توْرّس کِوِذو، لئوناردو

[leonārdo tores keveo]
Leonardo Torres Quevedo
(ت. سانتاکروس دِ ایگونیا، سانتاندر، اسپانیا، 7 دی 1231/ 28 دسامبر 1852؛ و، مادرید، اسپانیا، 27 آذر 1315/ 18دسامبر 1936)، مهندسی.
توْرّس کِوِذو، که در خانواده‌ای از متخصصان فنی زاده شد، مهندسی راه و ساختمان خواند (1249-1255) و یک چند برای خطوط راه آهن جنوب اسپانیا نقشه ترسیم می‌کرد. وی، به خرج خویش، به سراسر اروپا سفر کرد. بنا به درخواست خوسه اِچِگارای ریاضیدان (1211-1295)، توْرّس کِوِذو اختراع‌هایش را علنی ساخت، و از این بابت شهرت بسیار کسب کرد و از حمایت مقام‌های رسمی برخوردار شد. براساسی تصویبنامه‌ی سلطنتی مورخ 1283، «مرکز آزمایش‌های هوانوردی» برای او بنیاد نهاده شد، همان گونه که «آزمایشگاه مکانیک کاربردی» (1286، 1290) تأسیس شد که مقدمه‌ی تأسیس «مرکز پژوهش‌های فیزیکی» «لئوناردو توْرّس کِوِذو» یا وابسته به «شورای عالی پژوهشهای علمی» بود.
توْرّس کِوِذو از نوشتن بیزار بود، و خود چنین می‌گفت: «این کار برای من در حکم شکنجه است»، و از این رو سهم علمی وی را باید در معدود گزارش‌هائی که نوشته است و، بویژه، در اختراعاتی که به ثبت رسانده، و ماشین‌هائی که ساخته است یافت. وی غالباً به تشریح ماشین‌ها می‌پرداخت، مثلاً در مقاله‌ی «درباره‌ی دستگاهی از علایم و نمادها به منظور آسان ساختن توصیف ماشین‌ها» [Revista de la Real Academia de ciencias… de Madrid («نشریه‌ی فرهنگستان سلطنتی علوم... مادرید»)، 4 (1906)، 429-442].
توْرّس کِوِذو، در ماشین‌های جبری، که موضوع سخنرانی افتتاحیه‌‌‌‌‌‌‌اش در فرهنگستان سلطنتی علوم (1280) بود، ابزارهای مکانیکی و الکترومکانیکی را تلفیق کرد تا ماشینی بسازد که معادله‌های جبری از هر مرتبه‌ای را حل کند. رکن اصلی در آن دوک بی‌انتهائی است که برای جمع کردن یک تک جمله‌ای با یک تک جمله‌ای دیگر طراحی شده است و به طور خودکار محاسبه لوگاریتمهای جمعیِ گاوس را انجام می‌دهد و جواب فورمولِ را محاسبه می‌کند.
تِلِکینوِ (telekino)، دستگاه کنترل از راه دوری که از امواج هرتسی استفاده می‌کند (ثبت شده در 18 آذر 1281)، و توْرّس کِوِذو آزمایش‌های متعددی با آن انجام داد، در 1285 صورتی کامل پذیرفت. با این که اهمیت نظامی این وسیله هرگز از خاطر مخترعش دور نشد، اما وی هرگز در حل مسأله‌ی اختلالی که ممکن بود نیروهای دشمن بتوانند ایجاد کنند توفیق نیافت.
در 1281-1288 علم هوانوردی گسترش یافت و توْرّس کِوِذو در آن دوره طرح یک کشتی هوایی را در مخیّله‌‌‌‌‌‌‌اش می‌ریخت که در آن سه کابل، در عوض بست‌های صلب فلزی، سفینه را به طور طولی به سه بخش مثلثی تقسیم می‌کنند و به پوشش بیرونی، پس از آن که با گاز تحت فشار پر شده باشد، خواص فیزیکی‌ای می‌بخشند که برای آن که سفینه به نحو مطلوبی قابل هدایت شود ضروری هستند. نشریه‌ی Gaceta‌ی 10 دی 1288 واگذاری اختراع به شرکت فرانسوی آسترا را مجاز شمرد، و این هواپیمای سبکتر از هوا به همان نحو رضایتبخش و در همان زمینه‌ای مورد استفاده قرار گرفت که کشتی هوایی آلمانی (Zeppelin). [- مقاله «کشتی هوایی سه بخشی مهندس اسپانیایی، توْرّس کِوِذو»، از اسپیتالیه، در La technique aéronautique («فن هوانوردی»)، یکم (پاریس، 1910)، 20-28.]
تورّس در 1291 آدمکی ماشینی ساخت که قادر بود بازی شطرنج منتهی به شاه و رخ در برابر شاه را به پایان برد و هماورد انسانی را شکست دهد. این وسیله، که در 1299 تکمیل شد، و همچنین تلکینو همانگونه که توْرّس کِوِذو در مقاله‌ی «کوشش‌هائی در زمینه‌ی خودکاری. تعاریف آن. نظریه بسط تعاریف آن» («نشریه‌ی فرهنگستان سلطنتی علوم... مادرید، 12 [1913]، 391-419) اذعان کرده است، باید از نظر طرح ذهنی وابسته به ماشین محاسبه‌ی چارلز ببیج دانست. کار او در این حوزه منجر به یک ماشین محاسبه‌ی الکترو مکانیکی شد که در 5 تیر 1299 معرفی گردید، و نمونه‌ی اولیه‌ی آن نشان می‌داد که محاسبات از هر نوع را می‌توان با عملیات خالص مکانیکی انجام داد. در 1292 توْرّس کِوِذو به اثبات
رسانیده بود که یک ماشین می‌تواند، برخلاف عقیده‌ی رایج، روش آزمون و خطا را- «دست کم هنگامی که قواعدی که باید در آزمون و خطا دنبال شوند دقیقاً معلوم باشند...»- در پیش گیرد.
تورّس در سال 1288 راه آهن تسمه‌ای را در کوه اولیا در سان سباستیان (به طول 280 متر) ساخت و، پس از شروع کار در 1293، نقاله‌ی کابلیِ آبشار نیاگارا، آنتریو، در 21 بهمن 1295 (به طول 580 متر) افتتاح گردید. روش مورد استفاده مبتنی بود بر آویختن نقاله از کابل‌های متعددی که کشش آن‌ها توسط وزنه‌های تعادل که به انتهای هر کابل متصل می‌شد از وزن نقاله مستقل می‌گردید. در نتیجه، پارگی یک کابل متضمن هیچ خطری نبود، زیرا افزایشی در باری که با کابل‌های دیگر حمل می‌شد ببار نمی‌آورد.

کتابشناسی

زندگینامه‌ای جالب توجه (که متن فشرده زندگینامه حاشیه نویسی شده دقیقی است که قرار است از همین نویسنده منتشر شود) کتابی است با عنوان Leonardo Torres Quevedo، از لئوپولدو رودریگس آلکالده (مادرید، 1966). فقدان نوشته‌های تورّس را می‌توان، تا سال 1914، با مقاله‌ای جبران کرد با عنوان «Los inventos de Torres Quevedo»، از خوسه آ. سانچس پِرِس، در SME (1914)، 24.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون، (1387) زندگینامه‌ی علمی دانشوران، ترجمه احمد آرام ... [و دیگران]، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول