شاخص، شاخص سازی، شاخص فرهنگی (2)

انواع عمده شاخص‌های بخش فرهنگ

شاخص‌های بخش فرهنگ به علت ارتباط گسترده این بخش با سایر بخش‌ها (سیاست، اقتصاد) و همچنین با توجه به ماهیت فعالیت‌های فرهنگی، از تنوع خاصی برخوردار است، به گونه‌ای که برای سنجش یک فعالیت فرهنگی می‌توان شاخص‌های مختلفی را در نظر گرفت. بدین ترتیب با توجه به هدف مورد نظر جهت بررسی و ارزیابی فعالیت‌های فرهنگی، انواع شاخص‌های مستقیم و غیرمستقیم در قالب‌های ذیل کاربرد دارند:
1. شاخص‌های مالی: این شاخص‌ها عمدتاً میزان بودجه و تخصیص منابع مالی را برای امور فرهنگی بیان می‌کنند. این شاخص‌ها درجه اهمیت و نحوه توزیع امکانات را برای فعالیت‌های فرهنگی نشان می‌دهند و در تحلیل‌های اقتصادی- فرهنگی کاربرد دارند.
2. شاخص‌های ساختی، بیانگر ساختار نیروی انسانی، توزیع امکانات آموزشی، تحقیقی و مانند آن در یک بخش فرهنگی است.
3. شاخص‌های جمعیتی، سنجش استفاده از امکانات توسط افراد یک جامعه و یا توزیع امکانات نسبت به جمعیت را در نظر دارند.
4. شاخص‌های بازدهی که برای اندازه گیری اثربخشی و بازدهی یک فعالیت و یا یک برنامه فرهنگی کاربرد دارند (1).

شاخص‌های فرهنگی یونسکو

یونسکو در گزارش جهانی فرهنگ در سال 1998 به ارائه شاخص‌های فرهنگی کشورهای جهان، همراه با داده‌های مربوط به آن‌ها پرداخته است. البته این شاخص‌ها به هیچ وجه بر مبنای ارزیابی جهانی فرهنگ تدوین نشده‌اند، زیرا فرهنگ در جهان، متنوع و پیچیده است. این شاخص‌ها تنها جنبه‌هایی از فرهنگ جهانی را که به آسانی قابل سنجش است نشان می‌دهند. در گزارش سال 1998 یونسکو حدود 125 شاخص معرفی شد که طبقات اصلی شاخص‌های ارائه شده به شرح زیر است:
الف) فعالیت‌های فرهنگی شامل
روزنامه، کتاب و کتابخانه،
رادیو، تلویزیون، سینما،
موسیقی،
هنرهای نمایشی،
بایگانی و موزه‌ها،
تعطیلات عمومی،
محوطه‌های میراث جهانی،
تجارت کالاهای فرهنگی،
جهانگردی بین المللی
ارتباطات و فناوری‌های جدید.
ب) گرایش‌های فرهنگی شامل
کتاب، روزنامه، اوراق چاپی، رادیو، تلویزیون، سینما، سفر و مبادلات فرهنگی،
پذیرش کنوانسیون‌های فرهنگی،
کنوانسیون‌های حقوق بشر،
ترجمه و انتشار کتاب به زبان‌های خارجی،
ترجمه از زبان اصلی،
نویسندگانی که آثارشان بیشتر ترجمه شده است،
محیط زیست
کنوانسیون‌های میراث فرهنگی (2)

شاخص‌های بین المللی فرهنگی

1. شاخص‌های مربوط به روزنامه و کتاب
شمارگان روزنامه‌ها به ازاء هر 1000 نفر،
شمارگان کتاب به ازاء هر 1000 نفر،
عناوین کتاب به ازاء هر 10000 نفر و
نسبت شمارگان کتاب‌های ادبیات و هنر به کل شمارگان کتاب‌های منتشر شده.
2. کتابخانه‌ها
مراجعان به کتابخانه‌های عمومی (منظور کتابخانه‌های عمومی معمول و نیز کتابخانه‌هایی با استانداردهای کتابخانه عمومی)،
جمعیت تحت پوشش کتابخانه‌های عمومی،
تعداد کتاب‌ها در کتابخانه‌های عمومی،
مصرف کاغذ فرهنگی (چاپ و نشر).
3. رادیو و تلویزیون
گیرنده‌های رادیو،
گیرنده‌های تلویزیون،
تعداد رادیو به تلویزیون،
درصد برنامه‌های فرهنگی رادیو،
درصد برنامه‌های فرهنگی تلویزیون.
4. فیلم و سینما
تماشاگران سینما،
تعداد اکران سینمایی،
تولید فیلم‌های داستانی،
تولید فیلم سینمایی مشترک،
واردات فیلم سینمایی،
نسبت تولید داخلی به کل فیلم‌ها،
کشورهای اصلی برای فیلم‌های وارداتی.
5. موسیقی ضبط شده
هنرمندان مشهور و موسیقی پاپ،
سرانه فروش موسیقی ضبط شده،
درصد فروش انواع موسیقی (پاپ داخلی، پاپ بین المللی، کلاسیک)،
درصد بهره برداری غیرمجاز و
تعداد دستگاه‌های پخش لوح فشرده به ازاء هر 100 خانوار.
6. زبان‌های اصلی
زبان اصلی مورد تکلم،
جمعیت متولد شده در خارج از کشور،
زبان‌های اصلی در تکلم روزمره (برحسب هر منطقه).
7. مذاهب، مراسم و جشنواره‌ها
مذاهب اصلی (برحسب منطقه)،
جشنواره‌های مهم ملی (سه جشنواره)،
جشنواره‌های اصلی قومی یا مذهبی.
8. پربازدیدترین جاذبه‌های فرهنگی (سه جاذبه)
پربازدیدترین جاذبه‌های طبیعی (سه جاذبه)،
آثار ثبت شده جهانی (به تفکیک فرهنگی، طبیعی و ترکیبی)،
جاذبه‌های تاریخی در شرف تخریب.
9. قراردادهای فرهنگی
متعهد به قرارداد حمایت از میراث تاریخی، حمایت از آثار فرهنگی در جنگ‌ها، تجارت غیرقانونی نکردن میراث فرهنگی، رفع تبعیض در تحصیل، رفع تبعیض در اشتغال، دستمزد یک زن و مرد برای کار یکسان، لغو کار اجباری، آزادی تشکیل انجمن‌ها و اتحادیه‌ها (به مجموعه این موارد، امتیاز تعلق می‌گیرد و کشورها بر اساس امتیاز اکتسابی طبقه بندی می‌شوند).
10. قراردادهای حقوق بشر
متعهد به رعایت حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حقوق مذهبی و سیاسی، رفع تبعیض نژادی، رفع تبعیض علیه زنان، جلوگیری از کشتار دسته جمعی و مجازات آنان، حقوق کودکان، حذف شکنجه و سایر رفتارهای غیرانسانی و تحقیرآمیز و وضعیت پناهندگان سیاسی (به مجموعه این موارد امتیاز تعلق می‌گیرد).
11. مبادلات فرهنگی
ارزش دلاری کل مبادلات فرهنگی،
درصد صادرات به کل ارزش مبادلات فرهنگی،
درصد مبادلات فرهنگی از تولید ناخالص ملی.
12. تجارت فرهنگی بر حسب نوع کالا و خدمات
کتاب و جزوه، روزنامه، خبرنامه و مجلات فرهنگی، ماشین تحریر و پردازنده داده‌ها، کالاهای مرتبط با موسیقی، سمینار عکاسی، رادیو، تلویزیون، ویدئو و لوح فشرده، آثار تجسمی و عتیقه‌ها، کالای ورزشی.
13. گردشگری
جهانگردان وارد شده بر حسب کشور،
سفرهای خارجی برحسب کشور مقصد (سه کشور اصلی)،
درآمد دلاری از جهانگردان وارد شده بر حسب هر جهانگرد،
هزینه دلار برای سفرهای خارجی بر حسب هر نفر.
14. ارتباطات
دفاتر پست به ازاء هر 100000 نفر،
نامه‌های پست شده و دریافت شده از خارج،
خط تلفن به ازاء هر 1000 نفر،
مکالمه تلفنی بین المللی (دقیقه، نفر)، کشور مخاطب اصلی،
مکالمه تلفنی داخلی (دقیقه، نفر).
15. تکنولوژی‌های نوین ارتباطی
تعداد مشترکین تلفن همراه به ازاء هر 10000 نفر،
تعداد ماشین‌های نمابر به ازاء هر 10000 نفر،
تعداد رایانه‌ها به ازاء هر 10000 نفر،
تعداد دارندگان اینترنت به ازاء هر 10000 نفر.
16. کتاب‌های ترجمه شده
تعداد عناوین کتاب‌های ترجمه شده به زبان ملی بر حسب زبان‌های مبدأ (سه زبان)،
تعداد عناوین کتاب‌های ترجمه شده به زبان خارجی بر حسب زبان‌های مقصد (سه زبان)،
درصد کتاب‌های ترجمه شده به زبان ملی به کل کتاب‌های ترجمه شده،
نویسندگان خارجی که آثار آن‌ها بیشتر ترجمه شده است (سه نویسنده).
17. آموزش و پرورش
میزان ثبت نام (ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان)،
هزینه‌های دولتی در بخش آموزش و پرورش به عنوان درصدی از درآمد ناخالص ملی و درصدی از هزینه‌های دولتی.
18. تحصیلات عالی خارج از کشور
تعداد دانشجویان در خارج از کشور بر حسب کشور اصلی مقصد،
تعداد دانشجویان خارجی در کشور بر حسب سه کشور اصلی مبدأ و درصد کل دانشجویان.
19. سرمایه انسانی
نرخ باسوادی بزرگسالان (15 سال به بالا) و تفکیک زن از مرد
نرخ باسوادی جوانان (24-15 سال) و تفکیک زن از مرد (3).

شاخص‌های فرهنگی ایران

بر اساس ماده 162 قانون برنامه سوم توسعه مبنی بر شناخت تحولات فرهنگی جامعه، منظور از افزایش کارایی دستگاه‌های فرهنگی، ساماندهی مجموعه فعالیت‌های مؤثر بر فرهنگ عمومی جامعه و نظارت مستمر بر فعالیت‌های فرهنگی است. شاخص‌های فرهنگی متناسب با اهداف و آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی و سیاست‌های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سه زمینه زیر معرفی می‌شود:
1. شاخص‌های مربوط به تغییرات فکری، بینشی و رفتاری جامعه
2. شاخص‌های مربوط به میزان مصرف کالا و خدمات فرهنگی
3. شاخص‌های مربوط به نیروی انسانی، فضاها و تجهیزات فرهنگی
لازم به توضیح است که در انتخاب شاخص‌های مذکور، منابعی نظیر دیدگاه‌های امام راحل و مقام معظم رهبری در حوزه فرهنگ، اصول سیاست فرهنگی کشور، اهداف و آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی و همچنین مطالعات انجام شده در این حوزه با عناوین طرح پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌ها، طرح مصرف کالاها و خدمات فرهنگی، طرح سرشماری اماکن و فضاهای فرهنگی و همچنین مطالعات مربوط به شناخت وضع فرهنگ عمومی و مبانی نظری شاخص سازی در حوزه فرهنگ مورد توجه قرار گرفته است. با این توضیح شاخص‌های مورد نظر به صورت ذیل مطرح می‌شود.
الف) شاخص‌های مربوط به تغییرات فکری، بینشی و رفتاری جامعه
1- میزان احساس سلامتی،
2- میزان احساس رفاه مادی،
3- میزان احساس رضایت شغلی،
4- میزان احساس عدالت اجتماعی،
5- میزان احساس عدالت حقوقی،
6- میزان احساس عدالت جنسی،
7- میزان احساس امنیت،
8- میزان احساس آزادی،
9- میزان احساس امید،
10- میزان احساس هویت ملی،
11- میزان احساس اعتماد بین شخصی،
12- میزان احساس اعتماد تعمیم یافته،
13- میزان احساس دوستی،
14- میزان احساس رضایت خانوادگی،
15- میزان احساس هویت فردی (خودپنداری مثبت)،
16- میزان احساس عزت نفس (ارزیابی مثبت از خود)،
17- میزان احساس بصیرت و تعیّن اجتماعی (در مقابل احساس آنومی و سردرگمی اجتماعی)،
18- میزان دینداری،
19- میزان مدارای مذهبی،
20- میزان گرایش مذهبی سکولار،
21- میزان اعتماد به عملکرد حکومت،
22- میزان اعتماد به نهادهای حکومتی،
23- میزان علاقه سیاسی،
24- میزان احساس تأثیر سیاسی،
25- میزان ترجیحات سیاسی،
26- سطح پنداشت از عدالت اجتماعی،
27- سطح آگاهی از ساخت طبقاتی جامعه،
28- میزان پذیرش نابرابری اجتماعی،
29- درجه فشار هنجار صداقت،
30- درجه فشار هنجار وفاداری،
31- میزان عام گرایی،
32- میزان رواج ارزش‌های اخلاقی،
33- میزان اهمیت مسائل اجتماعی،
34- میزان اهمیت موضوعات عام (خانواده، کار، مذهب و سیاست)،
35- درجه اولویت ارزش‌های شغلی،
36- میزان اعتماد به رسانه‌های جمعی،
37- میزان استفاده از رسانه‌ها
38- درجه اولویت منابع خبری.
ب) شاخص‌های مربوط به میزان مصرف کالاها و خدمات فرهنگی
1- سرانه زمان فراغت خانوار،
2- سرانه زمان فراغت،
3- سرانه مسافرت‌های داخلی خانوار،
4- سرانه مسافرت‌های داخلی،
5- سرانه مسافرت‌های خارجی خانوار،
6- سرانه مسافرت‌های خارجی،
7- سرانه زمان مطالعه کتاب غیردرسی خانوار،
8- سرانه زمان مطالعه کتاب غیردرسی،
9- سرانه کتب امانت گرفته شده خانوار،
10- سرانه کتب امانت گرفته شده،
11- سرانه خرید کتاب خانوار،
12- سرانه خرید کتاب،
13- سرانه زمان مطالعه مطبوعات خانوار،
14- سرانه زمان مطالعه مطبوعات،
15- سرانه خرید مطبوعات خانوار،
16- سرانه خرید مطبوعات،
17- سرانه تعداد کتاب‌های موجود در خانه،
18- سرانه زمان استفاده از رادیوی خانوار،
19- سرانه زمان استفاده از رادیو،
20- سرانه زمان استفاده از تلویزیون داخلی خانوار،
21- سرانه زمان استفاده از تلویزیون داخلی،
22- سرانه زمان استفاده از تلویزیون‌های خارجی (ماهواره) خانوار،
23- سرانه زمان استفاده از تلویزیون خارجی،
24- میزان برخورداری خانوار از رادیو- ضبط صوت،
25- میزان برخورداری خانوار از تلویزیون،
26- میزان برخورداری خانوار از ویدئو،
27- سرانه زمان استفاده افراد خانوار از ویدئو،
28- سرانه استفاده از ویدئو،
29- سرانه خرید نوار صوتی خانوار،
30- سرانه خرید نوار صوتی،
31- میانگین تعداد نوارهای صوتی در خانوار،
32- سرانه خرید فیلم ویدئویی خانوار،
33- سرانه خرید فیلم ویدئویی،
34- میانگین تعداد فیلم‌های ویدیوئی خانوار،
35- سرانه زمان استفاده خانوار از نوارهای صوتی موسیقی،
36- سرانه زمان استفاده خانوار از نمایش تئاتر،
37- سرانه زمان انجام فعالیت مذهبی خانوار،
38- میزان بازدید خانوار از نمایشگاه،
39- میزان بازدید هر نفر از نمایشگاه،
40- میزان بازدید خانوار از موزه،
41- میزان بازدید هر نفر از موزه،
42- سرانه زمان صرف شده برای انجام فعالیت‌های هنری و دستی،
43- سرانه زمان صرف شده خانوار برای فعالیت‌های هنری و دستی،
44- سرانه زمان صرف شده برای ورزش (تمرین ورزشی) خانوار،
45- سرانه زمان صرف شده برای ورزش (تمرین ورزشی)،
46- نسبت عضویت در تشکل‌های ورزشی،
47- میزان برخورداری خانوار از امکانات ورزشی،
48- میزان برخورداری جمعیت کودک و نوجوان از انواع وسایل بازی،
49- میزان برخورداری جمعیت کودک و نوجوان از کامپیوتر برای بازی،
50- سرانه زمان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای
51- نسبت کل جمعیت کشور به مراجعان به شهر بازی.
ج) شاخص‌های مربوط به نیروی انسانی، فضاها و تجهیزات فرهنگی
ج-1) شاخص‌های بخش نشر و کتاب
1- سهم دفتر نمایندگی نشر خارجی به کل دفاتر نشر کشور،
2- سهم ناشران فعال به کل ناشران،
3- سهم ناشران دارای چاپخانه به کل ناشران،
4- سرانه عناوین کتاب‌های منتشره،
5- سهم عناوین کتاب‌های چاپ اول،
6- سرانه شمارگان کتاب‌های منتشره،
7- متوسط شمارگان کتاب‌های منتشره،
8- متوسط عناوین کتاب‌های منتشره ناشران،
9- متوسط شمارگان کتاب‌های منتشره ناشران،
10- سهم عناوین کتاب‌های تألیف شده به کل عناوین کتاب‌های منتشر شده،
11- سرانه کتابفروشی،
12- سرانه چاپخانه،
13- سهم شاغلان بخش نشر و کتاب به کل شاغلان غیردولتی،
14- سهم کارگاه‌های لیتوگرافی به کل کارگاه‌های کشور،
ج- 2) شاخص‌های بخش کتابخانه‌های کشور
15- میزان دسترسی به کتابخانه،
16- سرانه زیربنای کتابخانه،
17- سرانه کتاب در کتابخانه،
18- سرانه اسناد و مدارک موجود در کتابخانه،
19- میزان عضویت در کتابخانه،
20- میزان امانت گیری کتاب در کتابخانه،
21- ضریب استقبال از کتابخانه
22- سرانه مدت زمان فعالیت کتابخانه.
ج-3) شاخص‌های بخش مطبوعات و تبلیغات
23- سرانه شمارگان مطبوعات،
24- سرانه شمارگان روزنامه،
25- سرانه شمارگان نشریات ادواری،
26- سرانه مراکز فروش مطبوعات و نشریات،
27- سرانه عناوین نشریات،
28- سرانه عناوین نشریات ادواری،
29- سرانه کاغذ مصرفی مطبوعات،
30- سهم عناوین نشریات محلی و منطقه‌ای به کل عناوین نشریات،
31- سهم نشریات فارسی زبان به کل نشریات کشور،
32- سهم نشریات انگلیسی زبان به کل نشریات کشور،
33- سهم نشریات عربی زبان به کل نشریات کشور،
34- سهم نشریات سایر زبان‌ها به کل نشریات کشور،
35- سهم دفاتر مطبوعات مستقر در خارج از کشور به کل مؤسسات مطبوعاتی کشور،
36- سهم دفاتر نمایندگی و پخش مطبوعات کل کشور به کل مراکز پخش کشور،
37- سهم مؤسسات پخش مطبوعات فعال به کل مؤسسات پخش مطبوعات،
38- سهم دفاتر نمایندگی مطبوعات استانی و منطقه‌ای به کل مؤسسات مطبوعاتی کشور،
39- متوسط سهمیه مطبوعاتی دفاتر نمایندگی و پخش مطبوعات،
40- میزان تحصیلات نیروی انسانی در دفاتر نمایندگی،
41- سهم شاغلان بخش مطبوعات و تبلیغات به کل شاغلان غیردولتی،
42- سهم کانون‌ها و شرکت‌های تبلیغاتی به کل شرکت‌های کشور،
43- سهم کانون‌ها و شرکت‌های تبلیغاتی فعال به کل شرکت‌های تبلیغاتی،
44- سهم مؤسسات مطبوعاتی فعال به کل مؤسسات مطبوعاتی،
45- متوسط عناوین مطبوعات منتشره مؤسسات مطبوعاتی،
46- شمارگان مطبوعات منتشره مؤسسات مطبوعاتی
47- سهم مؤسسه مطبوعاتی دارای چاپخانه به کل مؤسسات مطبوعاتی.
ج-4) شاخص‌های بخش سینما
48- سرانه سالن سینما،
49- سرانه ظرفیت سالن‌های سینما (صندلی)،
50- سهم مؤسسات تولید و خدمات سینمایی فعال به کل مؤسسات سینمایی،
51- سرانه عناوین فیلم سینمایی تولید شده،
52- سرانه عناوین فیلم مستند و کوتاه تولیدشده،
53- سرانه عناوین فیلم اکران شده در سینما،
54- میزان استقبال از اکران فیلم سینمایی،
55- تعداد شعب انجمن سینمای جوان،
56- سرانه برگزاری جشنواره‌های سینمایی،
57- سهم حضور فیلم‌های سینمایی ایرانی در مجامع بین المللی به کل فیلم‌های تولیدشده،
58- سرانه آموزشگاه‌های آزاد سینمایی،
59- سرانه فروشگاه‌های عرضه محصولات فرهنگی و هنری،
60- سرانه شمارگان فیلم سینمایی ویدئویی تکثیر و توزیع شده.
ج-5) شاخص‌های بخش هنر
61- سهم مؤسسه‌های فعال تولید و توزیع فرآورده‌های موسیقی به کل مؤسسات تولید و توزیع فرآورده‌های موسیقی،
62- سرانه سالن اجرای برنامه هنری،
63- سهم کارگاه‌های فعال تولید صنایع دستی و هنری به کل کارگاه‌های صنایع دستی و هنری،
64- سرانه نگارخانه،
65- سرانه عناوین نوار موسیقی تولید و توزیع شده،
66- سرانه شمارگان نوار موسیقی تولید و توزیع شده،
67- سرانه دفعات اجرای زنده موسیقی،
68- میزان استقبال از اجرای زنده موسیقی،
69- سرانه عناوین نمایش تولید و اجرا شده،
70- سرانه دفعات اجرای نمایش،
71- سرانه نمایشگاه‌های برگزار شده در زمینه هنرهای تجسمی،
72- میزان استقبال از نمایشگاه‌های برگزارشده در زمینه هنرهای تجسمی،
73- سرانه گروه‌های فعال هنری (موسیقی و نمایشی)،
74- سرانه برگزاری جشنواره‌های هنری،
75- سرانه تولید صنایع دستی (مترمربع/ عدد)،
76- سرانه آموزشگاه‌های آزاد هنری،
77- سهم حضور تولیدات هنری در مجامع بین المللی به کل تولیدات هنری،
78- سرانه فروشگاه‌های فرآورده‌های موسیقی.
ج-6) شاخص‌های بخش ورزش و تربیت بدنی
79- سرانه مؤسسه ورزشی،
80- سرانه مجموعه ورزشی،
81- سرانه باشگاه ورزشی،
82- سرانه مجتمع فرهنگی ورزشی،
83- سهم مؤسسات ورزشی فعال به کل مؤسسات ورزشی،
84- متوسط اعضاء مؤسسات ورزشی،
85- سهم اعضای مرد مؤسسات ورزشی به کل اعضای مؤسسات ورزشی،
86- سهم اعضای زن مؤسسات ورزشی به کل اعضای مؤسسات ورزشی،
87- سرانه سالن‌های ورزشی،
88- سهم سالن‌های ورزشی فعال به کل سالن‌های ورزشی،
89- سرانه مسابقات ورزشی،
90- میزان استقبال از مسابقات ورزشی،
91- سرانه میدان‌های ورزشی،
92- سهم میدان‌های ورزشی فعال به کل میدان‌های ورزشی،
93- سهم شاغلان بخش ورزش به کل شاغلان غیردولتی،
94- ظرفیت سالن‌ها و میدان‌های ورزشی،
95- سرانه مساحت کل زمین‌های ورزشی.
ج-7) شاخص‌های بخش خبر
96- تعداد خبرگزاری‌ها،
97- تعداد نمایندگی‌های داخلی،
98- تعداد نمایندگی‌های خارجی،
99- تعداد خبرگزاری‌های فعال،
100- سهم نمایندگی‌های خبری فعال به کل نمایندگی‌های خبری،
101- سهم خبرهای تولیدشده به کل تولیدات خبرگزاری،
102- سهم عکس‌های تولیدشده به کل تولیدات خبرگزاری،
103- سهم گزارش‌های تولیدشده به کل تولیدات خبرگزاری،
104- سهم گزارش‌های دریافت شده به کل دریافت‌های خبرگزاری،
105- سهم عکس‌های دریافت شده به کل دریافت‌های خبرگزاری،
106- سهم خبرهای دریافت شده به کل دریافت‌های خبرگزاری،
107- سهم گزارش‌های ارسال شده به کل خروجی‌های ارسالی خبرگزاری،
108- سهم عکس‌های ارسال شده به کل خروجی‌های ارسالی خبرگزاری،
109- سهم خبرهای ارسال شده به کل خروجی‌های ارسالی خبرگزاری،
110- نسبت شاغلان بخش خبرگزاری.
ج-8) شاخص‌های بخش رادیو و تلویزیون
111- سرانه ایستگاه‌های رادیو و تلویزیون،
112- سرانه پخش برنامه رادیویی (دقیقه)،
113- سرانه پخش برنامه رادیویی برای کودکان و نوجوانان (دقیقه)،
114- سرانه پخش خبر رادیویی (دقیقه)،
115- سرانه پخش برنامه تلویزیونی (دقیقه)،
116- سرانه پخش برنامه تلویزیونی برای کودکان و نوجوانان (دقیقه)،
117- سرانه پخش خبر تلویزیونی (دقیقه).
ج- 9) شاخص‌های بخش فعالیت‌های دینی
118- سرانه مسجد،
119- سرانه اماکن مذهبی اسلامی (غیر از مسجد)،
120- سرانه اماکن مذهبی سایر ادیان (نسبت به جمعیت اقلیت‌های دینی)،
121- سرانه کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد،
122- سرانه کانون‌های فرهنگی اماکن مذهبی سایر ادیان،
123- میزان استقبال از کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد،
124- سهم نمایشگاه‌های قرآنی به کل نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری،
125- میزان استقبال از نمایشگاه‌های قرآنی،
126- متوسط قاریان شرکت کننده در مسابقات قرآنی،
127- سرانه شمارگان قرآن منتشر شده،
128- شمارگان قرآن منتشر شده،
129- سهم مؤسسات خیریه فعال به کل مؤسسات خیریه،
130- میزان عضویت در مؤسسات خیریه،
131- سرانه حجاج تمتع،
132- سرانه حجاج عمره،
133- سرانه زائران اماکن متبرکه کشورهای عراق و سوریه،
134- سرانه کاروان‌های حج،
135- سهم موقوفات شناسایی شده به کل موقوفات،
136- سرانه مسابقات قرآنی.
ج-10) شاخص‌های بخش گردشگری و میراث فرهنگی
137- سرانه واحدهای اقامتی،
138- سرانه ظرفیت پذیرش واحدهای اقامتی،
139- سهم شاغلان بخش گردشگری به شاغلان غیردولتی،
140- سرانه واحدهای تفریحی،
141- میزان استقبال از واحدهای تفریحی،
142- سرانه دفاتر خدمات گردشگری و جهانگردی،
143- میزان مراجعه به دفاتر خدمات گردشگری و جهانگردی،
144- متوسط تعداد گشت‌های برگزار شده توسط دفاتر خدمات گردشگری و جهانگردی،
145- سهم گردشگران خارجی به کل خارجیان واردشده به کشور،
146- سهم درآمد گردشگری به کل درآمد ارزی،
147- سهم گردشگران ایرانی خارج شده به کل ایرانیان خارج شده از کشور،
148- سرانه موزه،
149- میزان استقبال از موزه،
150- سهم آثار تاریخی شناسایی شده به کل آثار تاریخی،
151- میزان استقبال از بناها و اماکن تاریخی،
152- سهم آثار ثبت شده ایرانی در فهرست آثار جهانی به کل آثار ثبت شده،
153- سهم اشیاء تاریخی مرمت شده به کل اشیاء تاریخی،
154- سهم آثار ثبت شده ملی به کل آثار ثبت شده،
155- سهم اشیاء تاریخی حفاظت شده به کل اشیاء تاریخی.
ج- 11) شاخص‌های اصلی بخش فضاهای فرهنگی
156- سرانه مساحت اردوگاه‌های پرورشی،
157- سرانه مجتمع‌های فرهنگی،
158- سرانه مساحت مجتمع‌های فرهنگی،
159- سهم تشکل‌های صنفی- حرفه‌ای فرهنگی هنری فعال به کل تشکل‌های صنفی- حرفه‌ای فرهنگی هنری،
160- سهم واحدهای پژوهشی فرهنگی فعال به کل واحدهای پژوهشی فرهنگی،
161- سهم واحدهای آموزشی فرهنگی فعال به کل واحدهای آموزشی فرهنگی،
162- سهم اردوگاه‌های پرورشی فعال به کل اردوگاه‌های پرورشی،
163- ظرفیت واحدهای آموزشی فرهنگی،
164- ظرفیت اردوگاه‌های پرورشی،
165- ظرفیت مجتمع‌های فرهنگی،
166- ضریب استقبال از واحدهای آموزشی و فرهنگی،
167- ضریب استقبال از مجتمع‌های فرهنگی،
168- سهم پژوهش‌های فرهنگی به کل پژوهش‌های کشور
169- میزان عضویت تشکل‌های صنفی- حرفه‌ای فرهنگی هنری.
ج- 12) شاخص‌های بخش اطلاع رسانی و خدمات رایانه‌ای
170- سهم مراکز بازی رایانه‌ای غیردولتی به کل مراکز بازی رایانه‌ای،
171- سرانه مساحت مراکز بازی رایانه‌ای،
172- سهم شاغلان در مراکز بازی رایانه‌ای به کل شاغلان غیردولتی،
173- میزان استقبال از مراکز بازی رایانه‌ای،
174- سرانه مراکز خدمات اینترنتی،
175- سهم شاغلان مراکز خدمات اینترنتی به کل شاغلان غیردولتی،
176- سرانه مراکز کافی نت،
177- سهم شاغلان مراکز کافی نت به کل شاغلان غیردولتی (2).
از منظر دیگر، شاخص‌های فرهنگی را می‌توان از حیث نسبت آن‌ها با متغیرهای دیگری تعریف کرد. در یک طبقه بندی کلی چنانچه متغیرهای زمینه‌ای که فرهنگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از آن تأثیر می‌پذیرد مدنظر قرار دهیم، ابعادی نظیر سیاست، اقتصاد، اجتماع، مذهب، خانواده و جنسیت و منابع فرهنگ را می‌توان نام برد. با این رویکرد، شاخص‌های فرهنگی از برشی دیگر در حوزه‌های زیر معرفی می‌شود:
1- فرهنگ و سیاست
2- فرهنگ و اقتصاد
3- فرهنگ و اجتماع
4- فرهنگ و مذهب
5- فرهنگ و خانواده و جنسیت
6- منابع فرهنگ

1. فرهنگ و سیاست

1-1- اعتماد به حکومت و نهادهای حکومتی (مشروعیت سیاسی)،
2- 1- رضایت و انتظارات از حکومت و نهادهای حکومتی،
3- 1- علاقه سیاسی،
4- 1- احساس تأثیر و مشارکت سیاسی،
5- 1- ترجیحات سیاست (نوع حکومت و نهادها)،
6- 1- نگرش به تبعیض سیاسی،
7- 1- نگرش به آزادی سیاسی،
8- 1- احساس تحرک عمودی سیاسی (چرخش نخبگان)،
9- 1- احساس امنیت سیاسی (حفاظت در برابر تعرض حکومت)،
10- 1- گرایش به فعالیت‌های ضد حکومتی،
11- 1- قانون گرایی.

2. فرهنگ و اقتصاد

1- 2- نگرش نسبت به کار و شغل،
2- 2- فرهنگ مصرف کالاهای اقتصادی،
3- 2- نگرش نسبت به تکنولوژی جدید،
4- 2- نگرش نسبت به پول،
5- 2- امنیت اقتصادی،
6- 2- احساس رفاه اقتصادی،
7- 2- رضایت از ارضای نیازهای اقتصادی،
8- 2- امید به تحرک اقتصادی،
9- 2- احساس محرومیت نسبی،
10- 2- احساس عدالت اقتصادی و توزیعی.

3. فرهنگ و اجتماع

1- 3- پنداشت از عدالت اجتماعی،
2- 3- پنداشت و پذیرش نابرابری اجتماعی،
3- 3- آگاهی و تفسیر مردم از ساخت طبقاتی جامعه،
4- 3- فشار هنجاری (هنجارهای وفاداری، صداقت و ...)،
5- 3- اخلاق گرایی،
6- 3- اهمیت مسائل اجتماعی،
7- 3- اولویت ارزش‌های شغلی،
8- 3- احساس سلامتی،
9- 3- احساس عدالت جنسیتی،
10- 3- احساس عدالت قومی،
11- 3- احساس امنیت اجتماعی،
12- 3- احساس امید،
13- 3- احساس دوستی،
14- 3- احساس هویت ملی،
15- 3- احساس اعتماد بین شخصی و تعلیم یافته،
16- 3- احساس هویت فردی،
17- 3- احساس عزت نفس،
18- 3- احساس بصیرت و تعیّن اجتماعی،
19- 3- عام گرایی،
20- 3- مشارکت اجتماعی،
21- 3- میزان وابستگی به کشور (عدم تمایل به مهاجرت).

4. فرهنگ و مذهب

1- 4- میزان دینداری،
2- 4- مدارای مذهبی،
3- 4- گرایش‌های سکولار،
4- 4- نوع باورها و نگرش‌های مذهبی،
5- 4- رفتارهای مذهبی،
6- 4- انتظارات و طرز تلقی از دین،
7- 4- اخلاق مذهبی و غیرمذهبی (دنیوی)،
8- 4- نگرش نسبت به دین سیاسی،
9- 4- نگرش نسبت به روحانیت.

5. فرهنگ، خانواده و جنسیت

1- 5- هنجارهای خانواده (حقوق و تکالیف اعضا)،
2- 5- شیوه‌های همسرگُزینی،
3- 5- هرم قدرت در خانواده،
4- 5- سن ازدواج،
5- 5- نگرش نسبت به کار زن در خارج از خانه،
6- 5- ارجحیت جنسی.

6. منابع فرهنگ

1- رسانه‌ها و میزان تولیدات آن‌ها،
2- میزان استفاده از رسانه‌ها،
3- میزان اعتماد و تأثیرپذیری از رسانه‌ها،
4- اولویت منابع خبری،
5- رسانه‌ها و اوقات فراغت (4).

نمونه واقعی شاخص‌های تعریف شده برای یکی از سازمان‌های فرهنگی کشور

طی تحقیقی که در سال 1387 برای شناسایی عوامل تأثیرگذار بر عملکرد حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی صورت گرفت، مدلی از این عوامل استخراج شد (شکل 4).
لازم به ذکر است که این مدل، از دید مدیران بالادستی در سازمان بوده است. به عبارت دیگر برای ارزیابی عملکرد حوزه هنری بر اساس عوامل شناسایی شده باید نظر مدیران فرادست در سازمان یا به بیان دیگر، دید بیرونی هم مدنظر قرار بگیرد.
همچنین به این نکته نیز باید توجه داشت که تأکید اصلی این تحقیق، بیشتر بر ارزیابی خارجی عملکرد حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی بوده است (5).

شکل شماره 4- شاخص‌های عملکردی حوزه‌ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی

منابع تحقیق:
1. رضوانی، محمدرضا (1381)، گزارش مطالعه و تحلیل روش‌ها و شاخص‌های ارزیابی فرهنگ، هنر و ارتباطات در کشورهای مختلف جهان، کتابخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
2. Unesco Culture Sector. (1998), "World culture Report: Culture, Creativity and Markets", Unesco Publishing.
3. Unesco Culture Sector. (2000), "World Cultural Report, Cultural diversity, conflict and pluralism", Unesco Publishing.
4. معیدفر، سعید (1382)، طرح تدوین شاخص‌های فرهنگی، کتابخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
5. حقیقی کفاش، مهدی و محمدرضا اسماعیلی، (1388)، عوامل مؤثر بر ارزیابی سازمان‌های فرهنگی، فصلنامه سوره مهر.
منبع مقاله :
حقیقی کفاش، مهدی، اسماعیلی، محمدرضا، اکبری، مسعود؛ (1391)، ارزیابی عملکرد در سازمان‌های فرهنگی، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات امیرکبیر، چاپ اول