مفاهيم: سلول بنيادي چيست؟
نويسنده:دکتر رضا کاظمی اسکویی
منبع:همشهری آنلاین
منبع:همشهری آنلاین
اغلب سلولهاي بدن انسان عملا قادر به تقسيم نيستند و بسياري از زمان تولد تا مرگ شخص بدون تقسيم شدن حضور دارند.
البته بعضي بافتهاي بدن نظير خون، پوست و لوله گوارش داراي چرخه بازسازي سريعي هستند و در هر روز ممكن است چندين سلول جديد بسازند. به عنوان مثال يك مرد متوسط با وزن 70 كيلوگرم در هر روز 1011×2 سلول خوني مي سازد. همچنين روزانه ميليونها سلول پوستي و گوارشي ساخته مي شود. سلولهاي بنيادي سلول‌هايي هستند كه قادر به همانندسازي خود هستند و نيز مي توانند طي فرايند تمايز به يك يا انواعي از سلولهاي بالغ تبديل شوند.
به طور كلي سلولهاي بنيادي به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
ين سلولها قادر نيستند به همه نوع سلول تمايز پيدا كنند بلكه تنها قادرند به سلولهاي بالغ همان بافتي كه در آن هستند تبديل شوند (مثلا سلولهاي بنيادي مغز استخوان كه به سلولهاي خوني تبديل مي شوند). سلولهاي بنيادي بزرگسال بسيار كم و نادر هستند به عنوان مثال از هر 10 تا 15 هزار سلول مغز استخوان تنها يك سلول از نوع سلولهاي بنيادي است. منشا و چگونگي شكل گيري اين سلولها به طور دقيق مشخص نيست و فرضيات مختلفي براي آن مطرح شده است از جمله اينكه اين سلولها در هنگام تمايز جدا از بقيه مانده و تمايز نيافته اند. امروزه سلولهاي بنيادي از بافتهاي مختلفي از جمله خون، مغز، نخاع، لوله گوارش، پوست، عضلات و غيره جدا شده‌اند.
نام سلولهاي بنيادي جنيني (روياني) از منشا آنها يعني رويان گرفته شده است. در واقع اين سلولها از يكي از مراحل ابتدايي تشكيل و توسعه جنين بنام مرحله بلاستوسيتي گرفته مي شوند. به طور اختصاصي سلولهاي بنيادي جنيني از توده سلولي دروني بلاستوسيت در مرحله پيش از لانه گزيني در ديواره رحم به دست مي آيند. اين سلولها هم قادر به همانندسازي خود هستند و هم قادرند به انواعي از سلولهاي مختلف تمايز يابند.
دسته سوم سلولهاي بنيادي سلولهاي بند ناف هستند كه همانطور كه از نامشان بر مي آيد از خون بند ناف در هنگام وضع حمل جدا مي شوند و قابل نگهداري هستند تا در آينده در صورت لزوم براي همان بچه يا اعضاي خانواده وي و يا براي شخص ديگري استفاده شوند.
امروزه محققان در حال بررسي و آزمايش امكان كاربرد سلولهاي بنيادي در درمان بيماريهاي مختلف مي باشند. از جمله بيماريهايي را كه اميدهاي زيادي به درمان آنها مي رود مي توان به آلزايمر و پاركينسون، آسيبهاي نخاعي، ديابتها (از طريق جايگزين نمودن سلولهاي پانكراتيك ترشح كننده انسولين)، بيماريهاي كرونري قلب (با جايگزيني سلولهاي ماهيچه اي قلب)، بيماريهاي كبدي مثل سيروز و غيره اشاره نمود.
البته بعضي بافتهاي بدن نظير خون، پوست و لوله گوارش داراي چرخه بازسازي سريعي هستند و در هر روز ممكن است چندين سلول جديد بسازند. به عنوان مثال يك مرد متوسط با وزن 70 كيلوگرم در هر روز 1011×2 سلول خوني مي سازد. همچنين روزانه ميليونها سلول پوستي و گوارشي ساخته مي شود. سلولهاي بنيادي سلول‌هايي هستند كه قادر به همانندسازي خود هستند و نيز مي توانند طي فرايند تمايز به يك يا انواعي از سلولهاي بالغ تبديل شوند.
به طور كلي سلولهاي بنيادي به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
سلولهاي بنيادي بزرگسال (Adult stem cells)،
سلولهاي بنيادي جنيني (Embryonic stem cells)
سلولهاي بنيادي بند ناف (Umbilical cord stem cells).
سلولهاي بنيادي بزرگسال مانند همه سلولهاي بنيادي ديگر دو ويژگي مشترك دارند؛ اول اينكه قادر به ساخت كپي هاي خود به مدت طولاني مي باشند و دوم اينكه مي توانند به سلولهاي بالغي با خصوصيات مورفولوژيك شناخته شده و با عملكرد اختصاصي تبديل شوند. سلولهاي بنيادي جنيني (Embryonic stem cells)
سلولهاي بنيادي بند ناف (Umbilical cord stem cells).
ين سلولها قادر نيستند به همه نوع سلول تمايز پيدا كنند بلكه تنها قادرند به سلولهاي بالغ همان بافتي كه در آن هستند تبديل شوند (مثلا سلولهاي بنيادي مغز استخوان كه به سلولهاي خوني تبديل مي شوند). سلولهاي بنيادي بزرگسال بسيار كم و نادر هستند به عنوان مثال از هر 10 تا 15 هزار سلول مغز استخوان تنها يك سلول از نوع سلولهاي بنيادي است. منشا و چگونگي شكل گيري اين سلولها به طور دقيق مشخص نيست و فرضيات مختلفي براي آن مطرح شده است از جمله اينكه اين سلولها در هنگام تمايز جدا از بقيه مانده و تمايز نيافته اند. امروزه سلولهاي بنيادي از بافتهاي مختلفي از جمله خون، مغز، نخاع، لوله گوارش، پوست، عضلات و غيره جدا شده‌اند.
نام سلولهاي بنيادي جنيني (روياني) از منشا آنها يعني رويان گرفته شده است. در واقع اين سلولها از يكي از مراحل ابتدايي تشكيل و توسعه جنين بنام مرحله بلاستوسيتي گرفته مي شوند. به طور اختصاصي سلولهاي بنيادي جنيني از توده سلولي دروني بلاستوسيت در مرحله پيش از لانه گزيني در ديواره رحم به دست مي آيند. اين سلولها هم قادر به همانندسازي خود هستند و هم قادرند به انواعي از سلولهاي مختلف تمايز يابند.
دسته سوم سلولهاي بنيادي سلولهاي بند ناف هستند كه همانطور كه از نامشان بر مي آيد از خون بند ناف در هنگام وضع حمل جدا مي شوند و قابل نگهداري هستند تا در آينده در صورت لزوم براي همان بچه يا اعضاي خانواده وي و يا براي شخص ديگري استفاده شوند.
امروزه محققان در حال بررسي و آزمايش امكان كاربرد سلولهاي بنيادي در درمان بيماريهاي مختلف مي باشند. از جمله بيماريهايي را كه اميدهاي زيادي به درمان آنها مي رود مي توان به آلزايمر و پاركينسون، آسيبهاي نخاعي، ديابتها (از طريق جايگزين نمودن سلولهاي پانكراتيك ترشح كننده انسولين)، بيماريهاي كرونري قلب (با جايگزيني سلولهاي ماهيچه اي قلب)، بيماريهاي كبدي مثل سيروز و غيره اشاره نمود.
