چهل حديث عزادارى
منبع:چهل حديث عزادارى
عزادارى، احياء خط خون و شهادت
طبيعى است كه در چنان شرايط، نوشتن و گفتن و سرودن و نشر تفكر و راه و خط آنان، از اسلوبهاى مؤثر شيعه به حساب مىآمد و پيروان حق، با زبان و قلم و شعر و مرثيه و اشك و عزادارى، در «احياء امر ائمه» و زنده نگهداشتن حماسهها و بيان فضايلشان تلاش مىكردند. در آن عصر خفقان، طرح «خط امامان» ، نوعى مبارزه سياسى اجتماعى بود و خطرها در پى داشت.
جلسات انس و ديدار شيعيان، وسيلهاى براى الهام گيرى و يافتن محورهاى «وحدت مكتبى» به حساب مىآمد و شعر و مرثيه و نوحه و گريستن و عزادارى بر شهيدان كربلا و سيد الشهدا و مظلوميت اهل بيت عليهم السلام در آن عصر «نتوانستن» ها، ابعادى از مسأله زنده نگهداشتن مشعل حق و دعوت به «نور» و «ايمان» بود.
سرودههاى موضع دار شاعران شيعى در آنچه كه به اهل بيت مربوط مى شد، به طور عمده دو محور اساسى داشت: مدايح و مراثى.
استفاده از مدح و مرثيه، همواره به عنوان اهرمى در دفاع از حق و مبارزه با حكومتهاى جور، مورد استفاده قرار مىگرفت. برپايى مراسم سوگوارى براى ائمه و احياى خاطره شكوهمند و الهام بخش حيات و جهاد و شهادتشان، همواره در تاريخ، حركت آفرين و بيدارگر بوده است.
سنت شعر گفتن و مرثيه خواندن و گريستن و گرياندن در مجالس سوگ اهل بيت نيز، مورد تشويق و دستور امامان بود، چرا كه عزادارى، رساندن صداى مظلوميت آل على به گوش مسلمانان بود و رسالتى عظيم داشت. اقامه مجالس به ياد آنان، بيان رنجهاى جانكاه پيشوايان حق و خون دلهاى ائمه عدل، فاش ساختن و آشكار كردن ناله مظلومانه آنان در هياهوى پرفريب اغواگران بود و عزادارى براى شهيد، انتقال فرهنگ شهادت به نسلهاى آينده تلقى مىشد... و اين خط همچنان ادامه يافت، تا اكنون.
در اينگونه مجالس، احساس و عاطفه، به كمك شعورمىآيد و مكتب عاشورا زنده مىماند و اشك، زبان گوياى احساسهاى عميق يك انسان متعهد و پاى بند به خط حسينى و كربلايى است.اشك، دليل عشق است و نشانه پيوند. اشك، زبان دل است و شاهد شوق.
دلى كه به حسين عليه السلام و اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم عشق دارد، بى شك در سوگ آنان مىگريد و با اين گريه، مهر و علاقه درونى خود را نشان مىدهد و گريه بر حسين عليه السلام تجديد بيعت با «كربلا» و فرهنگ شهادت است و امضاى راه خونين شهيدان. اشك، خون مىسازد و مجاهد و شهيد مىپرورد.
جبهههاى گرم ايران اسلامى در سالهاى «دفاع مقدس» ، گوياترين و زنده ترين سندى است كه نشان مىدهد چگونه عشق عاشورايى و مراسم نوحهخوانى و اشك ريختن بر سالار شهيدان، محرم را ماه «پيروزى خون بر شمشير» مىسازد و اشك را به سلاحى كارى و مؤثر تبديل مىكند.
سابقه عزادارى و سوگوارى بر مظلوميت خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم بسيار ديرينه است و خود پيامبر و على و فاطمه و...عليهم السلام و فرشتگان و كروبيان و جن و انس بر مظلوميت «آل الله» گريسته و مجالس عزا و گريه بر پا كردهاند. حتى انبياى گذشته هم اشكى ريزان و دلى سوزان و توسل و توجهى به خاندان عصمت و اسوههاى شهادت داشتهاند.
شبهه آفرينيهاى كج فهمان يا مغرضان نسبت به مسأله گريستن و عزادارى و توسل و اقامه مراسم و شعائر دينى در سوگ امامان مظلوم و شهيد، جز از بى خبرى آناناز تعاليم اسلام و دستورها و سنتهاى پيامبر اسلام، نشأت نمىگيرد.
اين مجموعه چهل حديث كه پيش رو داريد، برخى از احاديث مربوط به اين سنت ارزشمند و سازنده را در بردارد.اميد است كه آشنايى با فرهنگ دينى و عمل به آن، وسيله نجات ما و سبب شفاعت «اهل بيت» از ما در روز قيامت گردد.
آتش عشق حسينى
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: براى شهادت حسين عليه السلام، حرارت و گرمايى در دلهاى مؤمنان است كه هرگز سرد و خاموش نمىشود. (جامع احاديث الشيعه، ج 12، ص556)
عاشورا، روز غم
امام رضا عليه السلام فرمود: هر كس كه عاشورا، روز مصيبت و اندوه و گريهاش باشد، خداوند روز قيامت را براى او روز شادى و سرور قرار مىدهد. (بحارالانوار،ج 44، ص284)
محرم، ماه سوگوارى
امام رضا عليه السلام فرمود: هر گاه ماه محرم فرا مىرسيد، پدرم (موسى بن جعفر عليهماالسلام) ديگر خندان ديده نمىشد و غم و افسردگى بر او غلبه مىيافت تا آن كه ده روز از محرم مىگذشت، روز دهم محرم كه مىشد، آن روز، روز مصيبت و اندوه و گريه پدرم بود. (امالى صدوق، ص 111)
ديدههاى خندان
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: فاطمه جان! روز قيامت هر چشمى گريان است، مگر چشمى كه در مصيبت و عزاى حسين گريسته باشد، كه آن چشم در قيامت خندان است و به نعمتهاى بهشتى مژده داده مىشود. (بحارالانوار،ج 44، ص293)
سالگرد سوگ حسين (ع)
حضرت صادق عليه السلام فرمود: يك سال تمام، هر شب و روز بر حسين بن على عليه السلام نوحه خوانى شد و سه سال، در روز شهادتش سوگوارى برپا گشت. (بحارالانوار،ج 79، ص102)
بودجه عزادارى
امام صادق عليه السلام مىفرمايد: پدرم امام باقرعليه السلام به من فرمود: اى جعفر! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه خوانان كن كه به مدت ده سال در «منا» در ايام حج، بر من نوحه خوانى و سوگوارى كنند. (بحارالانوار،ج 46، ص220)
نوحه خوانى سنتى
ابوهارون مكفوف مىگويد: خدمت حضرت صادق عليه السلام رسيدم. امام به من فرمود: «برايم شعر بخوان». پس برايش اشعارى خواندم. فرمود: اينطور نه، همان طور كه (براى خودتان) شعر خوانى مىكنيد و همانگونه كه نزد قبر حضرت سيد الشهدا مرثيه مىخوانى. (بحارالانوار،ج 44، ص287)
پاداش شعر گفتن براى حسين عليه السلام
امام صادق عليه السلام به جعفر بن عفان فرمود: هيچ كس نيست كه درباره حسين عليه السلام شعرى بسرايد و بگريد و با آن بگرياند مگر آن كه خداوند، بهشت را بر او واجب مىكند و او را مىآمرزد. (رجال شيخ طوسى، ص289)
سرودن براى اهل بيت عليهم السلام
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كس در راه ما و براى ما يك بيت شعر بسرايد، خداوند براى او خانهاى در بهشت، بنا مىكند. (وسائل الشيعه،ج 10، ص467)
اصحاب مدح و مرثيه
امام صادق عليه السلام فرمود: خدا را سپاس كه در ميان مردم، كسانى را قرار داد كه به سوى ما مىآيند و بر ما وارد مىشوند و ما را مدح و مرثيه مىگويند. (وسائل الشيعه،ج 10، ص469)
شعر خوانى در ايام عزا
امام رضا عليه السلام به دعبل (شاعراهل بيت) فرمود: اى دعبل! دوست دارم كه برايم شعرى بسرايى و بخوانى، چرا كه اين روزها (ايام عاشورا) روز اندوه و غمى است كه بر ما خاندان رفته است. (جامع احاديث الشيعه، ج 12، ص567)
مرثيه، نصرت اهل بيت عليه السلام
امام رضا عليه السلام فرمود: اى دعبل! براى حسين بن على عليه السلام مرثيه بگو، تو تا زندهاى، ياور و ستايشگر مايى، تا مىتوانى، از يارى ما كوتاهى مكن. (جامع احاديث الشيعه،ج 12، ص567)
شيعيان همراه و همدل
على عليه السلام فرمود: خداوند براى ما، شيعيان و پيروانى برگزيده است كه ما را يارى مىكنند، با خوشحالى ما خوشحال مىشوند و در اندوه و غم ما، محزون مىگردند. (غررالحكم،ج 1، ص235)
كشته اشك
حسين بن على عليه السلام فرمود: من كشته اشكم. هيچ مؤمنى مرا ياد نمىكند مگر آن كه - به خاطر مصيبتهايم- گريه مىكند. (بحارالانوار،ج 44، ص279)
يك قطره اشك
حسين بن على عليه السلام فرمود: چشمان هر كس كه در مصيبتهاى ما قطرهاى اشك بريزد، خداوند او را در بهشت جاى مىدهد. (احقاق الحق،ج 5، ص523)
بهشت، پاداش عزادارى
امام سجاد عليه السلام فرمود: هر مؤمنى كه چشمانش براى كشته شدن حسين بن على عليه السلام و همراهانش اشكبار شود و اشك بر صورتش جارى گردد، خداوند او را در غرفههاى بهشتى جاى مىدهد. (ينابيع الموده، ص429)
به ياد فرزندان فاطمه عليها السلام
قال السجاد عليه السلام: "انى لم اذكر مصرع بنى فاطمة الا خنقتنى لذلك عبرة."امام سجاد عليه السلام فرمود: من هرگز شهادت فرزندان فاطمه عليها السلام را به ياد نياوردم، مگر آن كه به خاطر آن، چشمانم اشكبار گشت. (بحارالانوار،ج 46، ص109)
سوگوارى در خانهها
امام باقرعليه السلام نسبت به كسانى كه در روز عاشورا نمىتوانند به زيارت آن حضرت بروند، اينگونه دستورعزادارى دادند و فرمودند: برحسين عليه السلام ندبه و عزادارى و گريه كند و به اهل خانه خود دستور دهد كه بر او بگريند و در خانهاش با اظهار گريه و ناله بر حسين عليه السلام، مراسم عزادارى بر پا كند و يكديگر را با گريه و تعزيت و تسليت گويى در سوگ حسين عليه السلام در خانههايشان ملاقات كنند. (كامل الزيارات، ص175)
اشك على عليه السلام در سوگ شهداى كربلا
امام باقر عليه السلام فرمود: اميرالمؤمنين عليه السلام با دو تن از يارانش از «كربلا» گذركردند، حضرت، هنگام عبور از آنجا، چشمهايش اشك آلود شد، سپس فرمود: اينجا مركبهايشان بر زمين مىخوابد، اينجا محل بارافكندنشان است و اينجا خونهايشان ريخته مىشود، خوشا به حال تو اى خاكى كه خون دوستان بر روى تو ريخته مىشود! (بحارالانوار،ج 44، ص 258)
اشك، حجاب دوزخ
امام باقرعليه السلام پس از شنيدن سرودههاى «كميت» درباره اهل بيت، گريست و سپس فرمود : هيچ كس نيست كه ما را ياد كند، يا نزد او از ما ياد شود و از چشمانش هر چند به اندازه بال پشهاى اشك آيد، مگر آن كه خداوند برايش در بهشت، خانهاى بنا كند و آن اشك را حجاب ميان او و آتش دوزخ قرار دهد. (الغدير،ج 2، ص202)
بيست سال گريه
امام صادق عليه السلام فرمود: امام زين العابدين عليه السلام بيست ساله (به ياد عاشورا) گريست و هرگز طعامى پيش روى او نمىگذاشتند مگر اين كه گريه مىكرد. (بحارالانوار،ج 46، ص 108)
ادب سوگوارى
امام صادق عليه السلام فرمود: چون ابراهيم پسر رسول خدا از دنيا رفت، چشم پيامبر پر از اشك شد. سپس پيامبرفرمود: چشم، اشكبار مىشود و دل غمگين مىگردد، ولى چيزى نمىگوييم كه خدا را به خشم آورد، و ما در سوگ تو اى ابراهيم اندوهناكيم. (بحارالانوار،ج 22، ص157)
چشمهاى اشكبار
امام صادق عليه السلام فرمود: نزد هر كس كه از ما (و مظلوميت ما) ياد شود و چشمانش پر از اشك گردد، خداوند چهرهاش را بر آتش دوزخ حرام مىكند. (بحارالانوار،ج 44، ص285)
احياء خط اهل بيت عليهم السلام
امام صادق عليه السلام فرمود: به زيارت و ديدار يكديگر برويد، با هم به سخن و مذاكره بنشينيد و امر ما را -- كنايه از حكومت و رهبرى- زنده كنيد. (بحارالانوار،ج 71، ص352)
مجالس حسينى
امام صادق عليه السلام از «فضيل» پرسيد: آيا (دور هم) مىنشينيد و حديث و سخن مىگوييد؟ گفت: آرى فرمود: اينگونه مجالس را دوست دارم، پس امر(امامت) ما را زنده بداريد. خداى رحمت كند كسى را كه امر و راه ما را احيا كند. (وسائل الشيعه، ج 10، ص392)
اشكهاى ارزشمند
امام صادق عليه السلام به «مسمع» كه از سوگواران و گريه كنندگان بر عزاى حسينى بود، فرمود: خداى، اشك تو را مورد رحمت قرار دهد. آگاه باش، تو از آنانى كه از دلسوختگان ما به شمار مىآيند، و از آنانى كه با شادى ما شاد مىشوند و با اندوه ما غمگين مىگردند. آگاه باش! تو هنگام مرگ، شاهد حضور پدرانم بر بالين خويش خواهى بود. (وسائل الشيعه،ج 10، ص397)
دلهاى سوخته
امام صادق عليه السلام بر سجاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران اهل بيت، چنين دعا مىكرد و مىفرمود: خدايا...آن ديدگان را كه اشكهايش در راه ترحم وعاطفه بر ما جارى شده و دلهايى را كه به خاطر ما نالان گشته و سوخته و آن فريادها و نالههايى را كه در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده. (بحارالانوار،ج 98، ص8)
گريه بر مظلوميت شيعه
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كس كه چشمش در راه ما گريان شود، به خاطر خونى كه از ما ريخته شده است، يا حقى كه از ما گرفتهاند، يا آبرويى كه از ما يا يكى از شيعيان ما برده وهتك حرمت كردهاند، خداى متعال به همين سبب، او را در بهشت جاودان، براى ابد جاى مىدهد. (امالى شيخ مفيد، ص175)
ثواب بى حساب
امام صادق عليه السلام فرمود: هر چيزى پاداش و مزدى دارد، مگر اشكى كه براى ما ريخته شود - كه چيزى با آن برابرى نمىكند و مزد بى اندازه دارد-. (جامع احاديث الشيعه،ج 12، ص548)
كوثر و اشك
امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ چشمى نيست كه براى ما بگريد، مگر اين كه برخوردار از نعمت نگاه به «كوثر» مىشود و از آن سيرابش مىكنند. (جامع احاديث الشيعه، ج 12، ص554)
گريه آسمان
امام صادق عليه السلام فرمود: اى زراره! آسمان چهل روز، در سوگ حسين بن على عليهما السلام گريه كرد. (جامع احاديث الشيعه،ج 12، ص552)
گريه و اندوه مطلوب
امام صادق عليه السلام فرمود: هر ناليدن و گريهاى مكروه است، مگر ناله و گريه بر حسين عليه السلام. (بحارالانوار،ج 45، ص313)
پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و گريه بر شهيد
امام صادق عليه السلام فرمود: وقتى خبر شهادت جعفر بن ابى طالب و زيد بن حارثه به پيامبر خدا رسيد، از آن پس هر گاه وارد خانه مىشد، بر آن دو شهيد به شدت مىگريست و مىفرمود : آن دو شهيد، با من هم سخن و همدم و انيس بودند، و هر دو رفتند! (من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص177)
نفسهاى تسبيح
امام صادق عليه السلام فرمود: نفس كسى كه به خاطر مظلوميت ما اندوهگين شود، تسبيح است و اندوهش براى ما،عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست. سپس امام صادق عليه السلام افزود: اين حديث را بايد با طلا نوشت! (امالى شيخ مفيد، ص 338)
فرشتگان سوگوار
امام صادق عليه السلام فرمود: چهارهزار فرشته نزد قبر سيد الشهدا عليه السلام ژوليده و غبارآلود، تا روز قيامت بر آن حضرت مىگريند. (كامل الزيارات، ص 119)
گريه بر حسين عليه السلام
امام رضا عليه السلام به «ريان بن شبيب» فرمود: اى پسر شبيب! اگر بر چيزى گريه مىكنى، بر حسين بن على بن ابى طالب عليه السلام گريه كن، چرا كه او را مانند گوسفند سر بريدند. (بحارالانوار،ج 44، ص 286)
مجالسى به ياد ائمه عليهم السلام
امام رضا عليه السلام فرمود: هر كس در مجلسى بنشيند كه در آن، امر (و خط و مرام ما) احيا مىشود، دلش در روزى كه دلها مىميرند، نمىميرد. (بحارالانوار، ج 44، ص278)
آثار گريستن بر حسين عليه السلام
امام رضا عليه السلام فرمود: گريه كنندگان بايد بر كسى همچون حسين عليه السلام گريه كنند، چرا كه گريستن براى او، گناهان بزرگ را فرو مىريزد. ( بحارالانوار، ج 44، ص284)
اشك و آمرزش گناه
امام رضا عليه السلام فرمود: اى پسر شبيب! اگر بر، حسين عليه السلام آن قدر گريه كنى كه اشكهايت بر چهرهات جارى شود، خداوند همه گناهانت را كه مرتكب شدهاى مىآمرزد، كوچك باشد يا بزرگ، كم باشد يا زياد. (امالى صدوق، ص112)
همدلى با عترت
امام رضا عليه السلام به ريان بن شبيب فرمود: اگر تو را خوشحال مىكند كه در درجات والاى بهشت با ما باشى، پس در اندوه ما غمگين باش و در شادى ما خوشحال باش. (جامع احاديث الشيعه،ج 12، ص549)