نويسندگان:يونس اميري شوکي
محمد صادق جنابي
ليلا قليچي
مريم خداوردي پور

1- اثرات بيماري

بيماري بر جنبه هاي مختلفي از وجود انسان مؤثر است. وقتي که فردي مبتلا به سرماخوردگي مي شود ممکن است دچار آبريزش، سردرد، تب، احساس درد يا کوفتگي در قسمتهاي مختلف بدن، گرفتگي صدا، احساس کسالت و بي حوصلگي شود و ميل به استراحت داشته باشد. بنابراين، بيماري رايجي مانند سرماخوردگي مي تواند بر قسمت هاي مختلفي از بدن مؤثر واقع شود، شادابي و طراوت روحيه فرد را از او بگيرد، موقتا به آدم کم حوصله و تحريک پذير تبديل شود، روابط شغليش تحت تأثير قرار گيرد، روابط کلامي و غير کلامي دچار تغييرات قابل ملاحظه اي شود، صدايش به درجات مختلفي دچار گرفتگي شود، و غيره.
اکثر بيماري ها اثرات منفي را بر جنبه هاي مختلفي از وجود بيمار بر جاي مي گذارند و زندگي او را تحت تأثير قرار مي دهند. يکي از جنبه هايي که ممکن است در بسياري از بيماري هاي تحت تأثير قرار گيرد صداي بيمار است. اگر بيمار به حالت مزمن و يا شديد برسد ميزان و شدت اين اثرات منفي بيشتر خواهد شد. بيماريهاي زيادي وجود دارند که عملکرد حنجره، تنفس و صداي بيمار را با مشکل مواجه مي سازند.

2-اختلالات صوت

همانطوري که صداهاي طبيعي متنوع هستند اختلالات صوت نيز از تنوع زيادي بر خوردارند. صداي مختل مي تواند نفس آلود باشد، بيش از حد طبيعي زير يا بم باشد، بيش از حد طبيعي، بلند يا آهسته باشد، خشن، گرفته يا ناموزون باشد، يکنواخت و بدون تغييرات لازم در لحن، آهنگ، بلندي و زير و بمي باشد، دو صدايي باشد، لرزان يا داراي تغييرات نابجا و بيش از حد در بلندي و زير و بمي باشد. صداي مختل يا غيرطبيعي مي تواند به صورت ترکيبي از دو يا چند مورد از اختلالات فوق الذکر باشد؛ مثلاً ممکن است صداي بيمار گرفته و نفس آلود باشد يا گرفته، نفس آلود و خشن باشد. برخي از بيماران دچار بي صدايي مي شوند؛ توضيح آنکه در حنجره بيمار صدايي توليد نمي شود و گفتار بيمار تقريباً بي صدا و غير قابل شنيدن است. در چنين بيماراني، ممکن است سايش هوا در قسمت هاي مختلفي از حلق يا دهان باعث ايجاد صداهاي سايشي ضعيفي شود. قابليت درک گفتار اين افراد در محيط هاي ساکت و بي سر و صدا بهتر است و ديدن چهره ي گوينده و توجه به حرکات لب هاي او و حالت هاي چهره ايش مي تواند به درک گفتار بيمار توسط ديگران کمک کند.
در قسمت بعد، به اختصار به انواع بيماريهاي حنجره که مي توانند صداي فرد مبتلا را با مشکل مواجه سازند اشاره کنيم.

3- انواع بيماريهاي حنجره و اختلالات صوت

اگر بخواهيم اختلالات صوتي را بر اساس علامت شناسي اختلالات صوت تقسيم بندي کنيم بايد آنها را با توجه به صداهايي که شنيده مي شوند تقسيم بندي کنيم؛ مثلاً صداي نفس آلود، صداي گرفته، صداي خشن، صداي بيش از حد زير، و غيره. متأسفانه در اين خصوص اجتماع نظري وجود ندارد. اکثر طبقه بنديها بر اساس بيماري ها يا حالت هاي مرضيِ بوجود آورنده ي آنها انجام شده اند. در ذيل، به يکي از طبقه بندي ها اشاره مي کنيم. در اين طبقه بندي، اختلالات صوتي به چند دسته کلي تقسيم مي شوند و هر دسته نيز داراي زير گره هاي مختلفي است. انواع اختلالات صوتي در اين طيقه بندي عبارتند از:

1-اختلالات صوتي ناشي از عفونتها

الف- لارنژيت (1) حاد بدون علت مشخص:

واژه ي لارنژيت به تورم چين هاي صوتي و حنجره گفته مي شود و ممکن است باعث گرفتگي صدا، زيروبمي پايين و حتي قطع صدا مي شود. لارنژيت حاد بدون علت مشخص ممکن است با عفونتهاي ويروسي، ريفلاکس يا ترش کردن، آلودگي هوا، مصرف دخانيات و مواد مخدر، و حتي به تحريک شدن چين صوتي در اثر بد استفاده کردن از صدا مانند داد زدن، بلند يا با فشار حرف زدن، زياد حرف زدن يا در محيط هاي پر سر و صدا حرف زدن ارتباط داشته باشد.

ب- لارنژيت مزمن بدون علت مشخص:

لارنژيت مزمن، تورم طولاني مدت چين هاي صوتي است که مي تواند باعث بروز علائم مرضي در صدا مانند گرفتگي و خستگي صدا يا صوت شود. علت اصلي لارنژيت مزمن، استفاده ي بد و نادرست از صدا در مدّتي طولاني است. علل ديگر اين لارنژيت شامل سيگار کشيدن، از دست دادن آب بدن در اثر استفاده از داروهايي که اين مسأله را ايجاد مي کنند، بيماريها يا حالتهاي مرضي که باعث ايجاد ريفلاکس يا ترش کردن مي شوند و استفاده نادرست از برخي مواد مانند الکل به عنوان شوينده هاي دهاني و يا استفراغ مکرري که همراه با پُراِشتهايي رواني باشد.

2- اختلالات صوتي ناشي از بد و نادرست استفاده کردن (2) از صدا:

الف- ندول (3) چين هاي صوتي:

شايعترين ضايه ي خوش خيم چين هاي صوتي است که بعضي آن را ندول خوانندگان هم ناميده اند. ندولها معمولاً دو طرفه هستند و در محل يک سوم قدامي و دو سوم خلفي چين هاي صوتي بوجود مي آيند و ممکن است اندازه هاي متفاوتي داشته باشند. ندول ها ممکن است حاد يا مزمن باشند، ندول مزمن يا رسيده شبيه پنبه ي بسته شده در بين بافت چين صوتي است. خصوصيت صوتي اين بيماران شامل گرفتگي صدا در حد خفيف تا متوسط، نفس آلودگي و زيروبمي پايين است.

ب- پوليپ (4) چين صوتي:

ضايعه اي است که در آن بخشي از چين صوتي پر آب مي شود و به صورت برجسته در مي آيد که ممکن است يک طرفه يا دو طرفه باشد. اندازه و شکل آنها مي تواند متفاوت باشد؛ برخي از آنها مانند يک تاول ساده، برخي ديگر پايه پهن و برخي ديگر ساقه دار هستند. معمولاً تصور مي شود که پوليپ ها در اثر استفاده ي نادرست از صدا يا تروما، سيگار کشيدن و يا خونريزي چين هاي صوتي ايجاد مي شوند اما علت واقعي آنها هنوز ناشناخته است. خصوصيت هاي صوتي اغلب شامل: گرفتگي صدا، نفس آلودگي، دو صدايي (5) (دو فرکانس ساده يا دو زيروبمي متفاوت به گوش مي رسد) و خرخر کردن(6) (نفس آلودگي همراه با سر و صداي اضافي در صوت بيمار است).

ج- کيست چين هاي صوتي:

کيست هاي چين صوتي هم ضايعه اي حجم دار و پر از مايع هستند که ممکن است مادر زادي يا اکتسابي باشند. آنها ممکن است فقط در يک يا هر دو چين صوتي بوجود آيند. کيفيت صوت شامل گرفتگي صدا، نفس آلود بودن صوت وقطع شدن لحظه اي صدا سازي(7)يا شکست زيروبمي صدا(8) است.

د- ادم رينکه:

ادم فضاي رينکه زماني اتفاق مي افتد که بخشي از غشاي چين هاي صوتي پر از مايع شود؛ ممکن است يک طرفه يا دو طرفه باشد، که در برخي موارد بسيار شديد است. عوامل خطر که بايد به آن توجه شود سيگار کشيدن طولاني مدت و استفاده بيش از حد و نادرست صدا است. خصوصيات صوتي که به هنگام وجود ادم رينکه قابل مشاهده است عبارتند از اينکه به ميزان قابل ملاحظه اي، صداي بيمار داراي زيروبمي پايين است يا صداي بم شنيده مي شود و علامت ديگر گرفتگي صدا است.

ه- ديسفوني ناشي از تنش عضلاني:

ديسفوني ناشي از تنش عضلاني اصطلاح کلي است که به تنش شديد و غير ضروري عضلات حنجره در حين آواسازي گفته مي شود. ديسفوني ناشي از تنش عضلاني اغلب نامهاي مختلفي دارد که شامل: پر کاري، ديسفوني کار کردي(9)، تماس چين هاي صوتي کاذب (10) است. چنين تصور مي شود که ديسفوني ناشي از تنش عضلاني، نوعي مکانيسم جبراني در پاسخ به حضور يک آسيب حنجره اي زمينه اي است. علائم آن احساس تنش يا فشار در حنجره، خستگي صوتي و انواع علائم صوتي مانند گرفتگي، نامنظم بودن شديد فرکانس پايه و وجود لرزش آزار دهنده در صدا است.

3- اختلالات صوتي ناشي از ضايعات عصبي:

الف- ضعف يا فلجي هاي (11) چين صوتي:

ضعف يا فلجي چين هاي صوتي ممکن است ناشي از عفونت هاي ويروسي، ضايعات عصبي-عروقي سکته، ضربه به سر، ضايعه عصب راجعه متعاقب جراحي سر و گردن و منطقه سينه اي و يا به علل ناشناخته ي ديگر باشد. تومور چينهاي صوتي مي تواند باعث بي تحرکي آنها هم بشود. خصوصيتهاي صوتي ضعف يا فلجي چين ها شامل موارد زير است: نفس آلودگي، گرفتگي صدا، دو صدايي، کاهش طيف زيروبمي و ناتواني در افزايش بلندي صدا.

ب- ديسفوني اسپاستيک (12):

ديسفوني اسپاستيک به گروهي از اختلالات گفته مي شود که با اسپاسم غير ارادي در چين هاي صوتي مشخص مي شوند. دو شکل مشهور اين ديسفوني عبارتند از: ديسفوني اسپاستيک نزديک کننده (که باعث افزايش بسته شدن چين صوتي مي شود) و ديسفوني اسپاستيک دور کننده (که باعث افزايش باز شدن چين صوتي مي شود). علت اصلي ديسفوني اسپاستيک ناشناخته است؛ اما تصور مي شود که يک منشأ عصب شناختي دارد. علائم عصب شناختي ديگر اين بيماري شامل لرزش و پرش عضلات صورت و يا وجود حرکات غير قابل کنترل ديگر است. خصوصيات صوت در ديسفوني اسپاستيک نزديک کننده عبارت است از صداي نفس آلود که اغلب با شکست زيروبمي صدا همراه است، ولي علائم در حين صحبت کردن به صورت پيچ پيچ مشاهده نمي شود.

4- اختلالات صوتي در ارتباط با بيماري يا تروما (ضربه):

الف- واريکس (13):

واريکس رگ خوني تقريباً بلندي است که بر روي سطح چين صوتي بوجود مي آيد و اغلب در ارتباط با يک حادثه خون ريزي ديده مي شود و علت خون ريزي اين رگ مي تواند استفاده بيش از حد يا نادرست از صدا باشد؛ معمولاً ناشي از يک حادثه يا يک ضربه تروماتيک است و کيفيت صوتي هم به صورت گرفتگي صدا بروز مي کند.

ب- خونريزي ها (14):

خون ريزي چين صوتي وقتي اتفاق مي افتد که يک رگ خوني پاره شود و خون وارد لايه زيرموکوسي غشايي چين صوتي شود. خون ريزي معمولاً يک طرفه است اما مي تواند دو طرفه هم باشد. خونريزي معمولاً ناشي از ترکيبي از استفاده ي بيش از حد از صدا و استفاده از داروهايي مانند آسپرين است. استفاده طولاني مدت از اسپري استروئيدي مي تواند باعث خونريزي شود. کيفيت صوتي اين بيماران شامل گرفتگي صدا، افت دامنه زيروبمي و خستگي صوتي است.

ج- گرانولوما (15):

گرانولوما ضايعه اي عروقي است که اغلب در نتيجه ترش کردن يا ريفلاکس حنجره اي حلقي يا لوله گذاري حنجره اي در طي جراحي يا استفاده ي نادرست از صوت ايجاد مي شود. به علت اينکه گرانولوما روي زائده صوتي غضروف آريتنوئيد ايجاد مي شود و بر روي تنه چين صوتي قرار نمي گيرد، اغلب ممکن است کيفيت صدا چندان تحت تأثير قرار نگيرد ولي معمولاً علائم صوتي در اين حالت مرضي عبارتند از: گرفتگي صدا، نفس آلود بودن صدا، کاهش طيف زيروبمي و خستگي صوتي.

د- پاپيلوما (16):

پاپيلوما ضايعات زگيل مانندي است که به وسيله ي ويروس ها ايجاد مي شود. ممکن است ضايعات بر روي بافت چين صوتي منتشر شود، که مي تواند باعث گرفتگي صدا و نفس آلودگي شديد شوند و در بعضي افراد مشکلات تنفسي نيز ايجاد کنند. پاپيلوما مي تواند در طول حنجره و راه هوايي فوقاني هم ايجاد شود.

هـ- زخم تماس (17):

زخم تماس ضايعه ي کوچکي است که نوعاً بر روي بخش مياني چين صوتي ايجاد مي شود. اين زخم ممکن است يک طرفه يا دو طرفه باشد. زخم تماسي اکثراً در اثر استفاده بيش از حد و نادرست از صدا و برگشت اسيد بر روي حنجره، سيگار کشيدن و مصرف بيش از حد الکل ايجاد مي شود و علائم صوتي اين اختلال شامل گرفتگي صوت، نفس آلود شدن صدا، صداي بم، و کاهش طيف زيروبمي است.

و- کارسينوما (18):

سرطان ممکن است حفرات دهاني، حلقي يا حنجره اي را درگير کند. به نظر مي رسد که اکثر سرطانهاي حنجره اي در نتيجه تحريک مزمن با دود سيگار بوجود مي آيند. اين ضايعه مي تواند باعث تغييرات مخرب در صداسازي، تنفس و بلع شود. اگر سرطان حنجره به موقع درمان نشود مي تواند به تمام نقاط بدن منتشر شود.

5- صوت دوران سالخوردگي:

الف- پرسباي لارينکس (19):

پيري طبيعي حنجره مي تواند باعث افت تن چين هاي صوتي و افت انعطاف پذيري آنها شود که باعث گرفتگي صوت، نفس آلود شدن آن و کاهش بلندي صدا و عدم ثبات در زيرو بمي مي شود. يکي از ويژگي هاي شخص مبتلا به پيري طبيعي حنجره اين است که ضايعه، از وجود خميدگي يا قوسي شدن چين صوتي يا آتروفي چين هاي صوتي ( تحليل عضلاني ) در نوسان است(19).

تصوير 1- ندول چين هاي صوتي
تصوير 2- پوليپ چين صوتي
تصوير 3- کيست
تصوير 4- ادم رينکه

تصوير 5- تنش عضلاني بيش از حد
تصوير 6- فلج چين صوتي
تصوير 7- خونريزي
تصوير 8- واريکس
تصوير 9- گرانولوما
تصوير 10- پاپيلوما

تصوير 11- زخم تماس
تصوير 12- کارسينوما
تصوير 13- پرسباي لارينکس

پي‌نوشت‌ها:

Laryngitis -1
Abuse and misuse-2
nodule -3
polyp -4
diplophonia -5
stridor -6
phonation break -7
pitch break -8
functional dysphonia -9
10- ventricular vocal folds
paresis or paralysis -10
spastic dysphonia -11
varix-12
hemorrhage -13
granuloma-14
papilloma -15
contact ulcer -16
carcinoma -17
presbylarnyx -18