دپانیه، ژان، کیمیاگری

[žān depā nye]
Jean Despagnet
معلوم نیست که دپانیه در کجا و در چه هنگام به دنیا آمد و در کجا و در چه هنگام از دنیا رفت. به احتمال زیاد، شکوفایی او در نیمه‌ی نخست قرن هفدهم بوده است. فقط می‌دانیم که وی رئیس «پارلمان» بوردو بود. پسرش اتیئن، که همان علایق پدرش را داشت، در سال 996 مشاور همان پارلمان شد. به احتمال زیاد کسی که کریستیان هویخنس در نامه‌هایش از او یاد می‌کند همین اتیئن بوده است.
دپانیه به عنوان فیلسوفی هرمسی و کیمیاگر شهرتی عظیم بدست آورد. فقط دو تا از آثار کیمیاوی او، که در نوع خود معتبر و کلاسیک تلقی می‌شوند، باقی مانده‌اند: یکی Arcanum Hermeticae philosophiae و دیگری Enchiridion physicae restitutae، که هر دو برای نخستین بار در سال 1002 / 1623 در پاریس بچاپ رسیدند. Arcanum به مؤلف ناشناسی که «سلحشور امپراتوری» نامیده می‌شد نیز نسبت داده شده است؛ ولی اتیئن در سال 1043 این انتساب را تکذیب کرد و، هنگامی که بوریکیوس در این باره از او پرسید، تأیید کرد که پدرش مؤلف آن بوده است. Enchiridion، که مقدمه‌ای بر Arcanum است، جلوه‌ی مستمر اراده‌ی الهی دانسته شده، و این‌طور استنباط می‌گردد که حالت ملکوتیِ طبیعت واقعی همانا تجلی اراده‌ی خدا است که نصیب انسان شده است. Arcanum، که از اسناد پس از نهضت اصلاح دینی است، عمیق شدن احساس معنویت را در کیمیاگران مادی به نمایش می‌گذارد.
از نامه‌ای که فِرما در 13 شهریور 1051 به روبروال نوشته است برمی‌آید که فرما در سال 1008 دپانیه را در بوردو ملاقات کرده است. فرما نسخه‌ی اصلی دومین کتاب خود را با عنوان Loca plana restitute، که در 1008 به اتمام رسانید، برای اتیئن نیز فرستاد. از نامه‌ی بهمن 1017 فرما به مِرسن برمی‌آید که او دستنوشته‌های ویئت را، که نزد اتیئن دپانیه به امانت گذاشته شده بود، خوانده است، و این نکته را وان / اسخوتن در مقدمه‌ای که بر چاپ Opera mathematica ی ویئت (1025 / 1646) نوشته ذکر کرده است. اما، به گفته‌ی فرما، این دستنوشته‌ها چنان کهنه شده بودند که دیگر ارزش چاپ شدن نداشتند.

کتابشناسی

ترجمه‌ی انگلیسی Arcanum را در Collectanea Hermeticae، یکم (لندن، 1893) می‌توان یافت.
بهترین گزارش درباره‌ی آثار دپانیه و چاپهای متعدد آن را در Nouvelle biographie universelle، پانزدهم (پاریس، 1854)، 402-403، می‌توان یافت. در مقاله‌ای با عنوان «Recherches sur les manussrits de Pierre de Fermat»، نوشته‌ی ک. هنری، در BBMF، 12 (1879)، 535-537، و در کتاب The Secres Tradition in Alchemy، از ا. ا. وِیت (لندن، 1926)، 39، 338، 341، نیز اطلاعاتی یافت می‌شود.
منبع مقاله :
کولستون گیلیپسی، چارلز؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه‌ی احمد آرام... [و دیگران]؛ زیرنظر احمد بیرشک، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول