چه وقت دوستيها رنگ مي بازد؟

نقل يك حكايت قديمي

دو دوست با پاي پياده از جاده اي مي گذشتند، بين راه بر سر موضوعي اختلاف پيدا كردند، يكي از آنها با عصبانيت و از سر خشم بر چهره ديگري سيلي زد، دوستي كه سيلي خورده بود، سخت آزرده شد، ولي بدون آن كه چيزي بگويد روي شنهاي بيابان نوشت: «امروز بهترين دوست من بر چهره ام سيلي زد.» سپس هر دو به راه خود ادامه دادند تا به يك آبادي رسيدند، تصميم گرفتند كمي آن جا بمانند و كنار بركه استراحت كنند. ناگهان دوستي كه سيلي خورده بود، لغزيد و در بركه افتاد و نزديك بود، غرق شود كه دوستش به كمكش شتافت و او را نجات داد.
مرد نجات يافته بر روي صخره اي سنگي اين جمله را حك كرد: «امروز بهترين دوستم مرا از غرق شدن نجات داد».دوستش با تعجب از او پرسيد: چرا آن روز كه به تو سيلي زدم آن را روي شنهاي صحرا نوشتي، ولي اينك محبت مرا روي صخره حك مي كني؟
او لبخندي زد و پاسخ داد: وقتي دوستي ما را آزار مي دهد، بايد روي شنهاي صحرا بنويسيم تا بادهاي بخشش آن را پاك كند، يعني بدي افراد را بايد زود فراموش كنيم، ولي وقتي خدا محبتي در حق ما مي كند، بايد آن را روي سنگ حك كنيم تا هيچ چيز نتواند آن را از بين ببرد و هرگز آن محبت را فراموش نكنيم.

تعريف دوستي

دوستي نوعي ارتباط بين افراد است كه در دوره هاي مختلف سني تغيير مي كند، ولي داشتن دوست خوب در تمام مراحل زندگي لازم و ضروري به نظر مي رسد. روانشناسان معتقدند؛ دوستي مطلوب زماني بين دو نفر برقرار مي شود كه رابطه عاطفي دو جانبه و متقابل برقرار شود و هر چه ويژگيهاي شخصيتي آنان به هم نزديكتر باشد، دوستي با معناتر و عميق تر مي گردد.

اشتباه در انتخاب دوست

فرشته 38 ساله كه در انتخاب دوست مرتكب اشتباه شده است، در اين باره به گزارشگر ما مي گويد: ما چند نفر دوست صميمي بوديم كه هفته اي يك بار دور هم جمع مي شديم، كتاب مي خوانديم، مطلب مي نوشتيم، كارهاي هنري انجام مي داديم و در نهايت با يكديگر درددل مي كرديم. ولي ويژگيهاي اخلاقي يكي از ما چند نفر موجب نگراني همه شده بود. مثلاً اصرار داشت همه برنامه ها زير نظر و مطابق خواسته او انجام شود. حتي اگر مي خواستيم فردي را به عنوان دوست جديد بپذيريم، با اينكه مورد تأييد همگي واقع مي شد، مخالفت مي كرد. ما نيز براي اينكه دوستيمان به هم نخورد مطابق ميل او رفتار مي كرديم تا اينكه با فرد روشنفكر و هنرمندي آشنا شديم و تصميم گرفتيم او را نيز به دوستي بپذيريم. ولي طبق معمول با مخالفت دوست ديرين روبرو شديم، و وقتي ديد به هيچ وجه نمي تواند نظر جمع را نسبت به آن فرد هنرمند عوض كند، خودش با ما قطع رابطه كرد. اكنون سالهاست دوستي ما چند نفر ادامه دارد و تعداد بيشتري هم به جمع ما اضافه شدند، حال آنكه آن دوست بدون هيچ دليل منطقي و عاقلانه اي چندين دوست صميمي و همدل خود را از دست داد.

روش انتخاب دوست چيست؟

يك كارشناس مددكاري معتقد است: انتخاب دوست روش خاصي دارد. انسان بايد دوستي را انتخاب كند كه از هر لحاظ با او داراي شرايط مساوي باشد، زيرا اگر با افراد ثروتمندتر از خود طرح دوستي بريزد، زندگي و تجملات او را با زندگي خودش مقايسه مي كند و دچار احساس حقارت مي شود.
رستمي در ادامه مي افزايد: مسأله ديگري كه در انتخاب دوست بايد رعايت شود، مسأله تعميق و عدم القاي نظرهاي اجباري دوستان است. دوست دانا، كسي است كه اجازه دهد دوستش هم به رشد فكري برسد و از القاي افكار خويش به دوستان خودداري كند و خود نيز تحت تأثير افكار ديگران قرار نگيرد، مگر اينكه دوستش را از هر نظر شايسته تر و برتر از خويش بداند وگرنه متابعت از دوستي كه به طور مقطعي با او آشنا شده و يا از لحاظ سطح فكر از او پايين تر است، توجيه قابل قبولي ندارد.

آيا همه دوستي ها قابل دوامند؟

فهيمه حبيبي، كارشناس بيولوژي مي گويد: من در دوران دانشجويي دوستان خوبي داشتم. سه نفر دانشجو بوديم كه در يكي از شهرستانها و در يك خوابگاه دانشجويي زندگي مي كرديم و درس مي خوانديم، جالب اينكه ما سه نفر حتي اگر با يكديگر تفاهم نيز نداشتيم، با اخلاق يكديگر كنار مي آمديم تا اينكه سال آخر، دانشجوي ديگري به ما پيوست كه نقاط ضعف زيادي داشت. در نتيجه ما هر چه كرديم نتوانستيم او را به عنوان يك دوست بپذيريم، فقط تحملش مي كرديم و او سرانجام به خاطر موضوع كم اهميتي ناراحت شد و به حالت قهر ما را ترك كرد، ولي دوستي من و آن دو دانشجوي ديگر هنوز هم ادامه دارد.روانشناسان در مورد دوستاني كه داراي معايب اخلاقي هستند، مي گويند: هر انساني ممكن است داراي اشكالات و نقطه ضعفهايي باشد و فقط برگزيدگان خداوند از اين قانون مستثنا هستند، بنابراين اگر عيوب دوستان را قابل اصلاح تشخيص داديم، بهتر است با كمال صداقت و محترمانه آنان را آگاه سازيم تا مشكلشان را برطرف كنند.اسلام هم در اين مورد تأكيد دارد كه عيوب دوستان را به صورت پوشيده و محرمانه با آنها در ميان بگذاريد تا مبادا در حضور ديگران دچار خجالت شوند.ولي از نظر روانشناسان و علوم رفتاري ممكن است برخي صفات جزو ساختار شخصيت فرد قرار گرفته باشد كه تغيير آن نياز به تلاش بسيار دارد و اگر عيوب دوستان از اين قبيل است، كاري نمي توان كرد.

ويژگيهاي يك دوست خوب

عفت يحيايي، كارشناس ارشد مشاوره در اين مورد به گزارشگر ما مي گويد: انسان از لحظه اي كه چشم به جهان مي گشايد تا زماني كه از دنيا مي رود، نياز دارد كه دوست داشته باشد و دوستش بدارند و همين نياز باعث مي شود كه در دوران زندگي با افراد مختلف طرح دوستي بريزد و از محبتهاي دوستان برخوردار گردد، اما اينكه دوست خوب كيست و چه ويژگيهايي دارد، مهمترين مسأله در بحث دوستيابي است.فردي كه ما او را به عنوان دوست انتخاب مي كنيم اگر مهربان، خوش اخلاق، خونگرم و با صداقت باشد، معاشرت با او موجب مي شود كه اين صفات خوب در ما نيز رشد كند.
وي همچنين معتقد است: يك دوست خوب منفي باف نيست، ساز مخالف نمي زند، دائماً يأس و استيصال و درماندگي را به دوستش القا نمي كند و از اينها مهمتر، اگر ببيند قصد ارتكاب عمل خطايي را دارد، حتي به قيمت از دست دادن دوستي اش، مانع مي شود و او را از راه خطا برمي گرداند.
همين مشاور در ادامه مي گويد: يك دوست واقعي فقط ما را در غمها و ناراحتيها و مشكلاتش شريك نمي كند، بلكه دوستانش را در شاديها و خوشيهايش نيز سهيم مي داند و مهمتر از اينها دوست خوب علاوه بر اينكه الگوي خوبي را در حوزه هاي مختلف در دسترس دوستانش قرار مي دهد، توانايي «نه» گفتن را دارد و در اين صورت ما مي توانيم حد و مرز خود را خوب بشناسيم و به يك شناخت واقعي از دنياي بيرون خود برسيم، ولي اگر هميشه مطابق ميل و خواسته ما عمل كند ممكن است به يك درجه از خودخواهي و غرور برسيم و فكر كنيم كه همه چيز و همه كس بايد طبق دلخواه ما باشد.
نكته ديگر اينكه فردي را كه به دوستي برمي گزينيم، يك بعدي نباشد، مثلاً فقط به درس خواندن يا گردش و تفريح علاقه نشان ندهد، بلكه به مسايل ديگر نيز بپردازد. چون ما يك موجود چند بعدي هستيم و اگر مي خواهيم در زندگي مسير سعادت را طي كنيم، لازمه اش اين است كه به همه ابعاد وجوديمان توجه نماييم، بنابراين اگر هدف ما درس خواندن و ادامه تحصيل است بايد به ورزش هم توجه داشته باشيم. اهل گردش و تفريح و معاشرت هم باشيم، به كارهاي هنري هم علاقه نشان دهيم، در زمينه مذهب هم كار كنيم. دوستان يك بعدي ما را از اين مسيرها و اهداف كه مسير سعادت است، دور مي كنند.

چگونگي شناخت و انتخاب دوست خوب

عفت يحيايي در اين مورد مي گويد: بچه ها در بطن خانواده بزرگ مي شوند، بنابراين هنگامي كه مي خواهيم با فردي دوست شويم، با شناسايي پيشينه خانوادگي و قوانين حاكم بر خانواده او، اولين قدم را در شناخت آن فرد برداشته ايم. نكته ديگر اينكه ما دو نوع دوست داريم: دوستان خانوادگي و قديمي و دوستان تصادفي و مقطعي كه در دوران دبستان و دبيرستان و دانشگاه با آنها دوست مي شويم.
وي معتقد است: روي دوستي اين قبيل دوستان نبايد زياد حساب باز كرد، چون بدون شناخت و بر حسب تصادف با آنها دوست شده ايم، ولي وقتي وارد اجتماع شديم بايد انتخاب گر باشيم و دوستانمان را با تأمل و شناخت كافي انتخاب كنيم ! نكته مهم ديگر اينكه، از دوستي با افرادي كه ديگران را مسخره مي كنند، پشت سر همه حرف مي زنند، از طرز لباس پوشيدن و صحبت كردن مردم ايراد مي گيرند، بايد به شدت پرهيز كنيم، زيرا اين قبيل افراد تصوير يك شخصيت بي ثبات، متزلزل، دورو و غير قابل اعتماد را به ما نشان مي دهند. و نكته پاياني محك زدن دوستان است كه بايد در شرايط بحراني آنها را محك بزنيم تا دريابيم وقتي دچار مشكل مي شويم ما را به عنوان دوست مورد حمايت قرار مي دهند يا فقط در زمان رفاه و خوشي ادعاي دوستي دارند و هنگام بحران و گرفتاري ما را تنها مي گذارند، بنابراين آزمون مي تواند ملاك خوبي براي انتخاب باشد.