سارال و دهگلان زیستگاه کهن ایران زمین

در کردستان خوشبختانه از اواسط سال ۱۳۷۷ تا حال محوطه های فراوان ،شناسایی شده است که مجموع نقوش آن بالغ بر ۱۰۰۰ نقش است . این تصاویر که بر روی سنگها و دیواره غارها در کوههای کردستان کنده کاری شده است عبارتند از :تصویراسب و سوار ،‌بزکوهی ،‌گوزن و آهوی جبیر ،‌سگ ،‌مار ،گراز ،تصاویر خورشید ، انسان ، اشکال هندسی ، اشکال گیاهی ، و نمادهای نامفهوم.
نقاشی ها و کنده کاری های پیش از تاریخ در اکثرمحوطه های باستانی بخشی از تاریخ کهن ایران را به خود اختصاص داده است .
طی ۱۵ سال اخیر بررسی و شناسایی نفوش پیش از تاریخ روند چشمگیری طی کرده است و گزارش های قابل توجهی از کشف این نقاشی ها در اکثر استان های کشور ارائه شد ه است .
درکردستان خوشبختانه از اواسط سال ۱۳۷۷ تا حال محوطه های فراوان ،شناسایی شده است که مجموع نقوش آن بالغ بر ۱۰۰۰ نقش است . این تصاویر که بر روی سنگها و دیواره غارها در کوههای کردستان کنده کاری شده است عبارتند از :تصویراسب و سوار ،‌بزکوهی ،‌گوزن و آهوی جبیر ،‌سگ ،‌مار ،گراز ،تصاویر خورشید ، انسان ، اشکال هندسی ، اشکال گیاهی ، و نمادهای نامفهوم.
کنده کاری های صخره ای و غاری کردستان در مناطق مختلف هورامان ،سارال ،‌دهگلان ،دیواندره و بیجار است .پراکندگی محوطه ها نشان می دهد ،‌در عهد باستان مردمان فراوانی در مکانهای مختلف این سرزمین زندگی می کردند .
بررسی های روی نقوش و مطالعه برروی آنها معلوم می کند ؛‌این کنده کاری ها مربوط به دوران مختلف است .گاهی برروی قطعه سنگی چند مرحله از طراحی و کنده کاری مشاهده می شود گویا نقوش قدیمی مکانی مقدس برای کنده کاری های جدید به شمار می روند و اکثر آنها مربوط به هزارها ی قبل از میلاد است .
بز کوهی که سمبل ملی ایرانیان بود ه ،در تمام محوطه ها به چشم می خورد . کنده کاری های جدید متعلق به منطقه سارال و دهگلان است که در بررسی تصاویر آن نقوش هزاره اول و دوم قبل از میلاد مشاهده می شود .
کنده کاری های منطقه سارال و دهگلان نشان می دهد ،برای جامعه ای که هنرمندان کنده کار در آن زندگی می کردند ،به شیوه کشاورزی و دامداری و شکار اداره میشده و از مرحله تربیت اسب و پرورش آن گذر کرده بودند .بیشترین نقوش و نمادهای سمبولیک صخره ای کردستان درمنطقه سارال قرار دارد و بزرگترین کتیبه بیش از تاریخ کردستان در این منطقه شناسایی شده است .
تصاویری از انسان های ملبس و عریان برروی تخته سنگها کنده کاری شده است .نوعی گوزن در این کنده کاری ها وجود دارد که همانند سنگ نگاره دهگلان است .گوزنی زیبا با حجمی بزرگ و شاخهایی راست و بلند که محل سکونت او دشتهای بزرگ و حاصلخیز منطقه دهگلان و سارال بوده . این نوع گوزن از نظر شاخ با گوزن قرمز و گوزن زرد فرق دارد و گویا از انواع گوزن هایی است که در عهد باستان نسل آن منقرض شده است .در بررسی های نگارنده مشخص شده است که کهن ترین تصاویر در حکاکی ها و کنده کاری های بر روی سنگها و غارهای کردستان در منطقه اورامان قرار دارد . به نظر می رسد ، کوههای رفیع و دره های باشکوه و زیبای اورامانات مکان مناسبی برای زیست انسان در عصر نو سنگی و ادوار قبل و بعد از آن بوده است .
در منطقه اورامان کنده کاری های صخره ای و غاری فراوان وجود دارد که کنده کاری های آنها تراشیده دهانه غار (بردمیر) که به صورت کله گوسفند تراشیده شده است به ابعاد ۱۴۰ سانتیمتر و نقش ۳ بز کوهی و یک سگ که بر روی آن حکاکی شده است مرحله دامداری را نشان می دهد .
کنده کاری های سینه (غار تاش ) تصاویر ادوار مختلف را در خود جای داده است .هنوز هم بعد از هزاران سال ، محوطه های پیش از تاریخ و نشانه های انسان ریخت و علامت های سنگی و نقوش کنده کاری صخره ای و غاری در قلل و دره های این منطقه مشاهده می شود . منطقه اورامانات یکی از زیستگاه های کهن ایران زمین است .هم اکنون هم در ارتفاعات کوهها ،‌محلهای استقرار موقت با اتاقهای سنگ چین مانده برجای از روزگاران کهن به چشم می خورد .دیوار اتاقها در پناه دیواره کوه با تخته سنگهای بزرگ و نقوش کنده کاری پیش از تاریخ بر صخره هاست که تعدادی از آنها به خاطر استحکام و زیبایی با رنگ کرم پر شده است . غارها و پناهگاه های صخره ای پیش از تاریخ فراوان وجود دارد .