سوگواري در كودكان

كودكان درجات مختلفي از سوگ را در زندگي روزمره خود تجربه مي كنند، تنها مرگ يك والد يا اقوام نزديك نيست كه كودك را با پديده سوگ مواجه مي كند، بلكه وقايع بي شمار ديگري هست كه گرچه از نظر ما كوچك و بي اهميت است ولي براي بچه ها برابر با يك ازدست دادن قابل توجه و مهم است. از آنجا كه كودكان در كلامي كردن هيجانات دروني خود ممكن است توانمندي كافي را نداشته باشند، همين امر درك يك كودك سوگوار و كمك به او را از سوي بزرگسالان با مشكل مواجه مي كند.
بخشي از پديده هايي كه بچه ها را با واكنش سوگ مواجه مي كند شامل موارد زير است:

مرگ:

مرگ والدين، اقوام، دوستان و آشنايان در نتيجه مرگ طبيعي، تصادف، بيماري، قتل، خودكشي ، كه مي تواند علاوه بر فشارهاي رواني حاشيه اي بر مرگ عزيز از دست رفته همراه آن باشد. لازم است در اهميت اين موضوع بدانيم كه 4 درصد كودكان و نوجوانان قبل از 18 سالگي مرگ يكي از والدين را تجربه كرده اند واگر ساير اعضاي خانواده و دوستان را نيز به آن اضافه كنيم، اين رقم افزايش خواهد داشت.

كودكان سوگوار

فقط مرگ انسانها كودك را متأثر نمي كند، مرگ حيوان مورد علاقه كودك نيز مي تواند در او واكنش سوگ ايجاد كند، حتي مرگ يك ماهي قرمز شب عيد كه كودك فقط دو سه بار در تنگ او، خرده نان ريخته اين چنين است.

طلاق:

عده اي از كودكان قبل از پايان مدرسه تجربه طلاق والدينشان را داشته اند و تقريباً نيمي از بچه هاي طلاق ارتباطشان را با يكي از والدين از دست مي دهند.

نقل مكان و مهاجرت:

به طور متوسط قبل از پايان دبيرستان نقل مكان و جابجايي هايي در خانواده انجام مي شود. جالب است بدانيم كه با هر تعويض منزل، جدايي از دوستان، همسايه ها، مدرسه و اتاقي كه كودك به آن انس و عادت داشته و ... نيز رخ داده است و همه اينها در شرايطي است كه بدانيم كودكان تنها كساني هستند كه در تصميم گيري هاي روزمره نظر و مشاركت آنها خواسته نمي شود و كمترين اطلاعات به آنها داده مي شود.

نبود يك يا دو والد:

به دلايلي غير از طلاق مثلا به دليل بيماري، زنداني شدن، اعتياد و ...

گم كردن و از دست دادن وسايل شخصي و اسباب بازي:

گاه يك اسباب بازي كوچك و بي اهميت از ديد بزرگسالان، شيء محبوبي است كه كودك شبها آن را در آغوش مي گيرد و بدون آن خوابش نمي برد.

حوادث و وقايع محيطي و روزانه:

تعويض منزل و مدرسه، جدا شدن اعضاي خانواده از يكديگر به دليل ازدواج، قبول شدن در دانشگاه و يا هر دليل ديگر مانند آتش سوزي، سيل، زلزله، جنگ كه اين وقايع براي كودك با از دست دادن هاي مكرر و مهمي همراه است.

نقص عضو:

مثل؛ كنده شدن دندان، نقص عضوي مثل چشم، دست، پا و يا هر عضوي از اعضاي بدن حتي يك زخم كوچك خونريزي دهنده نياز به اطمينان بخشي و آرام سازي كودك دارد.

ازدست دادن اعتماد به نفس

انوع آزارهاي جسمي، هيجاني، محروميتها و ...
از دست دادن يا نداشتن توانايي و مهارتي خاص:
مثل اختلال يادگيري، كم توجهي، بيماري و ناتواني فيزيكي، چاقي ، پذيرفته نشدن در يك تيم ورزشي، تجديد يا مردود شدن در مدرسه.

سوگ چيست و علايم آن كدام است ؟

سوگ، حالت اندوه و ناراحتي شديد دروني در واكنش به از دست دادن شخص، عقيده و فكر خاصي است. سوگ پاسخ هيجاني ما نسبت به ازدست دادن چيزي است.هر كودكي به روش خاص خود و به شيوه اي واحد با پديده سوگ روبرو مي شود. نبايد از كودكان انتظار داشته باشيم به يك گونه و يا مثل ما سوگواري كنند. بايد بپذيريم آنها خاص و منفرد هستند و هر كدام نيز به روشي ويژه به سوگ مي نشينند. در سوگ ممكن است حوزه هاي مختلف جسمي، رفتاري، فكري، احساسي و ... درگير شود، مانند كم خوابي، كابوس شبانه، كم اشتهايي، شب ادراري، بي قراري ، وابستگي شديد به افراد بازمانده ، نوازش كردن و بغل كردن آنها، تنها نخوابيدن، گوشه گيري، گريه كردن، پرخاشگري، سكوت ممتد و طولاني، افت تحصيلي، كاهش توجه و تمركز، فراموشكاري، اشكال در تصميم گيري، افكار خود تخريبي، احساس خشم، اندوه، گناه، درماندگي، ناتواني، نوميدي، تنهايي، ترس و اضطراب، سرگيجه، احساس خستگي و كسالت، تنگي نفس، آه كشيدن زياد، خشكي دهان، تپش قلب، احساس كرختي و سنگيني در بدن، ضعف عضلاني ، احساس گرفتگي و خفگي در گلو، درد معده.

احساسات، افكار و رفتارهاي شايع در كودكان در حال سوگ:

رؤياهاي شخص مرده، تقليد رفتارهاي او، الگو قرار دادن و ايده آل كردن رفتار و شخصيت وي ، بازگو كردن وقايع مرگ و مراسم و خاطرات او، احساس اينكه شخص مرده به طريقي با اوست، طرد كردن دوستان قديمي و جستجوي دوستان جديدي كه شرايط مشابهي را تجربه كرده اند، تلفن زدن مكرر در ساعات مدرسه به منزل براي چك كردن سلامتي ساير افراد خانواده، مشكل توجه و تمركز روي تكاليف درسي و امور منزل، گريه كردن ناگهاني وسط كلاس درس، جستجوي اطلاعات پزشكي در مورد شخص مرده، احساس نگراني درباره وضعيت سلامتي خويش و گاهي بي تفاوتي نسبت به آن و نيز نيازبه مراقبت و توجه از سوي اطرافيان در كودك سوگوار ديده مي شود.