نویسنده:حمید وثیق زاده انصاری
منبع:راسخون
منبع:راسخون
اسفنجهای دریایی گیاه یا مرجان نیستند بلکه حیواناتی هستند که به کف اقیانوس چسبیده‌اند. این اسفنجها در شکلها، رنگها و اندازه‌های مختلف موجودند و چنین اسفنجهایی موجوداتی جالب با مکانیزم بدنی جذاب هستند. بیایید کمی بیشتر در مورد این جانوران زیر آب بدانیم.
واژه‌ی اسفنج ما را به یاد اسفنج حمام و یا یک اسفنج دریایی زرد زنگ کوچک پر انرژی به نام "باب اسفنجی" می‌اندازد. اما ما به ندرت فکر می‌کنیم که اسفنجهای دریایی شگفت انگیز کف اقیانوس را زینت داده‌اند. اسفنجهای دریایی زنده چیزی به نظر نمی‌رسند و ما فکر می‌کنیم که آنها مثل همان اسفنجهایی هستند که در حمام خانه‌مان یافت می‌شوند. آنهایی که به صورت تجاری موجودند فقط 6 گونه از هزاران گونه‌ی اسفنجی هستند که امروزه وجود دارند. بیش از 5000 گونه‌ی اسفنج دریایی وجود دارند و هر ساله یک گونه‌ی جدید به این لیست اضافه می‌شود.
درک ما از اسفنجها خیلی محدود است. چیزی که ما فکر می‌کنیم یک اسفنج دریایی است که روی ساحل کشیده شده است در واقع فقط اسکلت آن است. اسکلت از تراشه‌های سوزن مانند به نام سیخک تشکیل شده است و شبکه‌ای از پروتئین به نام اسفنجین است. بررسی میکروسکوپیک این اسکلت می‌تواند به ما بگوید که آن چه نوع اسفنج دریایی است.
اسفنجها حیوانات ساده‌ای هستند و در دریاها و اقیانوس‌ها در کل دنیا یافت می‌شوند. اگر چه کسر بزرگی از این جمعیت در آب دریا یافت می‌شود اما 150 تا 200 گونه از اسفنجها نیز هستند که در آب تازه زندگی می‌کنند. این موجودات چند سلولی می‌توانند در عمق‌های مختلفی از آبهای زیرین یافت شوند. اگر چه بیشتر آنها عمق‌های کم را ترجیح می‌دهند اما برخی نیز عمق‌های زیاد را ترجیح می‌دهند. بیایید بیشتر در مورد این موجودات جذاب و مسحور کننده دریا بدانیم.
واقعیت‌های کلیدی در مورد اسفنجها :
چگونه اسفنجها جزو حیوانات قرار گرفتند؟
شگفت انگیز است! بله، واقعیت دارد، اسفنجها گیاه نیستند و حتی بخشی از تپه دریایی مرجانی نیز نیستند. آن یک حیوان چند سلولی است که جزو نژاد پوریفرا طبقه بندی می‌شود. تا سال 1765 آنها گیاه فرض می‌شدند.اسفنجهای دریایی جزو گروه حیوانات طبقه بندی می‌شوند اما مغز، سیستم عصبی مرکزی، سیستم گوارشی و هم چنین سیستم قلبی و عروقی ندارند. آنها فاقد حضور اندام‌ها هستند و در عوض سلولهای مخصوصی دارند که تمام فرآیندهای ضروری را در بر دارند.
بنابراین اگر اسفنجها سیستم گوارشی ندارند چگونه غذای خود را هضم و دفع می‌کنند؟ خوب، اسفنجها خطی از حفره‌ها به نام اوستیا روی سطح خود دارند که از طریق آن، آب شامل غذا و اکسیژن به درون بدن‌شان راه می‌یابد. شارش پیوسته‌ی آب به بدن آنها مواد غذایی لازم و ضروری را تأمین می‌کند. این مکانیزم تغذیه با عبارت تصفیه‌ی غذا شناخته می‌شود. مواد زاید نیز از طریق شارش مداوم آب دفع می‌شوند.
اسفنجها هم چنین حضور سلولهای ساده‌ای را به نمایش می‌گذارند که ادای کار سلولهای ماهیچه‌ای را درمی‌آورند. این سلولها از طریق بدن‌شان و با حرکات انقباض و آسودگی، به منظم شدن جریان آب کمک می‌کنند.
اسفنجها بدنهای پوکی دارند که باعث حداکثر شدن کارآمدی جریان آب از طریق بدن‌شان می‌شود.
اسفنجها رنگها، اندازه‌ها، شکلها و . . . مختلفی دارند
اسفنجها رنگها، اندازه‌ها و شکلهای متعددی دارند. هر تنوع اسفنجی، شکل و رنگ متفاوتی دارد. آنها در شکلها و اندازه‌های عجیب رشد می‌کنند و به برخی نسبت‌های غول آسایی می‌رسند. گونه "دمو اسفنج" بزرگترین گونه‌ی اسفنجی است که اندازه‌ی گونه‌های آن در حدود 1 متر در عرض است.شکل آنها به صورت لوله‌ای، فنجانی، بشکه‌ای، مخروطی، پوستهای، پروانه‌ای، تیوبی و غیره متغیر است. در واقع، اسفنجهای بشکه‌ای می‌توانند به اندازه‌ای رشد کنند و بزرگ شوند که حتی بالغ شوند. شکل اسفنج با زمینه ژلاتینی بافت مسوهیل نگه داشته می‌شود و سیخک‌های کلسیم کربناتی به عنوان اسکلت عمل می‌کنند.
اسفنجهای دریایی که به کف اقیانوس می‌چسبند واقعاً رنگارنگ هستند و ظاهر دلنشین و دوست داشتنی دارند. رنگهای آنها از نارنجی روشن، زرد و قرمز گرفته حتی تا سایه‌های تیره‌تر خاکستری، قهوه‌ای و غیره هستند. اما آنها در آبهای زیرین به خاطر حضور یک غشا و پوشش سیاه، به صورت سیاه ظاهر می‌شوند که کار آن حفاظت از اسکلت نرم داخلی اسفنج است.
اسفنجها به صورت چسبیده به کف اقیانوس یافت می‌شوند. آنها به طور دایم خود را به زیرلایه‌های جامد چون مرجان‌ها، صخره‌ها و غیره می‌چسبانند در نتیجه آنها در آبهای زیرین شناور نمی‌شوند. آنها ممکن است در حال رشد روی صخره‌هایی مثل خزه و یا حتی به صورت مستقل یافت شوند.
چگونه اسفنجها از خودشان دفاع می‌کنند؟
اسفنجها می‌توانند توسط شکارچیان و یا حتی اسفنجهای دیگر نزدیک آنها مورد حمله قرار بگیرند. بنابراین برای حفاظت از خود، اسفنجها به درون آب اطراف و خارج بدن خودشان سم آزاد می‌کنند. این کار هم چنین از رشد سلولهای اسفنجهای دیگر جلوگیری می‌کند. به خاطر همین سموم است که مردمی که با اسفنجها کار می‌کنند بعد از برخورد، بدن‌شان جوش می‌زند.چگونه اسفنجها تکثیر می‌شوند؟
اسفنجهای دریایی هر دو نوع جنس را در اسفنج مشابه دارند (نر و ماده) اما آنها فقط یک نوع سلول جنسی بالغ قابل تکثیر را در هر دوره‌ی عمر تولید می‌کنند. این به این معنی است که برخی اسفنجها به عنوان جنس نر و برخی به عنوان جنس ماده عمل می‌کنند با این که حتی آنها توانایی ایفای هر دو نقش را دارند.اسفنجها به طور جنسی با آزاد کردن یک اسپرم به درون آب تکثیر می‌شوند که بعداً توسط اسفنجهای همسایه گرفته می‌شوند. اسپرم یک تخم را در درون، باردار می‌کند و به لارو کوچک تبدیل می‌شود که سپس به درون آب رها می‌شود. لارو آزاد شده می‌رود و خود را به کف اقیانوس می‌چسباند و به صورت یک اسفنج دیگر رشد می‌کند.
اسفنجها هم چنین می‌توانند از یک قسمت شکسته دوباره تولید شوند. وقتی که بخشی از اسفنج می‌شکند، بخش شکسته می‌تواند یک اسفنج جدید را تشکیل دهد و در نتیجه یک روش دیگر تکثیر را به نام جوانه زدن شکل می‌دهد. این قدرت تولید دوباره، خیلی چشمگیر است و به حفظ و کنترل جمعیت اسفنجها کمک می‌کند.
کاربردهای تجاری :
به خاطر بافت نرم‌شان، اسفنجهای پشمی و علفی برای ساختن اسفنجهای حمام به کار می‌روند. هم چنین 4 نوع دیگر اسفنجها وجود دارند که برای اسفنجهای حمام به کار می‌روند. اسفنجهای زرد با بافت سخت‌شان برای لیف کشیدن بی‌نظیر هستند.می‌گویند کسی نمی‌تواند اسفنج دریایی را از اقیانوس بگیرد و استفاده کند. صیادان اسفنج، اسفنجهایی را که از آب گرفته‌اند با چلاندن در سطل‌هایی از آب خیس می‌کنند. سپس آنها کلسیم اسکلت الاستیکی را می‌گیرند، شستشو می‌دهند و با مواد سفید کننده آن را سفید می‌کنند.
اسفنجهای دریایی هم چنین در زمینه‌ی پزشکی به کار می‌روند؛ جراحان از اسفنجها در طول عمل جراحی استفاده می‌کنند. در کل، اسفنجها خواص جذب فوق العاده‌ای دارند.
علاوه بر این، شرکت‌های دارو سازی در حال انجام مطالعات متعدد بر پایه‌ی ترکیبات مشخصی که در اسفنجهای دریایی یافت می‌شوند، هستند. محققان معتقدند که برخی از این ترکیبها می‌توانند به تهیه کردن دارو‌های ضد ویروسی برای درمان بیماری‌هایی چون مرض سل، مالاریا و سرطان کمک کنند.
چون اسفنجها می‌توانند سخت و برای برخی پوستهای حساس ساینده باشند، هر کس باید مراقب سلامتی خود باشد قبل از اینکه این اسفنجهای دریایی را روی بدن خود به کار ببرد. مردمی که با اسفنجهای دریایی کار می‌کنند لازم است که مراقب باشند چون سموم آزاد می‌شوند و می‌توانند منجر به جوش زدن پوست شوند. شما حتی می‌توانید اسفنجها را برای رنگ کردن به کار ببرید. دفعه‌ی بعد وقتی اسفنجی را با هدف آرایشی، رنگ کردن و یا تمیز کردن برمی‌دارید به یاد داشته باشید که این اسفنجها چقدر حیرت آور هستند!
/ج
