نویسنده: محمد علی قاسمی
انسان، از لحظه‌ای که به دنیا می‌آید در برابر دو محرّک، از خود ترس نشان می‌دهد؛ یکی صدای بلند و دیگری افتادن.
در یک سالگی از چهره‌های غریبه می‌ترسد؛ در دو سالگی، بیشتر از صداهای بلند (صدای جاروبرقی، چرخ گوشت، آبمیوه گیری، صدای سیفون، فریاد بلند)؛ در سن سه تا پنج سالگی، از موجودات خیالی و با تصور موجوداتی مثل لولو، هیولا، غول و دیو، و در سنین بعد تا 12 سالگی از تاریکی می‌ترسد. (1)
ترس‌های مفید
این گونه نیست که همه ترس‌ها غیرمفید باشند؛ بلکه، برخی از ترس‌ها یا اندازه‌ای از آنها مفید هستند؛ به عنوان مثال، ترس کودک از غریبه‌ها باعث می‌شود به هر کسی اعتماد نکند؛ ترسیدن از ماشین و جاده باعث می‌شود تا بدون بزرگترها به خیابان وارد نشود؛ ترس از آب سبب می‌شود تا خود را به داخل استخر نیندازد.باید توجه داشت، اگرچه این گونه ترس‌ها مفیدند، نباید از حد تعادل خارج شوند؛ زیرا، ترس بیشتر از حد، مثل ترسیدن از آب سبب می‌شود، در بزرگسالی هم کودک به سوی شنا و دریا قدم نگذارد و یا ترس از غریبه‌ها اگر شدت یابد، او را نسبت به همگان بی‌اعتماد می‌کند و در روابط اجتماعی آینده دچار مشکل می‌شود.
ترس شدید از بلندی باعث می‌شود، در آینده نیز از کوهنوردی و یا بالا رفتن از نردبان و جاهای بلند هراس داشته باشد و یا همواره از سفر با هواپیما بپرهیزد.
ترس از حیوانات
ترس کودکان از حیوانات، از القائات نادرست والدین و اطرافیان صورت می‌گیرد؛ از این رو، رفتار درست اطرافیان می‌تواند سبب شود، کودکان از همان ابتدا از حیوانات نترسند و دچار مشکلی در این زمینه نشوند. رعایت نکات ذیل، می‌تواند در تعادل ترس کودکان از حیوانات مفید باشد:1. همواره به کودک نگویید که اگر فلان کار را انجام دهی، پیشی تو را می‌خورد؛ زیرا، این کار سبب ترس شدید او از گربه خواهد شد.
2. در بازی با کودک از صدای حیوانات استفاده کنید و با تقلید صدای گربه، کلاغ، گوسفند و ... ناز بودن آنها را برای او به تصویر بکشید.
3. او را به باغ وحش یا مکان‌هایی ببرید که حیوانات را ببیند و با رعایت مراقبت به آنها نزدیک شود، تا ترس بریزد.
4. ترس خود را به کودک منتقل نسازید؛ زمانی که مادر به محض دیدن سوسک خود را ترسان نشان می‌دهد، این ترس به کودک نیز منتقل می‌شود.
5. هرگز برای برطرف ساختن ترس کودک، از خشونت و زور کمک نگیرید که نتیجه‌ی آن معکوس خواهد بود.
6. از همان لحظات نخست، در مقابل کودک، کبوتر را ناز کنید؛ او را در مقابل قفس پرندگان ببرید؛ تا کم کم او نیز این کارها را از خود نشان دهد و از حیوانات ترس نداشته باشد.
ترس از خداوند
ترساندن شدید کودکان از خداوند و تصویر به جهنم بردن انسان، برای آنان مضر است و او را نسبت به خدای مهربان بدبین می‌کند.نباید کودکان را از خداوند ترساند؛ بلکه، باید آنان را از اعمال زشت و بد ترساند؛ به عبارت دیگر، باید مهربانی خداوند متعال را بیشتر از ترس از عذاب او برای کودک تصویر کرد، اما به او فهماند که نتیجه رفتار زشت و پلید این است که انسان را گرفتار عذاب می‌کند.
خوف و رجا، ترس وامید دو بال پروازند که باید هماهنگ حرکت کنند و پیشی گرفتن یکی از دیگری تعادل پرواز و پیشرفت را بر هم می‌زند؛ بنابراین، نباید آن قدر کودک را ترساند که امید خود را از دست بدهد و تصویری نامطلوب از خدا در ذهن او نقش ببندد و نباید آن قدر مهربانی خدا را به تنهایی تصویر کرد که در آینده زندگی خویش، جرأت بر گناه و عصیان پیدا کند.
ترس از تاریکی
اگر والدین از همان ابتدا درست عمل کنند، به طور معمول کودک از تاریکی نخواهد ترسید؛ ولی، چنانچه به هر دلیلی ترس از تاریکی برای کودک به وجود آمد، با انجام برخی کارها می‌توان، این ترس را از بین برد و یا آن را کم کرد:1. رد شدن از تاریکی
یک اتاق تاریک در آن سوی حال و اتاق دیگر روشن باشد، با گذر و رد شدن از اتاق تاریک کم کم، ترس او کم می‌شود؛ اندک اندک می‌توان، مسافت یا زمان حضور در تاریکی را بیشتر نمود.2. بازی در تاریکی
در اتاقی که خیلی تاریک نیست، با کودک خود قایم باشک یا گرگم به هوا بازی کنید. بازی را از قسمت روشن اتاق شروع کنید. سپس، کودک برای پیدا کردن یا گرفتن شما به قسمت تاریک اتاق بیاید؛ تکرار این بازی و حضور کودک در تاریکی، ترس او را از تاریکی کم می‌کند.3. استفاده از نور کم
استفاده از فضایی تاریک و روشن، می‌تواند در کم کردن ترس از تاریکی کودک تأثیرگذار باشد.4. بازی ایجاد سایه با انگشتان
این بازی برای کودکان خردسال جذّاب است؛ چراغ اتاق خاموش و شمعی روشن می‌شود؛ پدر یا مادر در مقابل نور شمع، با انگشتان خود، روی دیوار سایه می‌اندازند، (2) ایجاد سایه‌های گوناگون با اشکال مختلف، برای کودک دوست داشتنی خواهد بود و او را به تاریکی و این بازی علاقه مند می‌کند.پی‌نوشت‌ها:
1. ر.ک: نسیم مهر، ج 1، ص 79.
2. نسیم مهر، ج 1، ص 85.
قاسمی، محمد علی، (1393) دوران طلایی تربیت، قم: نشر نورالزهرا (س)، چاپ پنجم
