چگونه درس بخوانيم ؟
نويسنده:محمد صادق اميني
منبع: روزنامه جام جم
منبع: روزنامه جام جم
يکي از پرسشهايي که اين روزها بيشتر دانش آموزان از خود مي پرسند، اين است که چگونه بايد درس بخوانند تا هم بهتر متوجه مطالب درسي شوند و هم نمره هاي بهتري کسب کنند؟ به طور طبيعي هر دانش آموزي به اين پرسش پاسخ متفاوتي مي دهد. عده اي شبها که محيط اطراف ساکت تر است مطالعه مي کنند، عده اي با دوستان خود درس مي خوانند، تعدادي صبحها که مغز آمادگي بيشتري دارد، زودتر از خواب بيدار مي شوند و درآن هنگام درس مي خوانند و... ممکن است شما هم يکي از دانش آموزاني باشيد که نه تنها روشهاي ياد شده ؛ بلکه ديگر روشهاي مطالعه را نيز امتحان کرده باشيد. ولي باز نتيجه دلخواه خود را از مطالعه نگرفته باشيد. در اينجا قصد نداريم تا شما را با روش مطالعه خاصي آشنا کنيم ؛ بلکه هدفمان اين است که روشهايي را به شما بياموزيم تا بتوانيد با استفاده از آنها بهره وري از مطالعه خود را افزايش دهيد. دانش آموزان در طول سالهاي تحصيلي خود ممکن است به درسهاي خاصي علاقه مند بوده و در همين حال علاقه اي به مطالعه برخي از کتابهاي درسي خود نداشته باشند. مثلا دانش آموزي ممکن است به فيزيک ، رياضي ، تاريخ ، زيست شناسي و... علاقه نداشته باشد؛ ولي مساله اين است که به هر حال بايد براي ورود به مدارج تحصيلي بالاتر در آن درس نمره قبولي گرفت. دانش آموزان به طور معمول هنگامي که سر کلاسي حاضر مي شوند که علاقه اي به مطالب آن هم ندارند، مدام به ساعت خود نگاه مي کنند و دوست دارند که زودتر زمان بگذرد. ممکن است خود شما نيز چنين احساسي را تجربه کرده باشيد؛ ولي پرسش اين است که آيا راهي براي غلبه بر اين مشکل وجود دارد؟
يک مرتبه همه چيز در ذهنتان زنده مي شود؛ چرا که آتش گرفتن بار هيجاني موثري داشته است. اگر چه آتش گرفتن ، يک هيجان منفي در شما ايجاد کرده بود، ولي در هر حال هيجان انگيز بود و همين هيجان باعث مي شود که شما خاطره آن آتش سوزي را بخوبي به خاطر بسپاريد. به همين ترتيب شما مي توانيد براي اين که مطالب درسي را بهتر و بيشتر به خاطر بسپاريد با کتاب ارتباط عاطفي و احساسي برقرار کنيد.يکي از بهترين روشهايي که شما مي توانيد به همين منظور از آن استفاده کنيد، اين است که با کتاب شوخي کنيد. اين موضوع به علاقه و تمرکز شما کمک زيادي مي کند. هر چه مي توانيد به سخت ترين مطالب کتاب بار هيجاني مثبتي بدهيد و آن را بخوانيد.
اگر بخواهيد مي توانيد با زبان خوشايند خودتان با همه مفاهيم کتاب شوخي کنيد. مثلا هنگامي که قسمتي ازکتاب (درسي يا غيردرسي) برايتان خيلي جالب بود، در حاشيه آن بنويسيد: "چه جالب". اگر برايتان تعجب آور بود، علامت تعجب بگذاريد يا اگر پرسش برانگيز بود، علامت پرسش بگذاريد. يک دانش آموز فعال به اين ترتيب مي تواند با کتاب درگير شود و عقايد و عواطف خود را به شکلي با نوشتن اعلام کند شما مي توانيد با پرسش ، ذهن خود را هدفدار کنيد. اشتباهي که به طور معمول دانش آموزان مرتکب مي شوند اين است که آنها به طور معمول تعدادي پرسشهاي حافظه اي کم ارزش از خود مي پرسند. مثلا بوعلي سينا در چه تاريخي متولد شد؟
جنگ جهاني دوم در چه تاريخي شروع شد يا هيماليا کجاست ؟ پرسشهايي از اين قبيل کم ارزش ترين پرسشهايي است که شما مي توانيد از خود بپرسيد، ولي براي به خاطر سپردن بيشتر مطالب شما، بايد از پرسشهاي کاربردي ، تحليلي ، ترکيبي استفاده کرد.پرسشهاي کاربردي جالب ترين نوع پرسشها هستند و همان طور که از نامشان برمي آيد مي خواهند مطالب علمي را به مسائل روزمره ربط دهند و آنها را در عمل بسنجند، مثلا تشويق ، بلافاصله پس از يک عمل خوب چه نقشي در شکل گيري شخصيت مثبت کودک دارد؟ پرسشهاي تحليلي پرسشهايي هستند که در آن مطالعه کننده قدمهاي منطقي يک شخص يا تغيير و تحول يک شي ئ يا وضعيت را از نقطه شروع تا پايان بررسي مي کند. مثلا آنتوني رابينز، روان شناس معروف ، چگونه با همه ناکامي ها، زندگي خود را دگرگون کرد؟
پرسشهاي ترکيبي پرسشهايي هستند که از پرسشهاي تحليلي قوي ترند و به پرسشهاي خلاق معروفند. در اين پرسشها شما مي توانيد با کنار هم قراردادن اطلاعات ، ايده ها و انديشه هاي گذشته به طرح انديشه هاي نو دست بزنيد و آن را پرسشي کنيد، مثلا تناسب مسکن و جمعيت را در 20 سال آينده ايران چگونه پيش بيني مي کنيد؟ بايد به خاطر داشته باشيد که اين پرسشها را خواننده مطرح مي کند و خود نيز به آنها پاسخ مي دهد، پس هرچه پرسشهاي قوي تري مطرح شوند، تمرکز و علاقه بيشتري نيز در شما ايجاد مي شود. تنها به پرسشهاي مطرح شده در کتاب اکتفا نکنيد، بکوشيد خودتان پرسشهاي زيادي را به ترتيبي که گفته شد طرح کنيد؛ زيرا در اين صورت بيشتر به پاسخگويي علاقه مند مي شويد.
بهترين و موثرترين راه براي اين که شما يک شنونده فعال باشيد اين است که يادداشت برداريد. اگر مي خواهيد يک دانش آموز موفق شويد چه نياز به يادداشت برداري را در سر کلاس احساس مي کنيد يا خير، حتما از صحبت مدرس يا سخنران ، يادداشت برداري کنيد. در يادداشت برداري موفق هيچ وقت نبايد جمله اي را به طور کامل يادداشت کنيد، بلکه بايد تنها نکات را به صورت اشاره اي و مختصر يادداشت کنيد. براي اين منظور بايد از واژه هاي کليدي استفاده کنيد که چون جرقه اي همه موضوع را به ياد شما مي آورد. ممکن است شما بگوييد که معلمتان به شما اجازه نمي دهد يادداشت برداري کنيد.
حقيقت اين است که معلم شما کار درستي انجام مي دهد، زيرا دانش آموزان معمولا به شکل سنتي جمله هاي معلم خود را يادداشت مي کنند و نوشتن يک جمله از صحبت هاي معلم عملا شما را از گوش دادن و درک جمله بعدي بازمي دارد، ولي در صورتي که تنها نکات را خلاصه وار يادداشت کنيد، مي توانيد همزمان با تدريس معلم يادداشت کنيد و از درک مطالب بعدي هم باز نمانيد. شايد فکر کنيد که مطالعه به اين شکل خيلي وقت مي برد و از روش سنتي مطالعه شما طولاني تر است ؛ اما توجه کنيد که شما در اين محاسبه ، زمان هدر رفته و مطالعه غيرمفيد و غيرمتمرکز خود را به حساب نياورده ايد. شما در روش سنتي مطالعه ، وقت فراواني را با حواس پرتي هاي متنوع و گوناگون از دست مي دهيد؛ اما با عمل به موارد گفته شده هم از هدر رفتن وقت خود جلوگيري کرده ايد و هم لحظه به لحظه با علاقه و تمرکز حواس بيشتري مطالعه مي کنيد و در نتيجه بهتر ياد مي گيريد.
پيش از ورود به کلاس مطالعه کنيد
براي هر مشکلي راه حلي وجود دارد و يکي از روشهايي که شما مي توانيد با کمک آن دروسي را که به آنها علاقه نداريد با تمايل بيشتري مطالعه کنيد، اين است که پيش از حضور در کلاس درس ياد شده ، نگاهي به کتاب انداخته و بکوشيد اطلاعاتي درباره موضوع مورد نظر خود جمع آوري کنيد.اهميت مطالعه پيش از حضور در کلاس (چه درسهاي مورد علاقه خود و چه درسهايي که تمايلي به آنها نداريد) اين است که هرچه اطلاعات اوليه و دانسته هاي شما درباره يک موضوع درسي بيشتر باشد، خود به خود کشش بيشتري در شما براي فراگيري آن بوجود خواهد آمد. شايد تا به حال به اين موضوع فکر کرده باشيد که چرا دبيران و استادان شما اينقدر به شما تاکيد مي کنند که پيش از ورود به کلاس ، مطالعه سطحي و اجمالي و سريعي بر آنچه که قرار است تدريس شود داشته باشيد. علت اين تاکيد بيشتر به خاطر همين تاثير اطلاعات اوليه است. با دانستن اطلاعات اوليه شوق يادگيري و تمرکز حواس شما در کلاس بيشتر شده و مطالب بيان شده را بهتر درک مي کنيد. اگر باور نداريد امتحان کنيد تا خودتان تجربه کنيد.از خود پرسش کنيد
در مطالعه اوليه هدف شما گرفتن اطلاعات ابتدايي و کنجکاو کردن ذهن با گرفتن اطلاعات ساده و کم حجم مقدماتي است ؛ ولي روش ديگري که مي توانيد از آن براي افزايش ميزان بازدهي و به خاطر سپردن بيشتر مطالب استفاده کنيد، پرسش کردن قبل ، هنگام و پس از مطالعه است.با کتاب شوخي کنيد
تعدادي از دانش آموزان هنگامي که تلويزيون تماشا مي کنند يا با دوستان خود صحبت مي کنند هميشه خوشحالند؛ ولي هنگامي که صحبت از کتاب و مطالعه مي شود جدي و اخمو مي شوند. در روانشناسي حافظه و يادگيري گفته مي شود: مطالبي که بار هيجاني بيشتري دارند، بيشتر در حافظه مي مانند و بهتر به خاطر آورده مي شوند؛ زيرا هيجان ، علاقه ، تمرکز و ورود مطلب به حافظه را موجب مي شود. براي نمونه از شما پرسيده مي شود که آيا همسايه 8 سال پيش خود را به خاطر مي آوريد؟ شما مي گوييد نه ، از شما مي پرسند همان که 2 بچه داشت ، شما مي گوييد نه به خاطر نمي آورم ، همان که پدرش فروشنده لباس بود و شما باز هم به خاطر نمي آوريد. به شما مي گويند: همان که خانه شان آتش گرفت.يک مرتبه همه چيز در ذهنتان زنده مي شود؛ چرا که آتش گرفتن بار هيجاني موثري داشته است. اگر چه آتش گرفتن ، يک هيجان منفي در شما ايجاد کرده بود، ولي در هر حال هيجان انگيز بود و همين هيجان باعث مي شود که شما خاطره آن آتش سوزي را بخوبي به خاطر بسپاريد. به همين ترتيب شما مي توانيد براي اين که مطالب درسي را بهتر و بيشتر به خاطر بسپاريد با کتاب ارتباط عاطفي و احساسي برقرار کنيد.يکي از بهترين روشهايي که شما مي توانيد به همين منظور از آن استفاده کنيد، اين است که با کتاب شوخي کنيد. اين موضوع به علاقه و تمرکز شما کمک زيادي مي کند. هر چه مي توانيد به سخت ترين مطالب کتاب بار هيجاني مثبتي بدهيد و آن را بخوانيد.
اگر بخواهيد مي توانيد با زبان خوشايند خودتان با همه مفاهيم کتاب شوخي کنيد. مثلا هنگامي که قسمتي ازکتاب (درسي يا غيردرسي) برايتان خيلي جالب بود، در حاشيه آن بنويسيد: "چه جالب". اگر برايتان تعجب آور بود، علامت تعجب بگذاريد يا اگر پرسش برانگيز بود، علامت پرسش بگذاريد. يک دانش آموز فعال به اين ترتيب مي تواند با کتاب درگير شود و عقايد و عواطف خود را به شکلي با نوشتن اعلام کند شما مي توانيد با پرسش ، ذهن خود را هدفدار کنيد. اشتباهي که به طور معمول دانش آموزان مرتکب مي شوند اين است که آنها به طور معمول تعدادي پرسشهاي حافظه اي کم ارزش از خود مي پرسند. مثلا بوعلي سينا در چه تاريخي متولد شد؟
جنگ جهاني دوم در چه تاريخي شروع شد يا هيماليا کجاست ؟ پرسشهايي از اين قبيل کم ارزش ترين پرسشهايي است که شما مي توانيد از خود بپرسيد، ولي براي به خاطر سپردن بيشتر مطالب شما، بايد از پرسشهاي کاربردي ، تحليلي ، ترکيبي استفاده کرد.پرسشهاي کاربردي جالب ترين نوع پرسشها هستند و همان طور که از نامشان برمي آيد مي خواهند مطالب علمي را به مسائل روزمره ربط دهند و آنها را در عمل بسنجند، مثلا تشويق ، بلافاصله پس از يک عمل خوب چه نقشي در شکل گيري شخصيت مثبت کودک دارد؟ پرسشهاي تحليلي پرسشهايي هستند که در آن مطالعه کننده قدمهاي منطقي يک شخص يا تغيير و تحول يک شي ئ يا وضعيت را از نقطه شروع تا پايان بررسي مي کند. مثلا آنتوني رابينز، روان شناس معروف ، چگونه با همه ناکامي ها، زندگي خود را دگرگون کرد؟
پرسشهاي ترکيبي پرسشهايي هستند که از پرسشهاي تحليلي قوي ترند و به پرسشهاي خلاق معروفند. در اين پرسشها شما مي توانيد با کنار هم قراردادن اطلاعات ، ايده ها و انديشه هاي گذشته به طرح انديشه هاي نو دست بزنيد و آن را پرسشي کنيد، مثلا تناسب مسکن و جمعيت را در 20 سال آينده ايران چگونه پيش بيني مي کنيد؟ بايد به خاطر داشته باشيد که اين پرسشها را خواننده مطرح مي کند و خود نيز به آنها پاسخ مي دهد، پس هرچه پرسشهاي قوي تري مطرح شوند، تمرکز و علاقه بيشتري نيز در شما ايجاد مي شود. تنها به پرسشهاي مطرح شده در کتاب اکتفا نکنيد، بکوشيد خودتان پرسشهاي زيادي را به ترتيبي که گفته شد طرح کنيد؛ زيرا در اين صورت بيشتر به پاسخگويي علاقه مند مي شويد.
در کلاس يادداشت برداري کنيد
معلمان بارها در طول سالهاي تحصيلي به دانش آموزان مي گويند که آنها بايد در سر کلاس شنونده اي فعال باشند؛ ولي مفهوم اين عبارت چيست ؟ يعني بايد چگونه باشيم؟ شنونده فعال چه خصوصيات و ويژگي هايي دارد؟بهترين و موثرترين راه براي اين که شما يک شنونده فعال باشيد اين است که يادداشت برداريد. اگر مي خواهيد يک دانش آموز موفق شويد چه نياز به يادداشت برداري را در سر کلاس احساس مي کنيد يا خير، حتما از صحبت مدرس يا سخنران ، يادداشت برداري کنيد. در يادداشت برداري موفق هيچ وقت نبايد جمله اي را به طور کامل يادداشت کنيد، بلکه بايد تنها نکات را به صورت اشاره اي و مختصر يادداشت کنيد. براي اين منظور بايد از واژه هاي کليدي استفاده کنيد که چون جرقه اي همه موضوع را به ياد شما مي آورد. ممکن است شما بگوييد که معلمتان به شما اجازه نمي دهد يادداشت برداري کنيد.
حقيقت اين است که معلم شما کار درستي انجام مي دهد، زيرا دانش آموزان معمولا به شکل سنتي جمله هاي معلم خود را يادداشت مي کنند و نوشتن يک جمله از صحبت هاي معلم عملا شما را از گوش دادن و درک جمله بعدي بازمي دارد، ولي در صورتي که تنها نکات را خلاصه وار يادداشت کنيد، مي توانيد همزمان با تدريس معلم يادداشت کنيد و از درک مطالب بعدي هم باز نمانيد. شايد فکر کنيد که مطالعه به اين شکل خيلي وقت مي برد و از روش سنتي مطالعه شما طولاني تر است ؛ اما توجه کنيد که شما در اين محاسبه ، زمان هدر رفته و مطالعه غيرمفيد و غيرمتمرکز خود را به حساب نياورده ايد. شما در روش سنتي مطالعه ، وقت فراواني را با حواس پرتي هاي متنوع و گوناگون از دست مي دهيد؛ اما با عمل به موارد گفته شده هم از هدر رفتن وقت خود جلوگيري کرده ايد و هم لحظه به لحظه با علاقه و تمرکز حواس بيشتري مطالعه مي کنيد و در نتيجه بهتر ياد مي گيريد.
