معرفی چهار اپلیکیشن جایگزین برای ویندوز

نبرد سیستم‌های دسک‌تاپی به سر آمده و جالب است بدانید که برای هیچ کس اهمیتی ندارد برنده چه کسی است. اینروزها مسأله مهم کاری است که می‌توانید در فضای آنلاین انجام دهید و حتی مایکروسافت نیز جدیدترین آپدیت ویندوز را به صورت رایگان در اختیار کاربرانش قرار داده است.
با این همه باز هم گفته می‌شود که سیستم‌های دسک‌تاپی همچنان نقطه شروع کاربران کامپیوترهای شخصی هستند و آنها که لینوکس را همچون ویندوز آزار دهنده می‌یابند همواره به دنبال این سؤال هستند که آیا انتخاب سومی هم برایشان وجود دارد؛ سیستم عاملی که هیچیک از این دو نباشد و در عین حال توانمندی‌های اصلی که مدت‌ها به آن خو گرفته‌اند را هم در خود داشته باشد؟ در ادامه قصد داریم شما را با چهار سیستم عامل جایگزین برای این موارد آشنا نماییم. با در نظر داشتن بودجه عظیم و سرمایه هنگفتی که تا به امروز صرف تولید محصول مایکروسافت شده است و همچنین زحمت و تلاشی که صرف ساخت نسخه‌های مختلف لینوکس گردیده باز هم نمی‌توانید بگوییم که این سیستم عامل‌ها همه چیز دارند. با این همه برای برخی از کاربران امکانات این سیستم‌ها بیشتر از حد نیاز و حتی تصورشان است.

سیستم عامل ReactOS

این سیستم عامل در واقع حاصل نبردی است که در اواسط دهه 1990 میلادی در حوزه دسک‌تاپ میان شرکت‌ها رخ داد. هدف این پروژه در آن زمان درست مانند الان این بود که نسخه رایگان و متن بازی از ویندوز را در اختیار کاربرانش قرار دهد. این نسخه در اصل نه ویندوز بود و نه لینوکس اما ظاهر و حسی شبیه به آن را داشت. از آن زمان به بعد، هدف سازندگان این سیستم عامل به ایجاد معماری ویندوز ان‌تی و APIهای آن تغییر یافت و این یعنی ایجاد نوعی سازگاری باینری که هم نرم‌افزار را دربر می‌گیرد و هم درایورهای سیستم را.
به بیان دیگر کاربران این نسخه علاوه بر اینکه قادر خواهند بود آفیس مایکروسافت را مستقیماً از دی‌وی‌دی و یا از طریق دانلود روی سیستم خود نصب نمایند بلکه امکان استفاده از جدیدترین درایورهای انویدیا 3D را هم خواهند داشت.
البته امکان انجام این کار در آینده نه چندان دور فراهم می‌گردد. این پروژه از زمان آغاز فعالیتش در سال 1998 میلادی تا کنون در مرحله پیش از انتشار قرار داشته (مرحله آلفا) زیرا گروهی از داوطلبان علاقمند تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا با یک شرکت چند میلیارد دلاری یعنی مایکروسافت که مرتباً هم تعریف تازه‌ای برای محصول خود ارائه می‌دهد رقابت نمایند. نسخه ارائه شده از سوی این تیم که تا به امروز تهیه گردیده قابل ستایش است. این محصول با ترکیبی از کدهای اصلی کار می‌کند که توسط اعضای تیم تهیه گردیده و همچنین بخش‌هایی از آن نیز از پروژه واین (Wine) گرفته شده که نوعی لایه مشابه به ویندوز را روی لینوکس یا یونیکش ایجاد می‌کند.
زمانی که ReactOS بوت می‌شود صفحه‌ای شبیه به ویندوز اکس‌پی را در وضعیت کلاسیک مشاهده خواهید کرد (و تیم سازنده آن نیز وعده داده‌اند که هیچگاه از مفاهیم طراحی به کار گرفته شده در مترو استفاده نخواهند کرد). این شباهت هر چیزی را در بر می‌گیرد، از دکمه استارت گرفته تا ویندوز اکسپلورر و برنامه پینت و حتی تسک منیجر آن نیز شبیه برنامه اصلی است.
اما یکی از بزرگ‌ترین ویژگی‌های [غیر استاندارد] این سیستم عامل ابزار مدیریت اپلیکیشن‌ها یا Application Manager است که مستقیماً به Freeware, Shareware و همچنین اپلیکیشن‌های اپن سورس ویندوز لینک می‌شود و از آن جمله می‌توان به فایرفاکس، تاندربرد، OpenOffice.org, 7-Zip و بسیاری دیگر اشاره نمود. در تست‌های انجام گرفته اغلب این برنامه‌ها عملکرد بسیار خوبی را در فضای برنامه از خود نشان دادند و هیچکدام از آنها در زمان اجرا کِرَش نکردند.
در کانل یوتوب این سیستم عامل ویدئویی وجود دارد که در آن فردی را در حال نصب کردن و استفاده از آفیس 2007 نشان می‌دهد که به نوبه خود فوق‌العاده است. البته نویسنده این مقاله تلاش داشته تا آفیس اکس‌پی را روی دستگاه نصب نماید اما موفق نشده تا راهی را برای انتقال فایل‌های نصب به دستگاه نصب نماید اما موفق نشده تا راهی را برای انتقال فایل‌های نصب به دستگاه مجازی خود بیابد. ابزار اشتراک‌گذاری فایل ویندوز (یعنی Samba) نیز روی این سیستم عامل غیرقابل استفاده بود و زمانی که نویسنده سعی کرد از طریق آن به سرور خانگی خود دسترسی پیدا کند با یک صفحه اینترنتی حاوی متون به هم ریخته روبرو گردید. این سیستم از پتانسیل بالایی برای بازآفرینی ویندوز برخوردار است که این نیز یکی از خواسته‌های کاربران شرکتی و سازمانی محصوب می‌گردد و با در نظر داشتن سازگاری خوبش با سخت افزارهای مبتنی بر معماری ARM مشخص نیست که چرا ReactOS نتوانسته همچون eComStation به یک سیستم عامل ویژه کسب و کار بدل شود. گفته می‌شود که روسیه برای جلوگیری از اعمال نفوذ آمریکا، علاقمندی خود را به استفاده از این سیستم عامل بارها و بارها اعلام نموده و حتی ولادیمیر پوتین نیز آن را روی سیستم دسک‌تاپی خود نصب کرده است. به بیان دیگر، علی‌رغم طول عمر بالای این سیستم عامل از زمان تولیدش تا به امروز و همچنین این حقیقت که ReactOS برای استفاده هنوز هم به صورت کامل آماده نشده، باید بگوییم که حرف در مورد آن زیاد است.

سیستم عامل eComStation

زمانی مایکروسافت و آی‌بی‌ام مجموعه‌ای از سیستم عامل‌ها به نام OS/2 را با همراهی هم تهیه کردند که بعدها با کناره‌گیری مایکروسافت پروژه توسعه آنها به صورت انحصاری از سوی آی‌بی‌ام دنبال گردید.
البته آی‌بی‌ام شکست خورد اما تا پیش از اعلام این شکست موفق شد مشتریان شرکتی قابل توجهی را برای این سیستم عامل دست و پا کند که از آن جمله می‌توان به برخی از بانک‌های مطرح جهانی و صنایع تولیدی صاحب نام اشاره کرد. حالا اغلب شرکت‌های غربی از کاربران اصلی OS/2 هستند بی‌آنکه در این باره چیزی بدانند چرا که این سیستم عامل همچنان روی برخی از دستگاه‌های خودپرداز و فروش بلیت وجود دارد و شرکت‌هایی نظیر زیمنس نیز برای ماشین آلات صنعتی خود از آن استفاده می‌کنند. این استقبال اما تا حدود زیادی به خاطر توانمندی‌های OS/2 در حوزه مالتی تسکینگ و امکانات امنیتی خاصی است که زمانی مایکروسافت آرزوی ایجادشان را در ویندوز داشت.
البته این سیستم عامل جمعی از هواداران پر و پا قرص را هم برای خود دارد که پس از اعلام تصمیم آی‌بی‌ام برای کنار گذاشتن OS/2 در اواخر دهه 1990 میلادی، همه تلاششان را برای زنده نگه داشتن آن کردند و حتی تعدادی از شرکت‌های ثالث پروژه‌های توسعه‌ای خود از طریق eComStation را همچنان ادامه دادند. جدیدترین نسخه این محصول با نام Beta II 2.2 در دسامبر سال 2013 میلادی منتشر گردید اما این پروژه همچنان زنده است و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ناگفته نماند، با وجود آنکه eComStation یک پروژه اختصاصی با محوریت حوزه تجاری است که هسته آن نیز بر پایه OS/2 طراحی شده، نمی‌توان آن را نسخه بازسازی شده و اپن‌سورس یا حتی نوعی نسخه کپی از این سیستم عامل خواند. برای دانلود دموی لایو این سیستم عامل می‌توانید به آدرس www.ecomstation.com مراجعه نمایید اما اگر دوست دارید که به صورت همیشگی از آن استفاده کنید می‌توانید با پرداخت مبلغ سالانه 82 دلار (برای شرکت‌ها) و یا 41 دلار (برای کاربران خانگی و دانش آموزان) از آن استفاده نمایید. در نظر داشته باشید که ویندوز 10 به صورت رایگان در اختیار همه کاربران قرار دارد و هضم این مسأله که برای استفاده از سیستم عاملی مشابه با آن و با حداقل امکانات ویندوز مجبور باشید پول بپردازید اندکی دشوار است.
از طرف دیگر شاید بهتر باشد که قبل از تصمیم‌گیری برای خرید این سیستم عامل به برخی از ایرادات این محصول به لحاظ تکنیکی اشاره نماییم. eComStation یک سیستم عامل صرفاً 32 بیتی است و به همین خاطر تنها می‌تواند تا چهار گیگابایت رم را پشتیبانی کند و علاوه بر این روی کامپیوترهای مدرن مبتنی بر UEFI هم کار نمی‌کند. پشتیبانی بسیار ضعیف از درایورها بدان معناست که خبری از هیچ پورت USB 3.0 برای آن نخواهد بود. از طرف دیگر این سیستم عامل درست مانند OS/2 روی سخت افزارهای قدیمی نصب و اجرا می‌شود و به عنوان یک دستگاه مجازی عملکرد خوبی را از خود به نمایش می‌گذارد.
بوت شدن eComStation درست شبیه به سیستم عامل‌های دهه 1990 است و علاوه بر این مجموعه‌ای از ابزارها و ویجت‌های دسک‌تاپ نیز برای آن در نظر گرفته شده که حسی شبیه به لینوکس آن دوران را در کاربر ایجاد می‌کند و از آن جمله می‌توان به ابزار نمایش 6 صفحه مجازی آن یا گراف مربوط به میزان استفاده از CPU اشاره کرد که در داخل تسک‌بار گنجانده شده است.
صحبت در مورد قدیمی بودن eComStation کمی دشوار است. برای مثال با وجود قدیمی بودن فونت‌های آن، می‌توان مرورگر فایرفاکس را روی این سیستم عامل مشاهده کرد که نمونه‌ای از امکانات مدرن است اما از طرف دیگر صرفاً تا نسخه 10 آن توسط این سیستم عامل پشتیبانی می‌شود که کاملاً قدیمی است با این همه باز هم از HTML5 هم پشتیبانی می‌کند.
نبود فوت‌های اینترنتی نظیر Arial یا Tahoma مرور کردن وب یا همان وبگردی با استفاده از فایرفاکس را کمی غیرعادی می‌کند، در هر صورت این کار امکان‌پذیر است و با وجود آنکه هیچگونه پشتیبانی از ادوبی فلش در آن وجود ندارد، هیچ مشکلی برای کاربر از این لحاظ به وجود نمی‌آید. پخش ویدئوهای HTML5 از طریق این مرورگر امکان‌پذیر است و در نتیجه امکان استفاده از یوتوب در آن وجود دارد اما این سایت روی نسخه قدیمی فایرفاکس عملکرد خوبی را از خود به نمایش نمی‌گذارد.
سیستم عامل مورد بحث همچنین دربرگیرنده پلتفرم قابل اطمینان DOS است. اما با وجود تلاش توسعه‌دهندگانش برای همسو ساختن آن با نیازهای کاربران مدرن، باید بگوییم که عمر آن به سر آمده و به دوران حال تعلق ندارد. لازم به ذکر است که هزینه اشتراک بابت استفاده از این سیستم عامل، پشتیبانی فنی آن را هم دربر می‌گیرد و شاید همین مسأله است که تا به امروز eComStation را زنده نگه داشته است.

سیستم عامل Haiku

سیستم عامل BeOS در دهه 1990 میلادی و از اساس با محوریت مالتی مدیا توسه پیدا کرد. این سیستم عامل همچنین طرح‌های تازه‌ای را برای رابط‌های کاربری در خود داشت که استفاده از آن را در مقایسه با نسخه‌های دیگر بسیار ساده می‌کرد. مهمتر از همه اینکه پخش صدا و تصویر و همچنین دستکاری این قبیل فایل‌ها با سرعتی بسیار بالا روی این سیستم عامل امکان‌پذیر بود و این مسأله در دورانی امکان‌پذیر شده بود که تماشای یک موزیک ویدئو با رزلوشن 352 در 240 پپیکسل روی ویندوز 95 حسی شبیه به فیلم‌های علمی و تخیلی را در کاربران ایجاد می‌کرد و برای بسیاری اصلاً قابل باور نبود.
این حقیقت که برخلاف تصور بسیاری BeOS در سال 1999 میلادی به اپل فروخته نشد باعث شد که زمینه برای آغاز دوران استیو جابز فراهم شود و او بتواند سیستم عامل پیشرفته خود را به اهالی کوپرتینو بفروشد. در مقابل BeOS به پالم فروخته شد و ظرف تنها چند سال توانست جای پای خوبی را در بازار شلوغ سیستم عامل‌ها برای خود دست و پا کند.
طرفداران BeOS نیز حسابی به آن خو گرفته بودند و Haiku نیز تلاشی است که برای بازآفرینی آن صورت گرفته است. در دورانی که حتی موبایل قدیمی مادرهای‌مان نیز توانایی پخش ویدئو با کیفیت p1080 را دارد، Haiku تمرکزش روی مالتی مدیا را کم کرده و در عوض روی "محاسبات شخصی" از طریق "یک سیستم سریع، کارامد، با کاربرد ساده و یادگیری آسان" تمرکز دارد.
یک بار دیگر باید تأکید کنیم که Haiku یک نسخه بازسازی شده کامل از سیستم عاملی قدیمی است تا نسحه‌ای ساده شده از لینوکس یا یونیکس. گفته می‌شود که Haiku اپن سورس است و سازندگانش هم از امکانات دیگر سیستم عامل‌ها برای توسعه‌اش بهره گرفته‌اند. برای مثال درایورهای شبکه آن از FreeBSD گرفته شده‌اند و این یعنی Haiku طیف گسترده‌ای از سخت افزارهای وای‌فای را پشتیبانی می‌کند که این مسأله حتی در قیاس با ویندوز هم مطلوب‌تر است. برخی از بخش‌های این سیستم عامل حتی از BeOS اولیه گرفته شده‌اند.
استفاده از Haiku شباهت زیادی به BeOS در دوران گذشته دارد و باید بگوییم که این سیستم همان نوار زرد رنگ منو را در خود دارد که در واقع زمینه‌ساز ورود اینترفیس‌های مدرن به شمار می‌رفت. با راست کلیک کردن روی دسک‌تاپ این سیستم عامل منویی برای شما گشوده می‌شود که از طریق آن می‌توانید به اپلیکیشن‌ها و همچنین آپشن‌های مربوط به پیکره‌بندی سیستم دسترسی پیدا کنید و پنجره‌های باز نیز به صورت کوچک شده در Deskbar قرار می‌گیرند که در بالای دسک‌تاپ قرار گرفته. لازم به توضیح است که یک راهنمای کاربری کامل و فراگیر برای این سیستم عامل تهیه شده که به لطف آن می‌توانید ترفندها و واژه‌شناسی Haiku را فرابگیرید.
برای نصب نرم‌افزارهای جدید این سیستم عامل نیز می‌توانید از پکیج منیجر HaikuDepot استفاده نمایید که بر پایه اصول مشترک دیگر ابزارهای مدیریتی لینوکسی تهیه گردیده. متأسفانه امکان یافتن این ابزار روی منوی اپلیکیشن‌های Haiku فراهم نبود با این همه می‌توانید با مراجعه به کاتالوگ وبسایت آن لیستی کامل از اپلیکیشن‌های پشتیبانی شونده نظیر Media Player, BeZilla (نسخه‌ای از فایرفاکس)، MailNews (نسخه‌ای از Thunderbird) و Caya (یک اپلیکیشن IM) را مشاهده نمایید. تنها ابزاری که در این لیست مشاهده نمی‌شود آفیس است هر چند که توسعه‌دهندگان این سیستم عامل مدعی‌اند ThinkFree Office عملکرد خوبی دارد چرا که بر پایه جاوا کار می‌کند و Haiku نیز از این زبان پشتیبانی می‌کند. علاوه بر این می‌توانید از هر نوع آفیس آنلاین نیز استفاده نمایید که این مسأله هم به خاطر سازگار بودن BeZilla با HTML5 است.
در میان همه سیستم عامل‌های جایگزین بررسی شده در این بخش، شاید Haiku بهترین مثال برای استفاده روزمره روی سیستم‌های دسک‌تاپی باشد که این مسأله نیز به خاطر اپلیکیشن‌های HaikuDepot و پشتیبانی گسترده آن از وای‌فای است. البته انتظار نداشته باشید که این سیستم عامل قابل بهینه‌سازی برای استفاده همراه با سخت‌افزارهای مدرن باشد (برای نمونه درایور کارت گرافیک انویدیای آن حتی از 2D هم پشتیبانی نمی‌کند چه برسد به 3D) و پشتیبانی از ادوبی فلش هم وجود ندارد.

سیستم عامل Syllable

سیلابل از چندین سیستم عامل مختلف ساخته شده. این نرم‌افزار از خاکسترهای AtheOS شکل گرفت که کمی بعد هم به دست فراموشی سپرده شد. سیستم عامل AtheOS در سال 1994 میلادی ساخته شد و تلاشی بود که بر پایه میراث Amiga OS صورت گرفته بود هر چند که بخش‌هایی از آن نیز شامل فایل سیستم و اینترفیس‌های برنامه با در نظر داشتن BeOS طراحی شده بودند و در کل مسیری مستقل از دو سیستم عامل یاد شده را دنبال می‌کرد.
اما AtheOS به خاطر برخی موفقیت‌های تکنیکی‌اش نظیر پشتیبانی از پردازش چندگانه متقارن، مالتی تسکینگ پیشگیرانه و چند ریسمانی (توانایی یک برنامه در تقسیم شدن به چند ریسه) مورد توجه بسیاری قرار گرفت. برخی پیش‌بینی کردند که این سیستم عامل روزی به رقیبی جدی برای لینوکس و ویندوز بدل می‌گردد. اما با گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی، اعضای توسعه‌دهندگان سیلابل هیچگاه نتوانستند به چنین موقعیت و جایگاهی دست پیدا کنند و در مقابل از آن تحت عنوان سیستم عاملی ساده یاد می‌شد که برای افراد عادی طراحی گردیده. سیلابل در زمان بوت شدن خود دسک‌تاپی را نشان می‌دهد که به لحاظ سبک شباهت زیادی به Amiga OS قدیمی دارد اما چیدمان دکمه استارت و تسکبار آن ویندوز اکس‌پی را در ذهن تداعی می‌کند. آیکون‌های دسک‌تاپ این سیستم عامل نیز احتمالاً در نظر کاربران لینوکوس آشناست چرا که از مجموعه محبوب تانگو قرض گرفته شده‌اند. تعدادی اپلیکیشن اصلی نیز برای این سیستم عامل در نظر گرفته شده که از آن جمله می‌توان به مرورگر مبتنی بر Webkit، کلاینت‌های اولیه ایمیلی و مدیاپلیر اشاره نمود. پشتیبانی از فرمت‌های ویدئویی عمده نیز از طریق FFMPEG فراهم گردیده که احتمالاً آن را در لینوکس یا یونیکس نیز خواهید یافت و ابزارهای پیکره‌بندی گرافیکی نیز برای نیازهای سیستم در این حوزه در نظر گرفته شده است.
اما آنچه که در نهایت دریافت خواهید کرد نوعی سیستم عامل توانمند است که می‌توانید برای انجام فعالیت‌های روزمره خود از آن استفاده نمایید. متأسفانه آنچه دریافت نخواهید کرد امکان اضافه کردن اپلیکیشن‌های مورد نظرتان به برنامه است و باید به اطلاع‌تان برسانیم که امکان افزودن اپلیکیشن‌های بیشتر به این مجموعه برای شما وجود نخواهد داشت و به همین خاطر نیازی به ایجاد مواردی نظیر Package Manager وجود ندارید.
اما نکته جالب توجه در مورد این سیستم عامل شباهت و حس آشنای آن است که سیستم‌های دسک‌تاپی لینوکسی نظیر Xfce را در ذهن تداعی می‌کند و اگر این حس برایتان خوشایند است شاید بهتر باشد که یکی از نسخه‌های لینوکس را به جای آن استفاده نمایید که پشتیبانی سخت افزاری وسیع‌تری دارد و طیف گسترده‌تری از نرم‌افزارها را تحت پوشش قرار می‌دهد. دست کم Haiku که در بالا به آن اشاره گردید از نظر ظاهر و حس و همچنین هدفی که برای آن ساخته شده کاملاً متمایز است.
البته هیچیک از این موارد باعث نمی‌شوند که دستاوردهای کنونی سیلابل را نادیده بگیریم. در هر صورت این سیستم عامل فاقد کلیه امکانات و قابلیت‌هایی است که آن را از باقی نام‌های مطرح این حوزه متمایز نماید.
منبع مقاله :
ماهنامه کامپیوتری بزرگراه رایانه شماره‌ی 188، سال هجدهم، شهریور 1394