کوسه های درمانگر

محققان دانشگاه تربیت مدرس موفق شدند از غضروف کوسه دارو بسازند سرطان ، کابوس همه مردم ، درمان آن روياي محققان علوم پزشکي و تحقيقات براي يافتن راهکارهاي تازه براي کمک به بيماران سرطاني در اکثر مراکز تحقيقات پزشکي همواره در جريان است. گرچه به رغم اين همه مطالعه و تحقيق تا به حال درمان قطعي براي اين بيماري خطرناک ارائه نشده است ، اما هر راه حل تازه جرقه اميدي است براي درمان کامل اين بيماري که آرزوي ديرين همه پزشکان است.آنچه سرطان را به يک بيماري مهلک و لاعلاج تبديل مي کند، رشد و توسعه تومورهاي سرطاني در بافتهاي سالم و نيز کاهش قدرت سيستم ايمني بدن است.اخيرا محققان ايراني موفق به تهيه داروي جديدي شده اند که از نوعي پروتئين موجود در غضروف کوسه تهيه مي شود و خاصيت آن افزايش قدرت سيستم ايمني بدن و جلوگيري از رشد تومورهاي سرطاني است.تهيه اين دارو به صورت طرحي مشترک بين دانشگاه تربيت مدرس و مرکز تحقيقات سرطان اجرا شده و مجريان آن دکتر زهير، استاد گروه ايمنولوژي دانشگاه تربيت مدرس ، سميه شاهرخي دانشجوي دکتراي ايمنولوژي و دکتر محمدعلي محققي ، رئيس مرکز تحقيقات سرطان بوده اند. اين دارو مراحل تحقيقات آزمايشگاهي را پشت سر گذاشته و تحقيقات کلينيکي براي بررسي آثار آن روي بيماران آغاز شده است.

کوسه ها سرطان نمي گيرند

کوسه جانوري غضروفي است که همه بدن آن از غضروف تشکيل شده و فاقد استخوان است. مطالعات دانشمندان درباره کوسه ها نشان داده است اين حيوان در مقايسه با جانداران ديگر بسيار کم سرطان مي گيرد.به همين دليل محققان علوم پزشکي که همواره به دنبال راه حلي براي کمک به بيماران سرطاني هستند، به مطالعه ساختمان بدن اين جانور پرداختند. اين مطالعات نشان داد غضروف کوسه خاصيت ضد رگزايي دارد، يعني مانع از رگزايي تومورها در بافتهاي بدنش مي شود.اين همان ويژگي منحصر به فردي است که سبب مي شود کوسه ها کمتر دچار سرطان شوند، زيرا تومورهاي سرطاني براي انتشار، رگزايي مي کنند و با گسترش رگها در بافتهاي سالم بدن توسعه مي يابند. يا به اصطلاح عامه مردم ، غده سرطان در تمام بدن رشد مي کند.
خاصيت ضد رگزايي غضروف کوسه با ممانعت از توليد رگ به وسيله تومور، مانع از رشد و گسترش آن مي شود و در نتيجه تومور در همان اندازه اوليه باقي مي ماند و بزرگتر نمي شود.در ايران از حدود 10سال پيش در گروه ايمنولوژي دانشکده پزشکي دانشگاه تربيت مدرس مطالعه درباره غضروف هاي کوسه آغاز شد که نتايج حاصل از اين تحقيقات ، خاصيت ضدسرطاني غضروف کوسه را تاييد کرد و نيز نشان داد علاوه بر اين خاصيت ، غضروف کوسه مي تواند سيستم ايمني بدن را تقويت کند.در کشورهاي ديگر هم تحقيقات مشابهي صورت گرفته که البته منحصر به خواص ضدسرطاني اين غضروف بوده است و مطالعه در زمينه تقويت سيستم ايمني بدن فقط در ايران انجام شده است.دکتر زهير محمدحسن و همکارانش ، پروتئين هاي مختلف را از غضروف کوسه استخراج کردند و آثار آن را روي سيستم ايمني بدن موشهاي آزمايشگاهي آزمايش کردند که نتايج خوبي حاصل شد.

دارويي که با کمک کوسه تهيه مي شود

با توجه به مطالعاتي که در گروه ايمنولوژي دانشگاه تربيت مدرس انجام شده بود، يک تيم تحقيقاتي تازه ، مطالعات ويژه اي را براي تهيه دارو از غضروف کوسه ، در همين گروه آغاز کردند. بر اساس اين نتايج ، نوعي پروتئين موجود در غضروف کوسه که در تحقيقات قبلي ، ويژگي هاي ضد رگزايي و تقويت سيستم ايمني در آن ثابت شده بود، براي تهيه دارو انتخاب شد. پروتئين مورد نظر از غضروف کوسه جدا مي شود و طي مراحلي به شکل دارو درمي آيد. بنابراين مرحله اول کار جداسازي پروتئين است.
استخراج پروتئين ، پروسه اي پيچيده و بسيار طولاني است ، اما به طور کلي براي اين کار، غضروف را به صورت عصاره در مي آورند، سپس به ستون کروماتوگرافي که سيستمي براي جداسازي است ، تزريق مي کنند و بخش مورد نظر جدا مي شود.
پروتوين استخراج شده از غضروف را خشک کرده و به پودر تبديل مي کند، سپس پودر حاصل را به شکل کپسول در مي آورند؛ به صورتي که هر کپسول حاوي 200ميلي گرم از اين پودر است. دکتر سميه شاهرخي يکي از مجريان طرح مي گويد: ترکيب شيميايي غضروف در نژادهاي مختلف کوسه متفاوت است. غضروفي که ما از آن استفاده کرديم و خوب جواب داد، از بوشهر تهيه شده بود. بخشي از اهميت کار ما به استفاده از کوسه ايراني برمي گردد که با انواع بررسي شده ساير کشورها متفاوت است.
گفتني است ، تهيه دارو کار ساده اي نيست و پيچيدگي هاي خاصي دارد و چنانچه لازم باشد در مقياس وسيع در اختيار بيماران قرار گيرد، توليد آن در آزمايشگاه امکانپذير نيست و بايد از شرکتهاي داروسازي کمک گرفته شود.

مصرف دارو به وسيله بيماران و مطالعات کلينيکي

مطالعات آزمايشگاهي و سوابق مصرف داروهاي مشابه در کشورهاي ديگر نشان داده است ، اين دارو بر سرطان هاي بافت جامد اثر دارد؛ زيرا رگزايي مربوط به تومورهاي جامد است.در سرطان هاي خوني چون سلولهاي سرطاني در حرکتند، بحث رگزايي مطرح نيست. با توجه به اين که سرطان رايج در ايران سرطان سينه است ، بررسي کلينيکي اين دارو روي بيماران مبتلا به سرطان سينه انجام شده است.بيماراني که براي اين منظور انتخاب شدند، در مرحله سوم بيماري بودند و هورمون تراپي مي شدند. اين دارو به درمان قطعي نمي رسد بلکه درمان مکمل است ، يعني در بيماراني که مورد مطالعه قرار مي گيرند، درمان هاي ديگر قطع نمي شود و اين دارو در کنار ساير روشهاي درماني استفاده مي شود. با توجه به اين که اين دارو يک داروي خوراکي است ، در دستگاه گوارش هضم مي شود و از طريق خون به بافت سرطاني مي رسد.
در بيماران تحت مطالعه ، اين دارو 3بار در روز مصرف مي شود که توصيه شده است همراه غذا باشد. دوره مصرف داروهاي مشابه در کشورهاي ديگر 12هفته است و در ايران نيز دوره 12هفته اي بهترين جواب را داده است ؛ اما به دليل محدوديت هاي زماني که براي اجراي طرح وجود داشت ، مطالعات اين گروه در دوره هاي 6هفته اي انجام شد.در اين مطالعات قبل و بعد از مصرف دارو از بيماران خون گرفته مي شود و تستهاي مربوط به وضعيت سيستم ايمني بدن انجام مي گيرد.دکتر شاهرخي در اين ارتباط مي گويد: در آزمايش هاي انجام شده روي خون بيماران بعد از مصرف دارو ما افزايش قابل توجهي در فاکتور اينترفرون گاما مشاهده کرديم که شاخص مهمي در تقويت سيستم ايمني بدن است.در حقيقت با تقويت سيستم ايمني دفاع ضدتوموري بدن هم بهتر مي شود و اين عامل در کنار خاصيت ضدرگزايي اين دارو مانع پيشروي سرطان مي شود. يکي از مزاياي مهم اين دارو اين است که منشائ طبيعي دارد، بنابراين عوارض غيرقابل جبراني در بدن بيمار ندارد.تنها عوارضي که بندرت در بيماران مشاهده مي شود و در مقالات خارجي هم به آن اشاره شده است ، مشکلات گوارشي است و به همين دليل ما به بيماران توصيه مي کرديم دارو را همراه غذا مصرف کنند. ذکر اين نکته لازم است که اثرات درماني مشاهده شده در حد سلولي است و زمان زيادي لازم است تا اين نتايج در حد باليني بررسي شود و درباره اثر دارو بر وضعيت کلي بيمار اظهارنظر شود؛ اما به هر حال اميدواري هاي بسياري براي آينده اين دارو وجود دارد.