نویسنده : علی محمد ساکی
باجُولْوَنْد (باجَلان ) ، بزرگ ایل یا اتحادیه ای از پنج طایفة لُرِ یاراحمد، آروان ، دالوند، قایدرحمت و سگوند که عمدتاً در بخش زاغة شهرستان خرم آباد و بخشی نیز در قسمتی از سیلاخورِ عُلیا در نزدیکی شهر بروجرد و ناحیة میانْآبِ دزفول و اطراف شوش ساکن شده اند و گروهی نیز چادرنشین مانده اند.
پیشینه:
باجولوندها قبلاً در نواحی گیلانِ غرب و سرپلِ زَهاب می زیستند. این ایل ، نسب خود را به «باجول » نامی می رسانند و معتقدند که باجول و بیران (بیرام یا بهرام ) دو برادر از عشایر غرب ایران بوده اند که از اولی ایل باجولوند و از دومی ایل بیرانوند پدید آمده است . شاید همة طوایف باجولوند از تبار واحدی نباشند، اما به هر حال این طوایف از 250 سال پیش به گونه ای نامنسجم در اتحادیة باجولوند جای گرفته اند. ظاهراً ورود باجولوندها از غرب درة کرخه به لرستان با تبعید سرابندیها (سربندیها) به سیستان و بلوچستان در دوران سلطنت نادرشاه افشار مقارن بوده است . فشار فزایندة ایلات لک تبار بیرانوند و باجولوند ادامة زندگی را برای ترکانِ بیات دشوار کرد: اینان بتدریج از صحنه بیرون رفتند و در عوض ، احتمالاً ایلات مهاجر باجولوند، با نقشی که در دوران زندیه در جنگها داشتند، در اندک مدتی قدرت یافتند. در کتابهای تاریخ در ضمن وقایع پس از سقوط سلسلة صفویه ، نام باجلان فراوان دیده می شود. گلستانه (ص 300) ضمن بیان مقاومتهای دلیرانة محمدخان زند (معروف به بی کله ) و موسوی اصفهانی (ص 242) در شرح وقایع محاصرة شیراز به دست علی مرادخان زند، و سپهر (ج 3، ص 222) در شرح ماجرای سرپیچی افراسیاب خان باجلان در اوایل ورود خانلرمیرزا احتشام الدوله به لرستان (در زمان محمدشاه قاجار) از این ایل یاد کرده اند.شیوة زندگی . باجولوندها نیز زمانی چون دیگر طوایف لرستان چادرنشین بودند و در سیاه چادرهایی از موی بز و پشم گوسفند می زیستند و گذشته از دامداری ، از طریق راهداری و غارت نواحی مجاور معیشت خود را تأمین می کردند. سواران باجولوند به شجاعت معروف بودند و همسایگی با ایل زورمند بیرانوند و نزدیکی به شهرهای مرکزی و کمی جمعیت ، آنان را محتاط بار آورده بود.
امروزه بیشتر طوایف باجولوند آبادی نشین اند. آروانها و یاراحمدها، که قدرت جنگی چندانی نداشتند، پیش از دیگران آبادی نشین شدند. اجرای قانون اصلاحات ارضی و دگرگونی در ساختار اجتماعی طوایف و امکانات تحصیلی برای افراد عادی و جاذبة شهرنشینی و سختیِ معیشتِ چادرنشینی باعث شده است که بسیاری از طوایف و از جمله ایل باجولوند بیش از پیش به آبادی نشینی روی آورند. باجولوندها مسلمانِ شیعه مذهب اند.
منابع تحقیق:
(1) علی محمد ساکی ، جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان ، خرم آباد 1343ش ، ص 155 به بعد؛
(2) محمد تقی سپهر، ناسخ التواریخ ، تهران 1353ش ؛
(3) ابوالحسن غفاری کاشانی ، گلشن مراد ، نسخة خطی کتابخانة ملی ملک ؛
(4) ابوالحسن بن محمد امین گلستانه ، مجمل التواریخ ، چاپ مدرس رضوی ، تهران 1356ش ؛
محمد صادق موسوی اصفهانی ، تاریخ گیتی گشا ، تهران 1363ش .
منبع مقاله :
دانشنامه ی جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میرسلیم، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، نشر کتاب مرجع، چاپ سوم، 1386
