خواندن اجمالي
منبع:مجله پرسمان
روشي براي كشف نكات و مطالب مهم يك كتاب در زمان كوتاه
فصل تابستان، فرصت بسياري براي شما، به منظور خواندن كتاب هاي مورد علاقه تان مي باشد؛ زيرا شايد در ايام تحصيل، مجال چنداني جهت مطالعه ي كتاب هاي متفرقه و مورد علاقه تان نداشته باشيد؛ اما اكنون كه فرصت مناسب و كافي برايتان پيش آمده، چگونه كتاب مورد نظر خود را براي مطالعه انتخاب مي‌كنيد؟ آيا هر كتابي كه به دستتان رسيد، بي درنگ از ابتدا تا انتها، آن را مي‌خوانيد يا اين كه مانند عده‌اي از دانشجويان كه براي خود و وقت خود، ارزش قايلند، سعي مي‌كنيد ، در يك زمان كوتاه، يك آشنايي كلي با مطالب به دست آوريد و آن گاه اگر مايل باشيد، شروع به خواندن كنيد؟ اگر جزء دسته ي اول هستيد و نمي دانيد چگونه مي توان در زماني كوتاه، يك آگاهي كلي از مطالب و سازمان كتاب كسب كرد، روشي را كه تحت عنوان «خواندن اجمالي» در ذيل آمده است ، با دقت بخوانيد:
فوايد خواندن اجمالي
الف) كارآمدي بيشتر، از راه تخمين زدن اهميت مطالب و طرح ريزي يك روش مناسب مطالعه.
ب) بودجه بندي واقعي تر از زمان، از طريق كشف حجم و دشواري مطالب.
ج) افزايش ميزان درك مطلب و نگه‌داري آنها در حافظه، از راه كسب يك نظر اجمالي از تمام مطالب، پيش از خواندن جزييات.
د) افزايش ميزان دقت و تمركز حواس، از طريق برانگيختن ميزان علاقه.
روش خواندن اجمالي
روش خواندن اجمالي،مبتني بر يك نمونه‌گيري سريع از نكات اساسي و صرف نظر كردن از جزييات است.در اين روش، در جست و جوي نكات كليدي درباره ي مواد، ساختمان مطالب، نظر و سبك مؤلف باشيد. هم چنين براي افزايش ميزان علاقه ي خود نسبت به مطالب، به طرح سوؤالاتي در مورد مطالب خواندني بپردازيد.
براي خواندن يك كتاب غيرداستاني با روش اجمالي، نمونه‌گيري‌هاي زير را انجام دهيد :
عنوان؛ عنوان كتاب با عنوان كتاب هاي ديگر در اين زمينه و با عنوان ساير كتاب هاي همين مؤلف، چه فرقي دارد؟
مؤلف؛مؤلف كيست؟ تجربيات و سابقه ي كار او چيست؟ آيا وي صلاحيت دارد تا درباره ي عنواني كه انتخاب كرده است، قلم بزند؟
تاريخ انتشار؛كتاب در چه تاريخي منتشر شده است؟ كهنه است يا تازه؟
مقدمه، پيش گفتار و معرفي؛ چرا مؤلف اين كتاب را نوشته است؟ كتاب را براي چه كساني نوشته است؟ آيا او در نوشتن كتاب، تعصب خاصي را دنبال كرده است؟
فهرست مطالب؛ سازمان مطالب كتاب چگونه است؟ آيا بعضي فصل‌هاي كتاب، از فصل هاي ديگر ، مهم‌تر است؟ آيا مطالب و فصل‌هاي كتاب، به دو سه بخش مهم تر، تقسيم‌بندي شده اند؟ اگر نه، آيا شما مي‌توانيد اين مطالب را به دو سه بخش عمده تقسيم كنيد؟
ساختمان فصل ها؛آيا در داخل هر فصل، عنوان‌هاي جداگانه‌اي وجود دارند؟ در پايان هر فصل، خلاصه ي فصل و يا سوؤالات مربوط به فصل، يافت مي‌شوند؟
صفحات وتصاويرانتخابي؛مؤلف چه سبكي را در كلمه به كار برده است؟ براي اين منظور، از هر پنجاه تا صد صفحه ، يك يا دو صفحه را به طور تصادفي انتخاب كنيد و آنها را از نظر بگذرانيد. جمله ي اول چند پاراگراف را بخوانيد و به تصاوير، نظري بيندازيد.
خلاصه‌ها و نتيجه‌گيري‌ها؛ آيا كتاب، يك فصل نتيجه گيري دارد؟ آيا فصل ها، داراي خلاصه يا نتيجه‌گيري هستند؟ اگر كتاب يك فصل نتيجه گيري دارد، ابتدا آن را بخوانيد به احتمال زياد، اين فصل، محتواي كتاب را با دقت بيشتري معرفي مي‌كند.
پيوست‌ها، فهرست اصطلاحات، مأخذ و مراجع؛ كتاب، شامل كدام يك از اينهاست؟ كدام يك از اينها، به آشنايي بيشتر شما نسبت به كتاب كمك مي كند؟
براي خواندن يك فصل با روش اجمالي، نمونه‌گيري‌هاي زير را انجام دهيد :
عنوان؛عنوان فصل، چه رابطه‌اي با فصل هاي قبلي و بعدي دارد؟
خلاصه ي فصل و پاراگراف‌هاي مقدمه؛آيا اينها، مفاهيم اساسي را دربر مي‌گيرند؟
خلاصه فصل؛معمولاً محتواي فصل را با دقت بيشتري معرفي مي‌كند؛ ابتدا آن را بخوانيد.
عنوان‌هاي كوچك، جملات موضوعي ، حروف كج و حروف زشت؛مي‌توان از اينها، مطالب كلي و اساسي فصل را بيرون كشيد.
شكل‌ها، نقشه ها، جدول ها ؛آيا اينها، به روشن ساختن مطالب اصلي، نكات مهم و جزييات، كمك مي‌كنند؟
توجهات لازم ، هنگام خواندن يك كتاب داستاني با روش اجمالي
1. در خواندن يك نوشته ي ادبي يا يك اثر هنري به طور اجمالي، دو محدوديت زير وجود دارد.
الف) چون خواندن پايان نوشته‌هاي ادبي و آثار هنري، اغلب درك خواننده را از مطالب كم و كند و لطف آن را از بين مي برد، لازم است در اين گونه آثار، تنها به نمونه‌گيري از قسمت هاي اول اثر بپردازيد .
ب) با خواندن اجمالي يك اثر هنري يايك نوشته ي ادبي، نمي توان به مفهوم اصلي آن دست يافت.
2. براي كسب اطلاع در مورد اثر، در صورت موجود بودن، اطلاعات پشت جلد كتاب را بخوانيد.
3. مي توانيد با بررسي سريع چند صفحه يا چند فصل اول كتاب، خود را با مطالب كتاب آشنا سازيد و نسبت به آن، بيشتر علاقه‌مند شويد. هم چنين سعي كنيد تا نويسنده ي كتاب را بيشتر بشناسيد و درباره ي عصري كه نويسنده اين اثر را نوشته، اطلاعاتي به دست آوريد.
4. پس از مطالعه ي فصل اول، صفحه ي اول را دوباره بخوانيد. جملات و پاراگراف‌هاي نخستين، درباره ي جهت گيري، منظور و مفهوم نويسنده، چه اطلاعاتي به دست مي‌دهند؟ فصل اول كتاب، معمولاً در برگيرنده ي مضمون‌هاي اصلي كتاب است.
5. بعد از اين كه از خواندن اثر فارغ شديد، مي‌توانيد فصل نخست را بار ديگر بخوانيد تا يك نظر در مورد اثر كسب كنيد. به اين كار، بررسي مجدد مي گويند.
فنون تشكيل دهنده ي روش خواندن اجمالي
1. سازمان بندي ابتدايي
پيش از مطالعه ي كتاب به طور كامل، به كشف قسمت هاي اصلي كتاب كه بر اساس آن، مطالب كتاب سازمان يافته‌اند و هم چنين به كشف انديشه‌هاي مهم كتاب بپردازيد. اين كار، مستلزم انديشيدن يا بر روي كاغذ آوردن يك جمله ي كامل درباره ي عنوان و مقدمه و خلاصه ي هر فصل كتاب است؛ به صورتي كه اين جمله، مبيّن مغهوم اصلي آن فصل باشد.
2. تعيين هدف مطالعه
معين كنيد كه هدف شما از مطالعه ي كتاب چيست و با چه دقتي مي‌خواهيد آن را بخوانيد. آيا براي كسب يك برداشت كلي، كتاب را مي‌خوانيد يا به دنبال جزييات هم هستيد؟ براي امتحان مطالعه مي‌كنيد يا براي رفع نيازهاي شغلي يا براي سرگرمي؟
با مشخص كردن هدف مطالعه ي خود، بهتر مي توانيد روش مناسب مطالعه را براي رسيدن به آن هدف انتخاب كنيد. اگر براي كسب اطلاعات كامل و جامع، كتاب را مي‌خوانيد، سرعت شما بايد كمتر از موقعي باشد كه به دنبال كسب يك ديد كلي از كتاب هستيد يابراي سرگرمي آن را مطالعه مي كنيد. اگر منظورتان يك آشنايي سطحي با كتاب است، استفاده از روش خواندن اجمالي، مناسب‌ترين روش ست.
3. برآورد دشواري مطلب و زمان مطالعه
مقدار زماني را كه براي مطالعه ي كتاب در اختيار داريد و ميزان دشواري كتاب را تخمين بزنيد. اگر در نظر داريد كه از خواندن اجمالي پا فراتر نهيد،در بودجه بندي زمان خود دقت كنيد. يك تخمين واقع بينانه از زماني كه در اختيار داريد. با توجه به هدف شما از مطالعه ي كتاب و ميزان دشواري مطالب، شما را در طرح يك برنامه ي مناسب و كنترل صحيح روش مطالعه، كمك مي‌كند.
4. طرح سوؤال
حال كه درباره ي كتاب يا يك فصل، اطلاعاتي به دست آورديد، معين كنيد كه چه اطلاعاتي كم داريد. آيا بايد به مطالعه ادامه دهيد؟ اگر جواب اين سوؤال مثبت است، انتظار داريد از يك خواندن عميق، چه چيزي عايدتان شود؟ چگونه مؤلف از مقدمه، به نتيجه رسيده است؟ مراحل اساسي كتاب، چه هستند؟ آيا اين مراحل، به طور منطقي به هم مربوط مي‌باشند و هدف مؤلف چيست؟ آيا مطالب كتاب، با آن چه كه شما قبلاً درباره ي موضوع مي‌دانستيد، موافقت يا مغايرت دارد؟
سوؤالات شما درباره ي كتاب، مني‌توانند كلي يا كاملاً مشخص باشند. طرح اين گونه سوؤالات، از طريق ايجاد كنجكاوي، تمركز حواس و دقت شما را افزايش مي‌دهد. رضايت حاصل از پاسخ گويي به سوؤالات، مدت نگه داري مطالب را در حافظه، طولاني مي كند. طرح سوؤال، به هنگام مطالعه ي يك كتاب، خواننده ي منفعل را به يك خواننده فعال مبدل مي سازد. از طريق طرح سوؤالات، يك گفت و شنود بين شما و مؤلف كتاب، برقرار مي شود كه كسب لذت شما را از مطالعه ي كتاب افزايش مي دهد. سوؤالات ، اغلب به هنگام مطالعه يا پس از پايان مطالعه، به ذهن مي‌رسند؛ ولي شما سعي كنيد سوؤالات خود را پيش از مطالعه و به هنگام خواندن اجمالي كتاب ، شروع كنيد.
فصل تابستان، فرصت بسياري براي شما، به منظور خواندن كتاب هاي مورد علاقه تان مي باشد؛ زيرا شايد در ايام تحصيل، مجال چنداني جهت مطالعه ي كتاب هاي متفرقه و مورد علاقه تان نداشته باشيد؛ اما اكنون كه فرصت مناسب و كافي برايتان پيش آمده، چگونه كتاب مورد نظر خود را براي مطالعه انتخاب مي‌كنيد؟ آيا هر كتابي كه به دستتان رسيد، بي درنگ از ابتدا تا انتها، آن را مي‌خوانيد يا اين كه مانند عده‌اي از دانشجويان كه براي خود و وقت خود، ارزش قايلند، سعي مي‌كنيد ، در يك زمان كوتاه، يك آشنايي كلي با مطالب به دست آوريد و آن گاه اگر مايل باشيد، شروع به خواندن كنيد؟ اگر جزء دسته ي اول هستيد و نمي دانيد چگونه مي توان در زماني كوتاه، يك آگاهي كلي از مطالب و سازمان كتاب كسب كرد، روشي را كه تحت عنوان «خواندن اجمالي» در ذيل آمده است ، با دقت بخوانيد:
فوايد خواندن اجمالي
الف) كارآمدي بيشتر، از راه تخمين زدن اهميت مطالب و طرح ريزي يك روش مناسب مطالعه.
ب) بودجه بندي واقعي تر از زمان، از طريق كشف حجم و دشواري مطالب.
ج) افزايش ميزان درك مطلب و نگه‌داري آنها در حافظه، از راه كسب يك نظر اجمالي از تمام مطالب، پيش از خواندن جزييات.
د) افزايش ميزان دقت و تمركز حواس، از طريق برانگيختن ميزان علاقه.
روش خواندن اجمالي
روش خواندن اجمالي،مبتني بر يك نمونه‌گيري سريع از نكات اساسي و صرف نظر كردن از جزييات است.در اين روش، در جست و جوي نكات كليدي درباره ي مواد، ساختمان مطالب، نظر و سبك مؤلف باشيد. هم چنين براي افزايش ميزان علاقه ي خود نسبت به مطالب، به طرح سوؤالاتي در مورد مطالب خواندني بپردازيد.
براي خواندن يك كتاب غيرداستاني با روش اجمالي، نمونه‌گيري‌هاي زير را انجام دهيد :
عنوان؛ عنوان كتاب با عنوان كتاب هاي ديگر در اين زمينه و با عنوان ساير كتاب هاي همين مؤلف، چه فرقي دارد؟
مؤلف؛مؤلف كيست؟ تجربيات و سابقه ي كار او چيست؟ آيا وي صلاحيت دارد تا درباره ي عنواني كه انتخاب كرده است، قلم بزند؟
تاريخ انتشار؛كتاب در چه تاريخي منتشر شده است؟ كهنه است يا تازه؟
مقدمه، پيش گفتار و معرفي؛ چرا مؤلف اين كتاب را نوشته است؟ كتاب را براي چه كساني نوشته است؟ آيا او در نوشتن كتاب، تعصب خاصي را دنبال كرده است؟
فهرست مطالب؛ سازمان مطالب كتاب چگونه است؟ آيا بعضي فصل‌هاي كتاب، از فصل هاي ديگر ، مهم‌تر است؟ آيا مطالب و فصل‌هاي كتاب، به دو سه بخش مهم تر، تقسيم‌بندي شده اند؟ اگر نه، آيا شما مي‌توانيد اين مطالب را به دو سه بخش عمده تقسيم كنيد؟
ساختمان فصل ها؛آيا در داخل هر فصل، عنوان‌هاي جداگانه‌اي وجود دارند؟ در پايان هر فصل، خلاصه ي فصل و يا سوؤالات مربوط به فصل، يافت مي‌شوند؟
صفحات وتصاويرانتخابي؛مؤلف چه سبكي را در كلمه به كار برده است؟ براي اين منظور، از هر پنجاه تا صد صفحه ، يك يا دو صفحه را به طور تصادفي انتخاب كنيد و آنها را از نظر بگذرانيد. جمله ي اول چند پاراگراف را بخوانيد و به تصاوير، نظري بيندازيد.
خلاصه‌ها و نتيجه‌گيري‌ها؛ آيا كتاب، يك فصل نتيجه گيري دارد؟ آيا فصل ها، داراي خلاصه يا نتيجه‌گيري هستند؟ اگر كتاب يك فصل نتيجه گيري دارد، ابتدا آن را بخوانيد به احتمال زياد، اين فصل، محتواي كتاب را با دقت بيشتري معرفي مي‌كند.
پيوست‌ها، فهرست اصطلاحات، مأخذ و مراجع؛ كتاب، شامل كدام يك از اينهاست؟ كدام يك از اينها، به آشنايي بيشتر شما نسبت به كتاب كمك مي كند؟
براي خواندن يك فصل با روش اجمالي، نمونه‌گيري‌هاي زير را انجام دهيد :
عنوان؛عنوان فصل، چه رابطه‌اي با فصل هاي قبلي و بعدي دارد؟
خلاصه ي فصل و پاراگراف‌هاي مقدمه؛آيا اينها، مفاهيم اساسي را دربر مي‌گيرند؟
خلاصه فصل؛معمولاً محتواي فصل را با دقت بيشتري معرفي مي‌كند؛ ابتدا آن را بخوانيد.
عنوان‌هاي كوچك، جملات موضوعي ، حروف كج و حروف زشت؛مي‌توان از اينها، مطالب كلي و اساسي فصل را بيرون كشيد.
شكل‌ها، نقشه ها، جدول ها ؛آيا اينها، به روشن ساختن مطالب اصلي، نكات مهم و جزييات، كمك مي‌كنند؟
توجهات لازم ، هنگام خواندن يك كتاب داستاني با روش اجمالي
1. در خواندن يك نوشته ي ادبي يا يك اثر هنري به طور اجمالي، دو محدوديت زير وجود دارد.
الف) چون خواندن پايان نوشته‌هاي ادبي و آثار هنري، اغلب درك خواننده را از مطالب كم و كند و لطف آن را از بين مي برد، لازم است در اين گونه آثار، تنها به نمونه‌گيري از قسمت هاي اول اثر بپردازيد .
ب) با خواندن اجمالي يك اثر هنري يايك نوشته ي ادبي، نمي توان به مفهوم اصلي آن دست يافت.
2. براي كسب اطلاع در مورد اثر، در صورت موجود بودن، اطلاعات پشت جلد كتاب را بخوانيد.
3. مي توانيد با بررسي سريع چند صفحه يا چند فصل اول كتاب، خود را با مطالب كتاب آشنا سازيد و نسبت به آن، بيشتر علاقه‌مند شويد. هم چنين سعي كنيد تا نويسنده ي كتاب را بيشتر بشناسيد و درباره ي عصري كه نويسنده اين اثر را نوشته، اطلاعاتي به دست آوريد.
4. پس از مطالعه ي فصل اول، صفحه ي اول را دوباره بخوانيد. جملات و پاراگراف‌هاي نخستين، درباره ي جهت گيري، منظور و مفهوم نويسنده، چه اطلاعاتي به دست مي‌دهند؟ فصل اول كتاب، معمولاً در برگيرنده ي مضمون‌هاي اصلي كتاب است.
5. بعد از اين كه از خواندن اثر فارغ شديد، مي‌توانيد فصل نخست را بار ديگر بخوانيد تا يك نظر در مورد اثر كسب كنيد. به اين كار، بررسي مجدد مي گويند.
فنون تشكيل دهنده ي روش خواندن اجمالي
1. سازمان بندي ابتدايي
پيش از مطالعه ي كتاب به طور كامل، به كشف قسمت هاي اصلي كتاب كه بر اساس آن، مطالب كتاب سازمان يافته‌اند و هم چنين به كشف انديشه‌هاي مهم كتاب بپردازيد. اين كار، مستلزم انديشيدن يا بر روي كاغذ آوردن يك جمله ي كامل درباره ي عنوان و مقدمه و خلاصه ي هر فصل كتاب است؛ به صورتي كه اين جمله، مبيّن مغهوم اصلي آن فصل باشد.
2. تعيين هدف مطالعه
معين كنيد كه هدف شما از مطالعه ي كتاب چيست و با چه دقتي مي‌خواهيد آن را بخوانيد. آيا براي كسب يك برداشت كلي، كتاب را مي‌خوانيد يا به دنبال جزييات هم هستيد؟ براي امتحان مطالعه مي‌كنيد يا براي رفع نيازهاي شغلي يا براي سرگرمي؟
با مشخص كردن هدف مطالعه ي خود، بهتر مي توانيد روش مناسب مطالعه را براي رسيدن به آن هدف انتخاب كنيد. اگر براي كسب اطلاعات كامل و جامع، كتاب را مي‌خوانيد، سرعت شما بايد كمتر از موقعي باشد كه به دنبال كسب يك ديد كلي از كتاب هستيد يابراي سرگرمي آن را مطالعه مي كنيد. اگر منظورتان يك آشنايي سطحي با كتاب است، استفاده از روش خواندن اجمالي، مناسب‌ترين روش ست.
3. برآورد دشواري مطلب و زمان مطالعه
مقدار زماني را كه براي مطالعه ي كتاب در اختيار داريد و ميزان دشواري كتاب را تخمين بزنيد. اگر در نظر داريد كه از خواندن اجمالي پا فراتر نهيد،در بودجه بندي زمان خود دقت كنيد. يك تخمين واقع بينانه از زماني كه در اختيار داريد. با توجه به هدف شما از مطالعه ي كتاب و ميزان دشواري مطالب، شما را در طرح يك برنامه ي مناسب و كنترل صحيح روش مطالعه، كمك مي‌كند.
4. طرح سوؤال
حال كه درباره ي كتاب يا يك فصل، اطلاعاتي به دست آورديد، معين كنيد كه چه اطلاعاتي كم داريد. آيا بايد به مطالعه ادامه دهيد؟ اگر جواب اين سوؤال مثبت است، انتظار داريد از يك خواندن عميق، چه چيزي عايدتان شود؟ چگونه مؤلف از مقدمه، به نتيجه رسيده است؟ مراحل اساسي كتاب، چه هستند؟ آيا اين مراحل، به طور منطقي به هم مربوط مي‌باشند و هدف مؤلف چيست؟ آيا مطالب كتاب، با آن چه كه شما قبلاً درباره ي موضوع مي‌دانستيد، موافقت يا مغايرت دارد؟
سوؤالات شما درباره ي كتاب، مني‌توانند كلي يا كاملاً مشخص باشند. طرح اين گونه سوؤالات، از طريق ايجاد كنجكاوي، تمركز حواس و دقت شما را افزايش مي‌دهد. رضايت حاصل از پاسخ گويي به سوؤالات، مدت نگه داري مطالب را در حافظه، طولاني مي كند. طرح سوؤال، به هنگام مطالعه ي يك كتاب، خواننده ي منفعل را به يك خواننده فعال مبدل مي سازد. از طريق طرح سوؤالات، يك گفت و شنود بين شما و مؤلف كتاب، برقرار مي شود كه كسب لذت شما را از مطالعه ي كتاب افزايش مي دهد. سوؤالات ، اغلب به هنگام مطالعه يا پس از پايان مطالعه، به ذهن مي‌رسند؛ ولي شما سعي كنيد سوؤالات خود را پيش از مطالعه و به هنگام خواندن اجمالي كتاب ، شروع كنيد.
منبع:
1. دكتر علي اكبر سيف، روش هاي يادگيري و مطالعه. نشر دوران.
2. ماهانامه ي فرهنگي اجتماعي دانشجويي پُرسمان،تيرماه 1385،شماره ي 46،صص 28 و 27.
