تومسن، کریستیان یورگنسن

[kristiān yurgensen tomsen]
Christian Jürgensen Thomsen
(ت. کو پنهاگن، دانمارک، 8 دی 1167/ 29 دسامبر 1788؛ و. کوپنهاگن، 31 اردیبهشت 1244/ 21 مه‌ی 1865)، باستان شناسی.
تومسن پسر کریستیان تومسن، بازرگان و مشاور حقوقی (Justitsierad)، و هِدِوی مارگارتا یورگنسن بود. به طور خصوصی درسی خواند، زیرا پدرش میل داشت که او حرفه‌ی خانوادگی حمل و نقل دریایی را در پیش گیرد؛ و وارد دانشگاه نشد. تومسن از خواست پدر پیروی کرد و زندگی بازرگانی پیش گرفت، اما پس از آن که مادرش در 1219 درگذشت تجارتخانه‌ی خانوادگی را تعطیل کرد، وی در آن زمان در شغل دومی با سمت مدیر موزه کاملاً جا افتاده بود.
تومسن از دوره جوانی به گردآوری آثار هنری، اشیای عتیقه، و، بخصوص، سکه‌ها علاقه‌مند بود، و ثروت خانواده به وی اجازه می‌داد که ذوق چنین کارهایی را در خود بپروراند. چندی نگذشت که به مناسبت دانش سکه‌‌شناسی و مجموعه زیبا و دقیقاً تنظیم شده سکه‌هایش شهرت یافت. در 1195، به رغم جوانی و بی‌بهره بودن از مدرکی دانشگاهی، به دبیری «کمیسیون دانمارکی برای حفظ آثار باستانی» منصوب شد و مسئولیت موزه این آثار را بر عهده گرفت. وی مجموعه‌ها را، که در وضع اسفباری یافت، بر طبق ترتیب زمانی نظم داد، و در سال 1199 دست ساختهای دوره‌ی پیش از تاریخ را به نمونه‌های عصر سنگ، عصر آهن، و عصر مفرغ تقسیم کرد، و این نوعی توالی باستان شناختی بود که او قبلاً در نامه‌های سال 1197 از آن نام برده بود. دیری نکشید که این گاهشماری جدید در کشورهای انگلیسی زبان وسیعاً پذیرفته شد، و ادعای تومسن در مورد حقّ تقدّم نیز تأیید گردید. اما در آلمان، هم موضوع گاهشماری و هم دعوی تومسن به حقّ تقدّم، به بحث و اعتراضی انجامید، و علت بروز این وضع شاید آن بود که تومسن بندرت در مجله‌های علمی مقاله‌ای انتشار می‌داد و، در واقع، گاهشماری خود را تا سال 1215 منتشر نساخت.
تومسن از سازمان دهندگان و نوسازان بود. وی یکی از نخستین کسانی بود که از موزه‌ها به منزله وسیله‌ای برای آموزش همگانی استفاده می‌کردند، و برای تحقق این هدف به اقدام تقریباً بی‌سابقه‌ای دست زد و مجموعه‌هایش را برایگان در معرض دید همگان قرار داد. برای جماعت غیرمتخصص نیز سخنرانیهای بسیار کرد، و امیدوار بود که از این راه هم دانش عمومی در مورد آثار باستانی را پیش ببرد و هم فضای مطلوبی برای باستان شناسانی که مشغول کار بودند بوجود آورد. او در این هدفها توفیق یافت، و تعدادی از متفنّنان پرشور را تشویق کرد، و آنان توانستند که به کشف تعدادی از آثار باستانی مهم دست یابند. تومسن در 1217 بازرس مجموعه‌ای از موزه‌های هنر، باستان شناسی، و تاریخ در کوپنهاگن شد و در 1228 مدیریت آنها به او رسید.
تومسن در 1220 نخستین موزه مربوط به قوم نگاری را نیز تأسیس کرد، و در آن نمایشگاههائی ترتیب داد که ابزارهای زندگی روزمره‌ای که نحوه‌ی زندگی واقعی اقوام را نشان می‌دادند بیشتر مورد توجه بود تا اشیای کمیاب. در این موزه همچنین این فکر را معمول ساخت که برای نشان دادن تحول و پیشرفت فرهنگ باید نمایشگاه‌ها را بر طبق «اصل فرهنگی پیشرونده» ترتیب داد. عقایدش در زمینه باستان شناسی، قوم‌نگاری، و اداره موزه‌ها همگی جلوتر از زمان وی بودند. و این که آن عقاید وسیعاً پذیرفته شدند و مورد تقلید دیگران قرار گرفتند نشانه‌ای است از قدرت مجاب کننده‌ی تومسن و مهارت او در این که توانست متخصصان حرفه‌ای را با روشهای خود موافق سازد و حمایت عامه را به علایق خویش جلب کند.

کتابشناسی

یکم. کارهای اصلی.

از آنجا که تومسن تعداد بسیار کمی اثر انتشار داد، عقاید وی را بیشتر از طریق نامه‌ها، مقاله‌های روزنامه‌ای، و جزوه‌های مربوط به موزه‌ها و فهرستنامه‌های نمایشگاه‌ها می‌توان شناخت. گاهشماری ماقبل تاریخ وی در Ledetraad til Nordisk Oldkyndighed (کوپنهاگن، 1836) مندرج است، که ترجمه آلمانی آن با عنوان Leitfaden zur nordischen Alterthumskunde... انتشار یافت. (کوپنهاگن، 1837).

دوم. خواندنیهای فرعی.

درباره‌ی تومسن و آثارش، C.J. Thomsen and the Founding of the Ethnographical Museum، از و. هرمانسن (کوپنهاگن، 1941)؛ و «Christian J. Thomsen»، از همو، در Dansk Biografisk Lexicon، بیست و سوم (کوپنهاگن، 1942)، 550-556؛ «C.J. Thomsen och hans lärda förbindelser i Sverige 1816-1837»، از ب. هیلدِبرانت، در Kungliga Vitterhets, Historie och Antikvitets Akademiens Handlingar 1937-1938؛ و « Die Anfänge des Dreiperiode- System» از هـ. زگر، در Schumacher Festschrift zum 70 Geburtstag Karl Schumacher, 14. Oktober 1930 (ماینتس، 1930)
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون، (1387) زندگینامه‌ی علمی دانشوران، ترجمه احمد آرام ... [و دیگران]، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول