عبادت در مسجد

نماز خواندن در مسجد

90-نماز خواندن در مساجد مستحب است،بلكه‏حاضر نشدن در مسجد مخصوصا براى همسايگان‏مسجد-در صورتى كه عذرى مثل بارش برف و باران‏نباشد-مكروه است (1) .
91-ترتيب اولويت مساجد براى نماز خواندن ازنظر ثواب بدين شرح است:
مسجد الحرام هر نماز،معادل يك ميليون نماز
مسجد النبى صلى الله عليه و آله هر نماز،معادل ده هزار نماز
مسجد جامع كوفه-هر نماز،معادل هزار نماز
مسجد الاقصى-هر نماز،معادل هزار نماز
مسجد جامع هر شهر-هر نماز،معادل يكصد نماز
مسجد قبيله-هر نماز،معادل بيست و پنج نماز
مسجد بازار-هر نماز،معادل دوازده نماز (2) .
92-براى زنها نماز خواندن در خانه بهتر است،ولى اگر بتوانند كاملا خود را از نامحرم حفظ كنند،بهتراست در مسجد نماز بخوانند (3) .
93-مستحب است انسان نمازش را در مكانهاى‏مختلف و مساجد متعددى بخواند كه در قيامت همه‏آن اماكن و مساجد به نفع او شهادت دهند (4) .
94-تعطيل كردن مسجد مكروه است و مستحب‏انسان نماز را در مسجدى بخواند كه نمازگزار ندارد تاتعطيل نشود.از امام صادق عليه السلام روايت‏شده است كه-سه‏چيز در قيامت از مردم شكايت مى‏كنند:اول مسجد متروكى كه اهالى آنجا در آن نماز نمى‏خوانند. دوم:
عالمى كه بين عده‏اى جاهل قرار دارد و از او استفاده‏نمى‏كنند.و سوم:قرآنى كه متروك مانده و غبار گرفته‏است و آن را تلاوت نمى‏كنند (5) .
95-زياد رفتن به مسجد مستحب است.از پيامبراكرم صلى الله عليه و آله روايت‏شده است كه هر كس به مسجد رود ازوقتى كه روانه مسجد مى‏شود تا به خانه بر مى‏گردد،براى هر قدم كه بر مى‏دارد ده حسنه نوشته مى‏شود (6) .

نماز تحيت مسجد

96-وقتى انسان وارد مسجد مى‏شود،مستحب‏است دو ركعت نماز به قصد تحيت و احترام مسجدبخواند و اگر نماز واجب يا مستحب ديگرى هم‏بخواند،كافى است (7) .

اماكن تخيير

97-مسافر-با شرايطى كه در كتابهاى مفصل فقهى‏آمده است-نمازهاى چهار ركعتى را بايد شكسته(دوركعتى)بخواند،ولى در چهار مكان،مى‏تواند تمام ياشكسته بخواند و آن اماكن عبارتند از:
مسجد الحرام در مكه مكرمه
مسجد النبى صلى الله عليه و آله در مدينه منوره
مسجد جامع كوفه
حرم سيد الشهداء امام حسين عليه السلام (8)
98-اين حكم اختصاص به مسجد اصلى ندارد ودر جاهاى توسعه يافته هم مسافر مى‏تواند نمازش راتمام بخواند هر چند احتياط مستحب است،تنها درمسجد اصلى نماز را تمام بخواند (9) .

جا گرفتن براى نماز

99-يكى از اماكن مشترك و عمومى مسلمانان مسجد است،كه همه آنان در استفاده از آن مساوى‏هستند-البته استفاده‏هايى كه مخالف شرع و شان‏مسجد نباشد-پس اگر شخصى قبل از ديگرى،جايى‏از مسجد را براى نماز يا عبادتى ديگر يا قرائت قرآن ياخواندن دعاء بلكه تدريس يا موعظه كردن و فتوا دادن‏در اختيار گرفت،ديگرى نمى‏تواند آن جا را از او بگيرد، خواه فرد اول و دوم در استفاده يك هدف و غرض‏داشته باشند يا اغراض آنها متفاوت باشد، آرى بعيدنيست كه نماز-جماعت‏يا فرادى-بر ساير كارها مقدم‏باشد،پس اگر شخصى مسجد را براى تلاوت قرآن يادرس گفتن يا دعا فرا خواندن اشغال كرده باشد وشخص ديگرى بخواهد در آنجا نماز بخواند،و جاى‏ديگرى در مسجد براى نماز خواندن نباشد يا بخواهدبه جماعت ملحق شود و جاى ديگرى براى فرادى‏خواندن نماز هست ولى براى شركت در جماعت‏نيست،مثلا در كنار صفوف به هم فشرده نمازجماعت،شخصى مشغول قرائت قرآن است و شبستان ديگرى در مسجد براى نماز فرادى خواندن‏هست ولى جايى براى شركت در نماز جماعت‏باقى‏نمانده و فردى وارد مى‏شود و مى‏خواهد در نمازجماعت‏شركت كند،بر شخصى كه قرآن مى‏خواندواجب است،جاى خود را به نمازگزار بدهد (10) .
100-اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه وپل و جاهاى ديگر كه براى عموم مردم ساخته شده‏استفاده كنند،حق آنان را غصب كرده است (11) .
101-اگر كسى در مسجد جايى براى خود بگيرد وديگرى نگذارد كه از آنجا استفاده كند،حق او را غصب‏كرده است (12) .
102-كسى كه در مسجد نشسته،اگر ديگرى جاى‏او را غصب كند و در آنجا نماز بخواند بنابر احتياطواجب بايد دوباره نمازش را در محل ديگرى بخواند (13) .
103-گذاشتن رحل(اثاث و وسائل،مانند سجاده و عبا و...)براى نشستن در مسجد، مانندنشستن است،يعنى صاحب رحل،حق اولويتى نسبت‏به آن مكان پيدا مى‏كند و ديگران نمى‏توانند جاى او رابگيرند،در صورتى رحل،چيزهايى مثل سجاده و عباباشد كه تمام محل نماز خواندن يا قسمت عمده آن رابگيرد،نه مثل گذاشتن مهر يا تسبيح يا مسواك و شانه‏و امثال اينها،بنابر اين با گذاشتن مهر يا تسبيح و حتى‏هر دو حقى براى او ثابت نيست و ديگران مى‏توانند،بردارند و در آن مكان نماز بخوانند (14) .
104-بين گذاشتن رحل و آمدن فرد نبايد فاصله‏زياد باشد،به طورى كه آن مكان معطل بماند،پس اگررحلى بگذارد و برود و بر نگردد در صورتى كه بدون‏برداشتن نتوان در آن محل نماز خواند،ديگران‏مى‏توانند آن را بردارند ولى كسى كه آن را بر مى‏دارد،ضامن نگهدارى آن است تا صاحبش برگردد (15) .
105-اگر شخصى كه در جايى از مسجد نشسته‏است،برخيزد و از آن محل صرف نظر كند، حتى اگررحلى گذاشته و رحل را برندارد،ديگران مى‏توانند آن‏جا را بگيرند.ولى تصرف در رحل او جايز نيست،مثلانمى‏توانند بر سجاده او نماز بخوانند (16) .
106-س:شخصى در مسجد،جهت نمازجماعت،رحل گذاشته و بيرون رفته و جماعت‏برپاشده و صاحب رحل مراجعت نكرده است در اين‏صورت به محض منعقد شدن نماز جماعت،حق او ازآن مكان ساقط شده و ديگرى مى‏تواند جاى او راتصرف كند يا نه؟
ج-بعد از منعقد شدن جماعت،احتياط آن‏است كه تا امام به ركوع ركعت اول نرفته‏جاى او را اشغال نكنند (17) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
107-س:شخصى براى نماز در مسجد جا گرفته و مى‏رود وضو بگيرد،ديگرى جا نماز او را كنار زده وجاى او مشغول نماز مى‏شود آيا نماز او صحيح است؟
ج-بنابر احتياط واجب نمازش را دوباره‏در محل ديگر بخواند (18) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

با كسانى كه به مسجد نمى‏آيند

108-مستحب است انسان با كسى كه در مسجدحاضر نمى‏شود:
-غذا نخورد
-در كارها با او مشورت نكند
-همسايه او نشود
-از او زن نگيرد.
-و به او زن ندهد (19) .

مستحبات مسجد

109-بجز آنچه تاكنون گفته شد،اين كارها نيز درباره مسجد مستحب است:
زودتر از همه به مسجد رفتن و ديرتر از همه ازمسجد بيرون آمدن.
چراغ مسجد را روشن كردن[تامين نور مسجد].
تميز كردن مسجد.
هنگام وارد شدن،ابتدا پاى راست را داخل‏مسجد گذاشتن.
هنگام بيرون آمدن،ابتدا پاى چپ را بيرون‏گذاشتن.
وضو گرفتن،براى رفتن به مسجد.
خوشبو كردن خود و پوشيدن بهتر لباسها براى‏رفتن به مسجد (20) .

مكروهات مسجد

110-اين كارها درباره مسجد مكروه است:
عبور از مسجد،به عنوان محل عبور،بدون آنكه در آنجا نماز بخواند.
خوابيدن در مسجد مگر در حال ناچارى.
فرياد زدن در مسجد و صدا را بلند كردن،مگربراى اذان.
سخن گفتن از امور دنيا در مسجد.
خريد و فروش در مسجد.
انداختن آب دهان و بينى در مسجد(اگر بى‏احترامى به مسجد باشد حرام است.)
رفتن به مسجد براى كسى كه سير يا پيازخورده و بوى دهانش مردم را آزار مى‏دهد (21) .

اعتكاف در مسجد

111-يكى از كارهاى مستحب،اعتكاف است وعبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت باشرايطى كه در كتابهاى مفصل فقهى آمده است (22) .
112-اعتكاف تنها در اين مساجد صحيح است:
مسجد الحرام در مكه مكرمه
مسجد النبى صلى الله عليه و آله در مدينه منوره
مسجد جامع كوفه
مسجد جامع بصره
و در غير از اين چهار مسجد،تنها در مسجدجامع هر شهر به قصد رجاء مانع ندارد و در ساير مساجدجايز نيست (23) .

مسجد جامع

113-س:تعريف مسجد جامع چيست؟
ج-مسجد جامع مسجدى است كه اغلب اوقات‏بيشتر از ساير مساجد جمعيت داشته باشد (24) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
114-س:تعريف مسجد جامع چيست؟
ج-مسجدى كه براى اجتماع زيادى ازاهالى آنجا ساخته شده و اختصاص به گروه‏خاصى يا اهالى محله‏اى نداشته باشد (25) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته
115-س:مسجد جامعى در شهرى ساخته شده،بعد از آن مسجد بسيار بزرگترى ساخته شده و آن نيزبه مسجد جامع معروف گشته،كداميك از اين دومسجد،شرعا مسجد جامع مى‏باشد، و ملاك در تعيين‏مسجد جامع چيست،با توجه به اينكه گاهى در اين‏مسجد نماز جمعه خوانده مى‏شود و گاهى در آن،وحكم اعتكاف در اين دو مسجد چيست؟
ج-در صدق جامع بودن مسجد شرطنيست كه تنها يك مسجد باشد،پس تعددمسجد جامع در يك شهر ضررى نمى‏زند،و اعتكاف در هر دو صحيح است،اگر جامع‏ناميده شود،و اقامه نماز جمعه دخلى درموضوع ندارد (26) .
آيت‏الله خويى قدس‏سره

پى‏نوشتها:

1-تحرير الوسيله،ج 1،فى مكان المصلى،ص 151،م 16.
2-همان و العروة الوثقى،ج 1،مكان المصلى،ص 596،م 4.
3-توضيح المسائل،م 894.
4-العروة الوثقى،ج 1،فى مكان المصلى،ص 596،م 6.
5-همان،م 8.
6-همان،ص 597،م 9.
7-توضيح المسائل،م 913.ا
8-توضيح المسائل،م 1356.
9-مناسك حج محشى،ص 486،م 1316.
10-تحرير الوسيله،ج 2،كتاب احياء الموات و المشتركات،ص 214،م 15.
11-توضيح المسائل،م 2545.
12-همان.
13-توضيح المسائل،م 868.
14-همان،ص 215،م 17.
15-همان،ص 215.
16-همان،ص 214 و 215،س 16 و 18.
17-مجمع المسائل،ج 1،ص 135،س 32.
18-جامع المسائل،ج 1،ص 94،س 305.
19-توضيح المسائل،م 897.
20-العروة الوثقى،ج 1،فصل فى الوضوءات المستحبه،ص 194 و توضيح‏المسائل،م 912 و 913.
21-توضيح المسائل،م 896 و 897.
22-تحرير الوسيله،ج 1،كتاب الصوم،خاتمة فى الاعتكاف،ص 304.
23-تحرير الوسيله،ج 1،كتاب الصوم،خاتمة فى الاعتكاف،ص 304.
24-مجمع المسائل،ج 1،ص 153،س 101.
25-اجوبة الاستفتائات،ج 1،ص 122،س 412.
26-مسائل و ردود،ص 19،س 52.