نویسنده: غلامرضا ارژنگ
هرگاه دو جمله كه در كنار هم قرار گرفته‌اند، از لحاظ لفظی با هم پیوندی نداشته باشند، هریك از آنها را جمله‌ای مستقل و جدا می‌نامیم:
دیروز در خانه ماندم. چند مقاله‌ی تازه خواندم.
می توان این دو جمله را با «و» كه یكی از پیوندهای همپایگی است، همپایه كرد:
دیروز در خانه ماندم و چند مقاله‌ی تازه خواندم.
اگر مفهوم دو جمله با هم ناسازگار بود، ناگزیر بودیم كه آنها را با «ولی» یا «اما» همپایه كنیم:
دیروز در خانه ماندم، ولی هیچ كاری نكردم.
پیوند وابستگی «كه» یا «تا» وقتی دو جمله را به هم پیوند دهد، یك جمله‌ی مركب ساخته می‌شود:
دیروز در خانه ماندم تا چند مقاله‌ی تازه بخوانم.
جمله‌ای كه پیوند وابستگی بر سر آن درمی آید، «پیرو» نامیده می‌شود، و جمله‌ی دیگر را «پایه» می‌نامند. ممكن است «پیرو» قبل از پایه بیاید:
اگر فردا در خانه بمانم چند مقاله‌ی تازه می‌خوانم.
اینك مواردی از كاربرد نادرست پیوندها:
1- همپایه كردن جمله‌های پی در پی:
گاهی چند جمله‌ی پی در پی را كه با هم از لحاظ همپایه شدن سازگاری ندارند، با «و» با هم همپایه می‌كنند.بعضی‌ها می‌گویند حقیقت تلخ است و نباید آن را بی‌پروا بیان كرد، و دیگران را از خود رنجاند، و بعضی‌ها هم می‌گویند كه باید حقیقت صریح و بی‌پرده به همه گفته شود و همگان از آن آگاه شوند، و ما در این میان تكلیف خود را نمی‌دانیم.
این عبارت را می‌توان به صورت زیر بیان كرد:
بعضی‌ها می‌گویند چون حقیقت تلخ است، نباید آن را بی‌پروا بیان كرد، و دیگران را از خود رنجاند. بعضی‌ها هم می‌گویند كه باید حقیقت صریح و بی‌پرده به همه گفته شود تا همگان از آن آگاه شوند. در این میان ما تكلیف خود را نمی‌دانیم.
2- به كار بردن پیوند همپایگی «و» بین قیدها و متمم‌های قیدی ناسازگار بدون نیاز به آن:
تا تابستان 1944 متفّقین از غرب و از طریق شمال فرانسه، و از جنوب و از طریق ایتالیا حلقه‌ی محاصره‌ی آلمان را تنگ‌تر كردند.
... متفّقین از غرب، از طریق شمال فرانسه، و از جنوب از طریق ایتالیا...من هنوز هم در شهر كوچك خودمان و در خانه‌ی برادرم زندگی می‌كنم.
من هنوز هم در شهر كوچك خودمان، در خانه‌ی برادرم زندگی می‌كنم.در سیزدهم ماه جاری و پس از بركناری دولت با او ملاقات خواهم كرد.
در سیزدهم ماه جاری، پس از بركناری دولت...او این مطلب را دیروز در حالی بیان كرد كه سخت عصبانی بود.
... دیروز در حالی بیان كرد كه...این موشك رهگیر، موشك مهاجم را در آلمان و پیش از رسیدن به هدف منهدم می‌سازد.
... موشك مهاجم را در آسمان پیش از رسید به هدف...آنها همیشه با شتاب و برای رفتن سرِ كار خود رانندگی می‌كردند.
... با شتاب برای رفتن سرِ كار خود...3- جمله‌هایی كه از نظر توالی زمانی پیوستگی معنایی دارند، ولی بدون پیوند آمده‌اند:
امروز سرِ كار رفتم. كارهای خود را انجام دادم. برای استراحت به خانه برگشتم. امروز سرِ كار رفتم و كارهای خود را انجام دادم، و برای استراحت به خانه برگشتم.امروزه تحت تأثیر زبان‌های بیگانه پیوند «و» در بین جمله‌های ماقبل آخر، به قرینه حذف می‌شود، و نشانه‌ی درنگ، جای آن را می‌گیرد:
امروز سرِ كار رفتم، كارهای خود را انجام دادم، و برای استراحت به خانه برگشتم.
اینك دو نمونه‌ی دیگر از حذف پیوند:
تلاش كنی موفق می‌شوی.
اگر تلاش كنی موفق می شوی.آب را می‌گذاریم در یخچال یخ بزند.
آب را در یخچال می‌گذاریم تا یخ بزند.4- به كار بردن «ولی» و «اما» در بین اجزای جمله‌ی دوم تحت تأثیر زبان‌های بیگانه:
روس‌ها این شكست را پذیرفتند، لهستانی‌ها، اما، این پیروزی را باور نكردند. روس‌ها این شكست را پذیرفتند، اما لهستانی‌ها این پیروزی را باور نكردند.5- همپایه شدن كلمه‌هایی كه یكی از آنها مضاف الیه می‌گیرد، و دیگری متمّم اسم، كه نیاز به حرف اضافه دارد:
در این صورت برای رفع اشكال، به جای یكی از آن دو، ضمیر می‌گذاریم و حرف اضافه‌ی مناسب را همراه آن ضمیر می‌آوریم:مردم با تقویت و تكیه بر غرور ملی، امنیت كشور را حفظ كردند.
... با تقویت غرور ملی و تكیه بر آن...مردم برای حفظ و دفاع از ارزش‌های ملی تلاش كردند.
... برای حفظ ارزش‌های ملی و دفاع از آن...قبل از دستگیری، برای سر این مرد جایزه‌ای تعیین شده بود.
قبل از دستگیری این مرد برای سر او...برای مقابله و دستگیری این مرد اقدام شد.
برای مقابله با این مرد و دستگیری او اقدام شد.6- همپایه كردن دو صفت ناهمگون با «و»:
این منطقه، منطقه‌ی باستانی و آسیب‌پذیری است. ... منطقه‌ی باستانی آسیب پذیری است.سردی هوا باعث ایجاد یك پل یخی و طبیعی شد.
... باعث ایجاد یك پل یخی طبیعی شد.7- به كار بردن «و» به جای «ولی»:
او دانش آموز پركاری است و چندان باهوش نیست. ... پركاری است، ولی چندان باهوش نیست.8- به كار بردن «چه... یا...» به جای «چه... چه...»:
همه‌ی كسانی كه سكوت می‌كنند مقصّرند، چه در رده‌ی پایین باشند، یا در رده‌ی بالا. ... چه در رده‌ی پایین باشند، چه در رده‌ی بالا.9- همپایه كردن دو حرف اضافه:
زندگی با یا بدون آرامش به هر حال می‌گذرد. زندگی با آرامش یا بدون آن...10- به كار بردن «تا» به جای «كه»:
تصمیم گرفتم تا او را خوب بشناسم. تصمیم گرفتم كه او را خوب بشناسم.او درصدد برآمد تا حقیقت را فاش كند.
او درصدد برآمد كه حقیقت را فاش كند.11- به كار بردن «با» به جای «و»:
او در جنگ ایران با عراق شركت داشت. او در جنگ ایران و عراق شركت داشت.پرویز با برادرش به دانشگاه رفتند.
پرویز و برادرش به دانشگاه رفتند.12- به كار بردن «چنان كه» به جای «چنانچه»:
چنان كه او را ببینم حقیقت را به او می‌گویم. چنانچه او را ببینم، حقیقت را به او می‌گویم.13- همپایه كردن اسم‌هایی كه از نظر مفرد و جمع همگون نیستند:
اسم‌های جنس وقتی همپایه می‌شوند از نظر مفرد و جمع بودن باید یكسان باشند:غاز و بوقلمون‌ها را نمی‌توان در یك جا نگه داری كرد.
غاز و بوقلمون را...اسب و گاوها را نمی‌توان در یك چراگاه رها كرد.
اسب و گاو را...14- همپایه كردن اسم‌هایی كه از نظر مفهوم همگون نیستند:
گاوها و خرها و انسان‌ها از محصول چغندر برای تغذیه استفاده می‌كنند.15- به كار بردن «تا» به جای «نه»:
من بیشتر خوش دارم كه شما را در اینجا ببینم تا در آن جا. ... شما را در این جا ببینم نه در آنجا.منبع مقاله :
ارژنگ، غلامرضا،(1389)، ویرایش زبانی: برای زبان نوشتاری فارسی امروز، تهران: نشر قطره، چاپ دوم
