.
درد يا سوزش به هنگام دفع ادرار
تکرر ادرار
وجود خون در ادرار
درد در قسمت زير شکم
تب به ويژه در نوزادان و کودکان
از عوامل خطر به وجود آمدن عفونت مجاري ادراري، مي توان ديابت، بارداري، باکتري اشريشياکلي، استفاده از محصولات قوي پاک کننده پوست، استفاده از قرص هاي ضد بارداري، مصرف زياد آنتي بيوتيک و انسداد مجاري ادراري به دليل تومور يا توده بدخيم را نام برد.
براي درمان، از چندين نوع آنتي بيوتيک معمولاً به مدت 10-7روز استفاده مي شود که به دستور پزشک معالج صورت مي گيرد، ولي درمان هاي جايگزين هم مي توانند به بهبود علايم کمک کنند. مهم ترين توصيه هاي تغذيه اي که در اين رابطه مي توان به آنها اشاره نمود، عبارتند از:
در طول روز مايعات زياد مانند چاي و آب بنوشيد. از مصرف نوشيدني هاي شيرين و آبميوه هاي شيرين شده پرهيز کنيد. روزانه 8-6 ليوان آب تصفيه شده بنوشيد.
عصاره قره قاط و زغال لخته حاوي موادي هستند که به علت محتواي پروآنتوسيانيدين، پيوستن باکتري ها به بافت مثانه را مهار مي کنند. نوشيدن آب قره قاط شيرين نشده به طور منظم به کاهش خطر عفونت مجاري ادراري کمک مي کند، هر چند نوشيدن اين عصاره ها عفونت ادراري را درمان نخواهد کرد و دقت کنيد که اگر داراي علايم عفونت ادراري هستيد، بايد به پزشک مراجعه کنيد و آنتي بيوتيک دريافت نماييد.
سعي کنيد مصرف آلرژن هاي غذايي ( مثل لبنيات، گندم ( به دليل وجود گلوتن که پروتئين موجود در گندم است)،ذرت، نگهدارنده و افزودني هاي غذايي را کاهش دهيد.
مواد غذايي حاوي آنتي اکسيدان ( مثل ميوه ها ( مانند زغال اخته، گيلاس و گوجه فرنگي) و سبزيجات ( مانند کدو حلوايي) را بيشتر مصرف کنيد.
مواد غذايي حاوي فيبر ( مثل لوبيا، جو، ريشه سبزيجات مثل سيب زميني و دانه پسيليوم) را بيشتر مصرف کنيد.
از مصرف زياد مواد غذايي تصفيه شده ( مانند نان سفيد، پاستا و به ويژه شکر) اجتناب کنيد.
گوشت قرمز را کمتر استفاده کنيد و بيشتر از ماهي هاي آب سرد، سويا و لوبياها به عنوان منبع پروتئين مصرف کنيد.
روغن هاي پخت و پز سالم ( مثل روغن زيتون يا روغن سبزيجات) مصرف نماييد.
مصرف اسيدهاي چرب ترانس را در رژيم غذايي خود کاهش دهيد يا در صورت امکان آنها را حذف کنيد. اين نوع اسيدهاي چرب معمولاً در مواد غذايي پخته شده در صنايع غذايي ( مثل کلوچه ها، کراکرها، سيب زميني سرخ کرده، مواد غذايي فرآوري شده و مارگارين) وجود دارند.
از مصرف قهوه و ساير محرک ها مانند الکل و تنباکو پرهيز نماييد.
حداقل 30 دقيقه فعاليت بدني به مدت 5 روز در هفته داشته باشيد.
برخي کمبودهاي تغذيه اي نيز ممکن است زمينه ساز ايجاد عفونت مجاري ادراري باشند، به همين دليل، دريافت اين ريزمغذي ها به مقدار مورد نياز و حتي به صورت مکمل مي تواند کمک زيادي به بهبود بيماري نمايد. اين مکمل هاي پيشنهادي شامل موارد زير هستند:
مصرف روزانه مولتي ويتامين ( شامل آنتي اکسيدان هايي چون ويتامين هاي C,A و B,E- کمپلکس و ريز مغذي هايي چون منيزيم، کلسيم، روي و سلنيوم)، مصرف روزانه ويتامين C يا منابع غذايي آن به عنوان يک آنتي اکسيدان و تقويت کننده سيستم ايمني ( ويتامين C رشد باکتري اشريشياکلي را که مهم ترين عامل ايجاد عفونت مجاري ادراري است، مهار مي کند. به علاوه مکمل ياري با ويتامين C، منجر به افزايش اسيديته ادرار مي گردد که محيطي ناامن براي رشد باکتري است. به طوري که تحقيقي در ميان زنان بارداري که مکمل ويتامين C دريافت مي کردند، نشان داد که ابتلا به عفونت مجاري ادراري در آنها 56 درصد کمتر از گروهي است که مکمل دريافت نکرده اند).
مصرف اسيدهاي چرب امگا-3 مثل روغن ماهي و يا کپسول امگا-3 که به کاهش التهاب کمک مي کنند و سلامت عمومي را بهبود مي بخشند هم مفيد است. ماهي هاي آب سرد و سالمون يا ماهي هاليبوت نيز منابع خوبي هستند.
مصرف روزانه اينوزيتول -6- فسفات به صورت مکمل يا از طريق منابع آن توصيه مي شود. اين ترکيب که همان اسيد فيتيک نام دارد، در بسياري از دانه ها و غلات و سبوس برنج يافت مي شود و براي سلامت کليه در اين بيماري مفيد است.
مکمل پروبيوتيک ( حاوي لاکتوباسيلوس اسيدوفيلوس) به صورت روزانه براي حفظ سلامت معدي- روده اي و سيستم ايمني توصيه مي شود. شواهد علمي زيادي مبني بر مصرف پروبيوتيک ها براي درمان مشکلات ادراري وجود دارد.
عصاره گريپ فروت به دليل خاصيت ضد باکتري، ضد قارچ و فعاليت ضد ويروسي مفيد است.
مصرف چاي سبز به علت خاصيت آنتي اکسيداني، ضد سرطاني و اثرات ايمني توصيه مي شود.
کاهش دريافت چربي در رژيم غذايي، سيستم ايمني را تحريک مي کند و به همين دليل نيز در زمان عفونت حاد، کاهش دريافت چربي پيشنهاد مي شود.
به طور کلي مصرف مواد غذايي عني از آنتي اکسيدان ها، ويتامين ها و فيبر رژيمي به علت توانايي آنها در پيشگيري از عفونت مجاري ادراري، در زناني که مستعد ابتلا به عفونت هستند توصيه مي شود.
پي‌نوشت‌ها:
* کارشناس ارشد علوم تغذيه
دانشکده تغذيه ،دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي
/ج
