پی آمدهای بازی های رایانه ای بر کودکان و نوجوانان

بازی های رایانه ای

رایانه ها که امروز تقریباً در بیش تر شئون زندگی انسان ها راه یافته اند ، هم چون دیگر ساخته های دست بشر ، دو روی سکه دارن که یک سوی آن بهره گیری درست و مفید برای سرعت بخشی دقت در کارها و کمک به پیش رفت امور است و روی دیگر آن استفاده های نادرست و نابه جاست که گاه ، آسیب های فراوان را در پی دارد .در دنیای رایانه ، آن چه بیشتر نوجوانان را شیفته خود می کند همان چیزی است که به آن « بازی های رایانه ای » می گویند .فن آوری و پیشرفت کیفی این بازی ها به فاصله کوتاهی ، در ایران رواج گسترده ای یافته اند .بازی های آتاری و میکرو ، از نمونه های ابتدایی بازی های رایانه ای است که بازار اسباب بازی و لوازم سمعی و بصری را به تسخیر خود درآورده اند . تصاویر یک بعدی و بهره گیری از گرافیک رایانه ای ، ویژگی مهم این بازی هاست .بازی دیگری که در ادامه روند تکمیل فن آوری این بازی ها وارد بازار شده است ، بازی « سگا » است . این بازی ها که دارای تصاویر دو بعدی است تاحدود بسیاری با تصاویر واقعی انطباق دارد . هم چنین این بازی ها دارای موسیقی متن متناسب با محتوای بازی ها هستند ؛ ولی چیزی که بر شمار طرفداران این بازی ها افزوده ، بهای مناسب آن ها برای مصرف کننده است .
جدیدترین بازی هایی که به صورت دیسک عرضه می شود ، play station و CD است . بازی play station که به بازی سونی نیز معروف است ، به تلویزیون وصل می شود و دارای واقع نمایی تصاویر بسیار بالاست از این رو این بازی ها جنبه سحرآمیزی دارند و چون نوجوان ، خود ، اجرا کننده و در بطن بازی است و همراه بادیگر شخصیت های بازی درگیر حوادث و ماجراهایی می شود که طراح بازی برای او تدارک دیده ، جذاب است .این بازی ها با بهره گیری از تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج ، دنیایی از هیجان را به این انسان های تشنه جنب و جوش ارزانی می کند وهمین جذبه و کشش زیاد است که روح و جسم آنان را برده وار ، مطیع خود می سازد و به دنیایی از تخیلات می برد که خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارد .این بازی ها با ترفند های گوناگون چنان تأثیری بر فکر و اعصاب فرد می گذارند که در واقع خود او نیز جزئی از مجموعه ماشینی می شود .

محاسن بازی های رایانه ای

ـ فرآیند یادگیری را آسان و توجه نوجوانان را جلب می کند؛
ـ با رایانه فراگیر ، هرچندبار که بخواهد ، می تواند موضوعی را ببیند ، بخواند و مرور کند ؛
ـ برنامه های بسیار متنوعی ساخته شده که به نوجوان امکان می دهد تصاویر یا داستان هایی را خلق کند و یا این که امکاناتی را ارائه می دهند که نوجوانان را با تاریخ ، جغرافیا و ... علاقمند می کنند ؛
ـ برخی از برنامه های آموزشی ، به نوجوانان کمک می کند تا بسیاری از مهارت ها زندگی را با خود تمرین کند ؛
ـ بیش تر برنامه های رایانه ای در وقت هزینه ، صرفه جویی های بسیاری به همراه دارند ؛
ـ به نظر برخی از پزشکان ، بازی های رایانه ای به نوجوانان می آموزد که زودتر سلامت خود را بازیابند و به داروهای مسکن ، کم تر نیاز پیدا می کنند ؛
ـ بازی های رایانه ای هم چنین به کودکان و نوجوانان مبتلا به بیماری هایی چون « فلج مغزی» یا « نارسایی در تشخیص واژه ها » کمک می کند ؛
ـ به عقیده یک دکتر روانشناس ، بازی های رایانه ای ، نوجوانان را وارددنیایی می کند که کنترلش در دست آن هاست و به هنمین دلیل ، آنان از این بازی ها لذت فراوانی می برند ؛
ـ بازی های رایانه ای ؛ به برخی هماهنگی ها میان چشم و دست و پرورش عضله ها کمک می کند ؛
ـ ابزاری است کمک آموزشی برای معلولان و پر کردن اوقات فراغت آنان .

زیان های بازی های رایانه ای

الف) آسیب های جسمانی

ـ چشمان فرد به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه ، به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچار عوارض منفی می شود ؛
ـ مشاهده ها نشان می دهد که نوجوانان ، چنان غرق بازی می شوند که توجه نمی کنند به دلیل درگیر شدن در ماجرای بازی ، تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی ، به خود فشار می آورند ؛
ـ به دلیل این که نوجوان در یک وضعیت ثابت تا ساعت ها می نشیند ، ستون فقرات و استخوان بندی اش دچار اشکال شده و فرد مبتلا به آرتروز می شود . همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن ، کتف ها و مچ دست ، از دیگر عوارض کار ثابت و طولانی مدت با رایانه است ؛
ـ هیجان همیشگی هنگام بازی ، بر روی ارگانیسم فرد تأثیر گذاشته و پی آمد های منفی بر دستگاه گردش خون و گوارش می گذارد ، همچنین این هیجان های دروغین ، سلامت روانی کودک را به خطر می اندازد ؛
ـ پوست فرد در معرض بمباران همیشگی پرتوهایی قرار می گیرد که از صفحه رایانه پخش می شود ؛
ـ ایجاد تنوع و سرگیجه ، به ویژه در کودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند ، از دیگر عوارض این بازی هاست ؛
به نظر برخی از متخصصان اعصاب و روان ، بازی های پرهیجان رایانه ای که طی آن صفحه نمایشگر رایانه ، از فلاش ها و شعاع های خیره کننده نوری پوشیده می شود ، سبب بروز هیجای های شدید عصبی در نوجوانی می شود که از نظر عصبی ضعیف هستند و برای ابتلا به صرع ، آمادگی دارند .
به گفته پزشکان ، دلیل عمده ناراحتی صرع ، مربوط به کسانی می شود که نسبت به نور حساسیت دارند و تحمل چشمک های پی در پی نور در بازی های رایانه ای برای آنان دشوار است .
به گفته انجمن بیماران صرع انگلیس ، حدود یک درصد از نوجوانان غیر مبتلا به بیماری صرع ، به نور حساسیت دارند ؛ در حالی که این رقم در میان بیماران مبتلا به این بیماری ، پنج درصد است که حتی در مواردی هنگاه بازی صرع به مرگ گزارش شده است .مادر یک نوجوان 14 ساله در یک بررسی که روزنامه انگلیسی « سان » در این باره انجام داد گفت : پسرم بر اثر بازی رایانه ای « نینتندو » جان سپرده است . وی افزود که پسرش پس از یک ساعت بازی دچار تشنج شد و به زمین افتاد و چند دقیقه بعد جان سپرد .

ب) آسیب های روانی ـ تربیتی

1. تقویت حس پرخاش گری
مهم ترین ویژگی بازی های رایانه ای ، حالت جنگی بیش تر آن هاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی ، با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد . استمرار بازی هایی ، نوجوان را پرخاشگر و ستیزه جو می سازد و تلاش می کند خواست هایش را با زور و تهاجم به دست آورد .
« مجید قادری » مدیر مرکز سرگرمی های سازنده کانون پرورش فکری می گوید :
« خشونت » و « سکس » مهم ترین محرکه هایی است که در طراحی جدیدترین و جذاب ترین بازی های رایانه ای ، به حد افراط از آن استفاده می شود . چهره های معروف هالیوود که در فرهنگ اسلامی ما ضد ارزش و غیر اخلاقی هستند ، در ایت بازی ها به صورت قهرمان های شکست ناپذیر جلوه نمایی می کنند .
2. انزوا طلبی
نوجوانانی که همیشه با بازی های رایانه ای درگیرند ، به انزوا و درون گرایی متمایل شده و در برقراری ارتباط اجتماعی پویا با دیگران ناتوان خواهند بود . این روحیه انزواطلبی باعث می شود که نوجوان از گروه هم سالان جدا شود که این خود زمینه ساز ناهنجاری های دیگر است .قادری در این باره می گوید : فرزندم به این بازی معتاد شده است . او هر روز با تردستی و شیرین کاری ، خود را به صفحه تلویزیون می رساند و از دنیای بیرون به کلی بی خبر است ؛ حتی متوجه رفت وآمد میهمانان نمی شود ؛ و همیشه پس از دست کشیدن از این برنامه ، با سردرد و کسالت مواجه می شود .
3. تنبل شدن ذهن
در این بازی ها ، به دلیل این که بیش تر ، کودک و نوجوان با ساخته ها و برنامه های دیگران رو به روست وکم تر قدرت دخالت و تصرف در آن ها را می یابد ، حالت انفعال گرفته و اعتماد به نفس او در برابر ساخته ها و پیش رفت دیگران متزلزل می شود . دکتر شهلا کاظمی پور ( مشاور علمی مرکز سنجش برنامه ای صداوسیما ) می گوید : بیش تر خانواده ها تصور می کنند در بازی های رایانه ای ، فرد در بازی ،مداخله فکری همیشگی دارد . به نظر من این مداخله ، فکری نیست ؛ بلکه این بازی ها سلول های مغزی را فریب می دهند . از نظر حرکتی نیز این بازی ها تنها چند انگشت کودک را حرکت می دهند . ما هرچه در این مسیر حرکت کنیم و این بازی ها را گسترش دهیم ، انسان هایی را تحویل جامعه خواهیم داد که سرخورده ، افسرده ، غیر متحرک و غیر سازنده می باشند ، خود اتکایی آ؛نان بسیار کم خواهد بود و ابتکار عمل نخواهند داشت ؛ در حالی که برای جامعه ، نیاز به انسان هایی خلاق ، مبتکر و متفکر داریم .
4. پی آمد منفی در روابط خانوادگی
در دوره کنونی که زندگی ها به سوی ماشینی شدن پیش می رود ، خودبه خود، روابط عاطفی رنگ باخته و در کنار هم بودرن خانواده کم تر شده است . در چنین وضعی ، بسیاری ازمردم از وجود تلویزیون به عنوان جعبه جادویی که باعث سردی روابط خانوادگی شده است ، یاد می کنند ؛ درحالی که جعبه جادویی دیگری با جاذبه سحرآمیزتری به نام رایانه ، نیز به زندگی ماشینی ما وارد شده و دشواری ها را دوچندان کرده است .خانمی می گوید : همسرم برای انجام پژوهش های دانشگاهی اش یک رایانه به منزل آورد که چند دیسک بازی هم ضمیمه آن بود . دو پسر من در طول روز با آن سرگرم بازی می شدند و حتی سرشب ها ترجیح می دادند با این وسیله سرگم کننده نوین ، وقت بگذرانند . طولی نکشید که همسرم هم به این بازی ها جلب شد . کم کم دریافتم که تمرکز و صرف وقت آنان به این ترتیب ، روابط خانوادگی و عادی را تحت تأثیر قرار داده است ؛ به خود آمدم و با قاطعیت از همسرم خواستم که رایانه را به محل کارش منتقل کند .خانواده دیگری این گونه شکایت می کند : در تعطیلات تابستانی قصد مسافرت داشتیم . مخارج و مقدمات آن نیز از پیش تأمین شده بود ؛ اما اشتغال بیش از حد و علاقمندی بچه ها به بازی رایانه ای ، آنان را از این تفریح سالم و شاد ، محروم کرد .
5. افت اخلاقی
اشاعه فرهنگ برهنگی و ترویج سکس ، از آفت های دیگر بازی های رایانه ای است . نبردهای تن به تن دختران نیمه عریان ، رقص و موسیقی غربی و ... در این گونه بازی ها تبلیغ شده است و متأسفانه بی هیچ گونه دشواری ، در فروشگاه ها به معرض فروش گذاشته می شود .برخی از برنامه های رایانه ای ، با بازی های ساده آغاز شده و به تصاویر مستهجن ختم می شوند ؛ در برخی از این بازی ها ، جایزه پیروزی ، ظاهر شدن عکس های مستهجن بر روی صفحه رایانه شماست .بی تردید در ساخت و تولید این بازی ها ، دست سازمان های جاسوسی سیا ، موساد ، و ... در کار است و می خواهند ذهن و روان کودکام مار ا مسموم کنند .
6. افت تحصیلی
به دلیل جاذبه مسحور کننده این بازی ها ، نوجوانان وقت بسیار ی را صرف آن می کنند و در واقع با مصرف انرژی عصبی و روانی خویش و با چشمان و ذهنی خسته به بستر می روند و گاه ، صبح زودتر از وقت معمولی بیدار می شوند تا پیش از مدرسه نیز اندکی بازی کنند . بی تردید این علاقه سبب افت تحصیلی خواهد شد .
7. زمینه ساز ازخود بیگانگی
دنیای مجازی ولی نزدیک به واقعیتی که در بازی های رایانه ای به تصویر کشیده می شود ، آن قدر مسحور کننده وجذاب است که مخاطب کودک و نوجوان در معرض تأثیر تمام باورهایی قرار می گیرد که از سوی طراحان این بازی ها به او القا می شود .
فرد ، دچار از خود بیگانگی شده و مانند آنها می اندیشد . برای نوجوانی که در حال بازی است فرقی نمی کند که دشمن کیست ؛ دشمن همان است که بازی می گوید . در میان انبوه بازی های رایانه ای که اکنون به آسانی در دسترس کودکان قرار می گیرند ، بازی هایی وجود دارند که در آن مسایل اعتقادی ، فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی کشورهای مسلمان به ویژه ایران ، مورد گستاخی قرار می گیرد.در یک بازی به نام F ـ 111 پنج کشور مسلمان که در میان آن ها نام ایران هم دیده می شود ، به عنوان کشورهای حامی تروریسم معرفی می شوند ؛ سپس بچه ها در قالب خلبان هواپیمای جنگنده مأموریت می یابند تا نقاط حساس این کشور ها هم چون مراکز اقتصادی و نظامی را بمباران کنند .در واقع ترویج گران تروریسم ، این بازی ها را میدان مناسبی برای تاخت و تاز عقیده ها و آرای خود در میان کودکان و نوجوانان یافته اند و حقیقت ها و واقعیت های موجود را به آسانی وارونه جلوه می دهند .در بازی دیگر ، یک ناوآمریکایی به خلیج فارس می آید سپس در جریان بازی ، محل مأموریت بچه ها در کشتی تعیین می شود و آنان وظیفه دارندتا از ناو آمریکایی در برابر قایق های تندروی ایرانی که در آن تیپ های حزب اللهی دیده می شون محافظت کنند .متأسفانه این گونه بازی ها ، بی هیچ کنترل و نظارتی از سوی مراجع ذی صلاح ، به آسانی در دسترس فرزندانمان قرار می گیرد .

رهنمودها

اگر چنانچه قرار است از بازی های رایانه ای بهره بگیرید ، بهتر است بازی های تصویری خلاق که باید به وسیله آن ها ، معماهایی را حل کرد ، بیش از بازی های دیگر مورد توجه قرار می گیرد .

بازی های دسته جمعی ، کم تر مسئله ساز است ؛ این بازی ها ، زمانی بیش تر ویران گر است که ما را به تنهایی برای ساعت های طولانی ، مسحور خود کند .

ضروری است که همیشه بین دو نوبت بازی استراحت کنیم . دو شرکت بزرگ ژاپنی سازنده بازی های رایانه ای موسوم به « نینتند » و سگا به خریداران هشدار داده و توصیه می کنند که بین بازی ها ، به طور منظم به خود استراحت دهید .

صفحه نمایش گر رایانه ، اندکی پایین تر از چشم ها قرار داده شود تا چشم ها مسلط به صفحه رایانه باشد.

روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود که بازتابش و زنندگی نور به حداقل برسد .

بهتر است با خودمان عهد ببندیم که مثلاً تنها در روزهای تعطیلی مجاز به بهره گیری از این بازی ها باشیم .

آسیب های رایانمه و آفت های آن را هیچ وقت فراموش نکنیم .

ویران گر ترین بازی ها ی تصویری بازی هایی هستند که تصویرهای آن ها به طور مکرر بر صفحه ظاهر می شوند و ما باید به تمام تصویرهایی که از براب چشم ما می گذرند ، شلیک کنیم ؛ توصیه می کنیم کم تر به سراغ این گونه بازی ها برویم .