نویسنده: آیت‌الله حسن ممدوحی کرمانشاهی
در دعای «کمیل» امیرمؤمنان (علیهِ السَّلام) به این نکته بر می‌خوریم که اگر بر سر راه دعا پرده و مانعی قرار گیرد و دعا کننده توجه به مانع نکرده و آن را رفع ننماید، اجابت نیز انجام نخواهد گرفت، آن جا که به درگاه خدا عرض می‌کند:
اَللّهُمَ اغفِر لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحبِسُ الدُّعاءَ؛ (1)
خدایا! گناهانی که مانع اجابت دعا می‌شوند، بر من ببخش.
در واقع، حضرت امیرالمؤمنین (علیهِ السَّلام) گناه را اساسی‌ترین مانع دعا برشمرده‌اند و برای علاج آن، دستور به استغفار داده‌اند.
در این زمینه، «معاذ بن جبل» روایت جالبی را از پیامبر اکرم (صَلَّی اللهُ علیه و آله) نقل می‌کند، که در آن به بسیاری از موانع دعا اشاره شده است. (2) در آن روایت پیامبر اکرم (صَلَّی اللهُ علیه و آله) اشاره به باطن اعمال فرموده‌اند؛ باطنی که حتی از دید و علم ملائکه‌ی حامل اعمال پنهان می‌ماند. از آن جا که این روایت بسیار طولانی است، موارد مربوط به بحث از این روایت را نقل به معنا نموده و از ذکر بقیه می‌گذریم.
بر اساس حدیث یاد شده، از جمله موانع قبولی اعمال به طور مطلق که قطعاً شامل دعا نیز می‌شود، موارد زیر را می‌توان نام برد:
1. غیبت برادران دینی.
2. عملی که بنده با آن در پی به دست آوردن سود دنیایی باشد.
3. تکبر بر خلایق.
4. خود بزرگ بینی و عُجب.
5. حسد نسبت به آنان که به علم و عمل اشتغال دارند.
6. عدم شفقت و ترحم نسبت به دیگران.
7. عملی که بنده به واسطه‌ی آن، قصد معروف شدن در بین مردم را دارد.
8. به جا نیاوردن عمل برای خدا.
9. زبان انسان که موجب آزار دیگران باشد.
10. گناهان خود را بر عهده‌ی دیگران بگذارد.
11. با بزرگداشت خود دیگران را تحقیر نماید.
12. با پاک جلوه دادن خود، به آلودگی دیگران اشاره نماید.
13. به واسطه‌ی دنیا بخواهد آخرت را تأمین کند.
14. به دیگران دشنام دهد.
15. در حضور دیگران به نجوا بپردازد.
16. نسبت به مردم حالت گزندگی داشته باشد.
موارد ذکر شده مجموعه‌ای از موانع قبولی دعاست و به خوبی روشن است که اینها موانع دعا نیز هستند، زیرا دعا خود عبادت و موجب قرب الهی است و اگر مورد قبول واقع شود، مستجاب می‌گردد؛ ولی اگر مردود گردد، مضمون آن نیز مقبول نشده و قهراً به اجابت نخواهد رسید.
پی‌نوشت‌ها:
1- اقبال الاعمال، ص 706؛ البلد الامین، ص188 و مصباح المتهجد، ص 844.
2- عده الداعی، ص 242 و بحارالانوار، ج81، ص 352.
ممدوحی کرمانشاهی، حسن؛ (1389)، نیایش از دیدگاه عقل و نقل، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول
