خطرهایی که سلامت نوجوانان بی‌خانمان را تهدید می‌‎کنند

نوجوانان بی‌سرپناه، در مقابل دامنه‌ای از رفتارهای مشکل‌آفرین بسیار آسیب‌پذیرند و کاملاً مستعد ابتلا به بیماری‌ها و عفونت‌ها می‌باشند، زیرا بسیاری از آنان مجبورند با فروش مواد مخدر یا تن‌دادن به فحشا امور خود را بگذرانند. به علاوه زنان نوجوان با خشونت‌های جنسی و جسمی در خیابان‌ها بیشتر مواجه می‌شوند. برآورد شده که در کل جهان 100 میلیون جوان خیابانی وجود دارد (لونا (1)، 1991). به نظر می‌رسد خشونت‌های خانوادگی، افزایش سطح بیکاری، فقر و کاهش سطوح همکاری‌های نزدیک اجتماعی، برخی از عوامل علّی باشند که به نوحوانان فشار می‌آورند تا در خیابان‌ها زندگی کنند. برای نوجوانانی که خانه‌هایی پر از درگیری و خشونت را ترک می‌کنند، زندگی در خیابان، فوایدی مانند رهایی از درگیری، دوستی و دریافت حمایت از نوجوانان دیگر را دارد (نولر و کالان (2)، 1991).
بی‌خانمانی برای بسیاری از نوجوانان خطرهای جدی از نظر سلامتی دربردارد. تحقیقی که در مورد جوانان و نوجوانان بی‌پناه انجام گرفت، نشان‌دهنده‌ی وجود مشکلاتی مانند آنفلوانزا، برونشیت، افسردگی و اعتیاد به الکل در آنها بود (راپرس و بایر (3)، 1987). اینکه جوانان خیابانی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف قرار دارند، در سایر پژوهش‌ها مورد حمایت قرار گرفته است. در کلینیکی در آمریکا که فقط مخصوص جوانان خیابانی بود، در حدود 500 نوع علائم تشخیصی در طول یک دوره‌ی پنج‎‌ساله پیدا شد. در حدود نیمی از این نوجوانان دارای تمایلات همجنس‌خواهانه، حاملگی و اختلال تغییر جنسیت بودند. اختلالات و مشکلات پوستی مانند جوش صورت، خال‌های پوستی و غیره در بین آنها شایع بود. بیشتر این نوجوانان افسرده یا مضطرب بودند، یا تمایل به خودکشی (حدود یک‌سوم از آنها) و مشکلات مرتبط با مشروب‌خواری و استفاده از مواد مخدر داشتند (در حدود 20 درصد) (دیشر و راجرز (4)، 1991).
نوجوانان و جوانان خیابانی، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های جنسی مانند روابط با همجنسان و HIV و غیره قرار دارند. پژوهشگران توجه خود را به افزایش روند عفونت ایدز در نوجوانان و جوانان معطوف کرده‌اند. برای مثال، در حدود 11 درصد جوانان خیابانی که در یکی از کلینیک‌های شهر نیویورک آزمایش شدند، مبتلا به ایدز بودند، درحالی‌که پژوهشی که در ریودوژانیرو انجام شد، نشان داد در حدود 69 درصد پسران 11 تا 23 ساله‌ای که برای به‌دست‌آوردن پول به رابطه‌ی جنسی تن می‌دهند، دارای HIV هستند (لونا، 1991). احمد خانی‌ها، ترکمن‌نژاد و حسینی‌مقدم (1381) در مطالعه‌ای میزان همه‌گیرشناسی افسردگی و سوءاستفاده‌ی جنسی را در کودکان خیابانی بررسی کردند، گروه نمونه‌ی این تحقیق شامل 78 کودک خیابانی در منطقه‌ی 12 شهر تهران با میانگین سن 11 سال و 6 ماه بود و 64 درصد آنان پسر بودند. 86/7 درصد دختران و 48/2 درصد پسران مورد بررسی افسرده تشخیص داده شدند؛ همچنین 21 درصد این کودکان مورد سوءاستفاده‌ی جنسی قرار گرفته بودند. فرد سوءاستفاده‌کننده در 56 درصد موارد، غریبه بود. نتایج این پژوهش نشان داد که افسردگی در این کودکان با سابقه‌ی زندان‌رفتن پدر، بیکاری پدر و تأمین درآمد خانواده توسط فردی غیر از پدر ارتباط معناداری دارد. ابتلا به ایدز نیز یکی از عوامل تنش‌زای اضافی برای جوانانی است که از جامعه کناره‌گرفته و با آن بیگانه‌اند. برای آنها، ایدز، خطر ابتلا به افسردگی، خودکشی، افزایش در معرض خطر قرارگرفتن یا خطرکردن را بیشتر می‌کند.

خطرهایی که سلامت نوجوانان محلات فقیرنشین را تهدید می‌کند

خطرهای زیادی سلامت نوجوانانی را که در نواحی فقیرنشین و بسیار قدیمی زندگی می‌کنند، تهدید می‌کند. بر اساس برخی گزارش‌ها در ایالت متحده‌ی آمریکا، قتل و آدم‌کشی، علت مرگ و میر مردان 14 تا 44 ساله‌ی ساکن این محلات بوده است (شابینر، اسکات و تزلپیس (5)، 2004).
شابینر و همکاران (2004)، این موضوع را به طور مفصل در میان 246 نفر از نوجوانان محلات فقیرنشین که بیشتر آن سیاه‌پوست بودند، بررسی کردند. پژوهشگران، به مشاهده‌ی اعمال خشونت‌آمیز توسط نوجوانان علاقه‌مند بودند. 57 درصد آزمودنی‌ها زن، 128 نفر آنان 14 تا 18 ساله و 118 نفر این افراد 19 تا 23 ساله بودند. بیشتر نوجوانان از خانواده‌های فقیر بودند. 42 درصد آزمودنی‌ها در طول زندگی خود یک بار چاقو خورده بودند. 22 درصد آنها شاهد قتل یک فرد و 9 درصد شاهد قتل بیش از یک نفر بودند. جدول 1، مواجهه‌ی آزمودنی‌ها با اشکال مختلف دیگر خشونت را در دوره‌ی سه‌ماهه نشان می‌دهد.
نواحی شهری قدیمی و فقیرنشین، از طریق فرهنگ بیگانه‌ساز (6) و همراه با خشونت مشخص می‌شوند. به نظر می‌رسد بیشتر نوجوانان این نواحی از فقر، نابرابری، تمایز، بی‌عدالتی، تبعیض و دسترسی به مواد مخدر و اسلحه رنج می‌برند. جدول 1، نشان می‌دهند که به دست‌آوردن اسلحه در این محلات بسیار ساده است (بویژه در جوامعی مانند آمریکا)، بنابراین به خطرانداختن زندگی دیگران هم بسیار آسان است.

جدول 1- درصد آزمودنی‌هایی که در مدت سه‌ماه با اشکال مختلف خشونت مواجه شده بودند

نوع خشونت	درصد
شاهد درگیری‌های شدیدبودن	81
شاهد درگیری فیزیکی‌بودن	58
شاهد شلیک اسلحه توسط یک نفر بودن	34
شاهد قتل حداقل یک نفر بودن	19
درگیری در بحث‌های شدید لفظی	73
درگیری در دعواها و درگیری‌های فیزیکی	32
حمل چاقو	30
حمل اسلحه	80

منبع: شابیز و همکاران، 2004

پی‌نوشت‌ها:

1. Luna
2. Noller & callan
3. Ropers & Boyer
4. Deisher & Rogers
5. Schubiner, Scott & Tzelepis
6. alienation

منبع مقاله :
خدایاری‌فرد، محمد، عابدینی، یاسمین؛ (1391)، مشکلات سلامتی نوجوانان و جوانان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم