مقایسه تطبیقی ترمینولوژی و کتاب‌شناسی عرفان حلقه با اصول تفکر نوین

تحلیل محتوای تفکرات فرقه عرفان حلقه روشن می‌کند که آموزه‌های آن نه تنها از اسلام گرفته نشده است؛ بلکه در برخی موارد کاملاً با اسلام تناقض دارد. از محتوای کتاب‌های حلقه نیز به دست می‌آید که دین و اسلام در این فرقه نقشی ندارد.
1- عرفان حلقه « انسان شمول » است و همه انسان‌ها صرف‌نظر از نژاد ملیت و دین و مذهب و اعتقاد می‌توانند آن را بپذیرند. (1) تفکرات و اعتقادات، نقشی در ایجاد اتصال و دریافت ندارد. (2)
2- اساس این عرفان بر اتصال به حلقه‌های متعدد شبکه شعور کیهانی استوار است. (3)
3- انجام صحیح مناسک هریک از ادیان الهی موجب گشایش عرفانی می‌شود. (4)
با بررسی گروه‌های متعدد معنوی که در جهان فعالیت می‌کنند، اصول و واژه‌های مشترک رایجی بین آن‌ها قابل مشاهده است. این تأمل « دین نوین جهانی » را مورد توجه قرار می‌دهد.

10 اصل تعالیم اساسی تفکر نوین

1- حضور در همه‌جا و در آن واحد ( حضور مطلق ) طبق این اعتقاد، خدا در همه جا در آنِ واحد حضور دارد. حضور مطلق دو ویژگی دارد: 1- ترکیبی از تاریکی و روشنایی 2- برای انسان درونی می‌شود و انسان تجسمی از آن می‌شود. 2- شعور کیهانی ( آگاهی برتر ): آگاهی و هوشمندی فراگیری که جهان به واسطه‌ی آن اداره می‌شود و کامل‌ترین تجلی حضور مطلق محسوب می‌شود.
3- روح‌ مقدس: روح‌القدس را همان ندای درونی می‌دانند که برای همه انسان‌ها است و می‌گویند اگر انسان به آن گوش دهد به مطلق تبدیل می‌شود و جاویدان می‌ماند.
4- قانون جذب: قانون جذب عقیده‌ای متافیزیکی است که دوستی، دوستی را جذب می‌کند و تفکر مثبت و منفی باعث نتیجه فیزیکی مثبت و منفی می‌شود. طبق این قانون « قانون جذب با فرستادن امواج مشابهی که از خود ساطع می‌کنید به امواج مثبت یا منفی درونتان پاسخ می‌دهد. » (5) به نوشته مجله موفقیت « قانون جذب یک قانون انتزاعی است و به طور خلاصه بیان می‌کند که هر آنچه در ذهن انسان تصور شود اعم از خوب یا بد، زشت یا زیبا در دنیای واقعی نمود خواهد یافت. » (6)
5- تجسم خلاق: تجسم خلاق تمرین برای تأثیرگذاشتن بر جهان بیرونی از طریق تغییر تفکر یک فرد است.
6- قدرت انتخاب: قدرت انتخاب فرد، او را قادر می‌سازد او مثل یک فرشته یا شیطان فکر کند. هرچیزی که او انتخاب کند، ذهن، آن را ایجاد و آشکار می‌کند.
7- دعای مثبت: دعای مثبت شکلی از دعا به تکنیک متافیزیکی است که بیشتر بر خروجی مثبت متمرکز شده است تا موقعیتی منفی. در اینجا دعا در واقع همان تلقین است و جملات تأکیدی و تلقینی جایگزین دعا می‌شود.
8- جاذبه: این واژه در کاربرد مدرن به طیفی از جاذبه‎‌‌های موجود در بُعد حیوانی، نظیر جاذبه جنسی فرد یا کاریزما بازمی‌گردد. در واقع به جاذبه سیال مفروض یا محیطی روحانی اطلاق می‌شود که در بدن موجودات زنده جای دارد.
9- خوش‌بینی: فرهنگ آکسفورد واژه « خوش‌بینی » را چنین تعریف کرده است: امیدواری و اعتماد نسبت به آینده، یا خروجی موفقیت‌آمیز چیزی، گرایش به داشتن دیدگاه مساعد و امیدوارانه.
10- عصر جدید: در کتاب فرهنگ ادیان جهان چنین تعریفی ارائه می‌شود: عصر جدید « در اصطلاح چتری است که بر شبکه گسترده‌ای از افراد و گروه‌های همپوش با معتقدات و جهت‌گیری بسیار متفاوت اطلاق می‌شود. » (7)
ماریان ویلیامسون (8) از نظریه‌پردازان تفکر « عصر جدید »، در سال 1994 توصیف خویش از این نهضت‌های رنگارنگ را این‌گونه بیان می‌کند: « ما یک گروه جورواجوریم، گروهی بی‌نام، اما یگانه در روح. ما به شیوه‌های مؤثر بر جهان تأثیر می‌گذاریم ... ما یک انقلابیم. » (9) بنابراین، ویژگی دیگر جنبش عصرجدید این است که سعی می‌کنند ساختارهای ادیان کهن را مورد تردید قرار دهند. (10)

اصول تفکر نوین در عرفان حلقه

حضور مطلق (11) در حلقه: طبق نظر فرقه حلقه دو شبکه در جهان هستی فعالیت می‌کند، شبکه مثبت و شبکه منفی. طاهری بر این نظر است که: « کلیه اطلاعات ماورایی که انسان به دست می‌آورد یا از شبکه مثبت می‌باشد و یا از شبکه منفی. » (12) نمونه دیگر در انطباق حلقه با اصل اول تفکر نوین، نماد آن است. دایره‌بودن این نماد نشان کمال و سیاه و سفیدبودن آن نشان خیر و شر است؛ یعنی کمالی که هم خیر و هم شر را توأمان دارد. طاهری کمال را در درک بالقوه خدایی‌بودن می‌داند و می‌گوید: « نمونه ایده‌آل وجود آدم که کمال بالقوه او را نشان می‌دهد « اله او نام می‌گیرد (13) و ملک آدم، اله آدم و رب آدم، هیچ‌یک از وجود آدم جدا نبوده، هریک بُعدی از وجود او هستند که در حرکت او نقش دارند. » (14)
در اصل حضور مطلق از تفکر نوین، شیطان ترکیبی از خیر و شر است. (15) طاهری نیز ضمن قائل‌شدن جایگاه بی‌بدیل برای شیطان، می‌گوید: « اگر شیطان نبود جست و جوی کمال و خداجویی معنا نداشت. » (16)

شعور کیهانی ( آگاهی برتر ) در حلقه: اصل دوم که در تفکر نوین مطرح شد، شعور کیهانی است که به وسیله آن حضور مطلق میسر می‌شود. شعور کیهانی دو بعد خوب و بد دارد:
- کار در زمان صرفاً توسط شعور الهی انجام می‌شود. (17)
- هیچ‌کس حق معرفی این اتصال را با نام دیگری غیر از شبکه شعور کیهانی ... ندارد، (18) چون عامل و محرک این حرکت شبکه شعور کیهانی است و جهان هستی مادی از آگاهی یا شعور آفریده شده است. (19)
« شعور کیهانی » اساس عرفان حلقه است و هرکسی با هر دین و اعتقادی می‌تواند متصل به آن شود و به محض اتصال هم در معرض الهام و آگاهی قرار می‌گیرد و می‌تواند دریافت‌هایی داشته باشد.

روح‌القدس: در تفکر نوین، روح‌القدس به این معناست که تقدسی در انسان جاری است و او سرچشمه آگاهی و قدرت کائنات معرفی می‌شود. طبق آموزه‌های این فرقه روح‌القدس در وجود انسان ایفای نقش می‌کند. در وجود انسان سه روح ایفای نقش می‌کند و در خدمت نفس او قرار می‌گیرد:
روح‌الله- روح‌القدس- روح هادی. (20)
- عضو سوم حلقه روح‌القدس است که حلقه را تکمیل کرده است. (21)
- توضیحی که عرفان حلقه برای مَلِک آدمی آورده و نقشه الهی برای کمال را به او می‌دهد، بسیار شبیه روح‌القدس در تفکر نوین است. طاهری می‌گوید: « آنچه گنجینه صفات الهی را از عالم بالاتر دریافت می‌کند و به اله می‌سپارد مَلِک نام می‌گیرد. (22)
- بیت‌الله فقط به انسان اطلاق می‌شود؛ زیرا تنها مکانی است که خداوند از روح خود در آن دمیده است. (23)
- هر کجا حداقل دو نفر در حلقه جمع باشند، عضو سوم روح‌القدس ( شبکه شعور کیهانی ) و عضو چهارم خداوند است. (24)
طاهری در صفحه 214 کتاب « انسان و معرفت » می‌آورد: یکی از ابعاد وجود انسان، من معنوی ( معلم درون ) است. نوعی یاری و کمک وجود دارد که باعث می‌شود آن را نوعی « ولی » بنامیم.

قانون جذب: طبق قانون در تفکر نوین، انسان باید به ندای درون خود گوش بدهد تا کائنات فرمان‌بردار او شوند:
- دنیای عرفان دنیایی است که اسم او را هم نمی‌دانی اینجا یک نظر بکنی، یک بشکن بزنی آن طرف بگوید من درمان شدم. (25)
- آن چیزی که منظور شما باشد، آن اجراء می‌شود. (26) اتصال فقط با یک توجه آنی ( نظر ) صورت می‌گیرد و به نتایج قابل توجهی می‌انجامد. (27)
- اصولاً اساس برقراری هر اتصال و جاری‌کردن هر حلقه‌ای با نظر است. (28)
- طبق تعریف ارائه‌شده در حلقه « هر انسانی در هر لحظه دارای بازتابی وجودی است که نتیجه پندار و گفتار و کردار اوست. » (29) همچنین گفته شده است « در پس هر انگیزه، اندیشه، کلام و رفتاری، اشتیاقی وجود دارد که بر اساس قانون بازتاب، فرد را به نتیجه‌ای متناسب با خود خواهند رساند. » (30) و « در جهان هستی مادی، هر عملی، عکس‌العملی به همراه دارد. در مقابل هریک از کارها و اندیشه‌های او [ انسان ] واکنشی نهفته است که او را به نتیجه آن فکر یا عمل می‌رساند (31) و اشتیاق تنها عامل محرک در راه رسیدن به کمال است و کلیه دریافت‌های انسان مزد اشتیاق اوست. » (32)

تجسم خلاق: جهان هستی از حرکت آفریده شده ... در نتیجه جهان هستی نیز مجازی می‌باشد ... بنابراین جهان هستی وجود خارجی ندارد و تصویری مجازی از حقیقت دیگری بوده ... (33) جهان هستی مادی مجازی بوده و حقیقت وجودی ندارد. (34) ما در زندگی فعلی، توانایی خلاقیت ذهن را تجربه می‌کنیم. (35) انسان در جسم فقط می‌تواند به درک قوای بالقوه خدایی‌بودن خود پی ببرد و قادر نیست آن را بالفعل تبدیل نماید. (36)

قدرت انتخاب: یکی دیگر از اصطلاحاتی که در تفکر نوین مطرح شده، قدرت انتخاب است. هر چیزی را که انسان انتخاب کند ذهن او ایجاد می‌کند. خواست شما یعنی اجراء ... همان خواست شما که به او تشعشع دفاعی بدهید می‌شود نظر و اجراء می‌شود. (37)
- آنچه که در ذهنتان دارید آن اجرا می‌شود. (38)
- انسان موجودی مختار و عاشق است که با اختیار خود می‌تواند خالق خیر یا شر باشد. (39)
- اندیشه مهم است، نه صاحب اندیشه. (40)

دعا ( تلقین ):
مفهوم دعا در تفکر نوین به معنی خواستن از خدا نیست و در واقع نوعی تلقین است. « فقط یک اسم و اعلام تشعشع دفاعی همین و تمام. » (41) یا از کلماتی استفاده می‌کنند مانند مثبت 2، مثبت 1، کنترل تشعشع منفی 1، 2، 3، 4، 5، 6 و این نام‌ها را درمان کمکی می‌دانند. طاهری می‌گوید: « نامگذاری حلقه‌ها را هم ما انجام دادیم، مثلاً گفتیم مثبت 2، رفتیم توی اون حلقه و تشعشع اون حلقه جاری می‌شود. » (42)

جاذبه حیوانی: جاذبه حیوانی در تفکر نوین دیگر است؛ به گونه‌ای که افراد کمتر از اراده خود استفاده کنند و تلقین‌پذیر شوند. فرادرمانی نوعی درمان مکمل است ... این رشته با قدمتی 30 ساله، بنابر ادراکات شهودی استوار بوده و توسط محمدعلی طاهری » بنیانگذاری شده است. (43)
ادعا می‌شود که مصداق این نظریه تجربه طاهری است که با خودجوششی و درون‌کوششی بسیار توانسته راهی به شبکه کیهانی وجود پیدا کند. (44)

خوش‌بینی: عرفان حلقه اعضای خود را به امیدواری‌های کاذب درباره آینده سوق می‌دهد و مدعی است هرکسی با هر دینی و مذهبی فقط با اتصال به حلقه در صراط مستقیم قرار می‌گیرد. کتاب‌های عرفان حلقه با اصول تفکر نوین منطبق است:
- در عرفان کیهان عوامل انسانی، خصوصیات فردی و ... نقشی در ایجاد اتصال و دریافت‌های ماورایی ندارد مانند ( سن، استعداد، ریاضت، سعی و کوشش و ... ) هر انسانی صرف‌نظر از نژاد، ملیت، دین و مذهب تحول خواه وکمال‌پذیر بوده می‌تواند در صراط مستقیم قرار بگیرد. (45)
- تضاد با دیگران سد اصلی در رسیدن به مقام انسان صالح است. (46)
- باقی‌ماندن در جهنم محال است، همه وارد بهشت می‌شوند. (47)
- عرفان حلقه انسان‌شمول است و همه می‌توانند آن را تجربه کنند. (48)
خوش‌بینی به شیطان و نگاه مثبت به او نیز در آموزه‌های طاهری بسیار مشاهده می‌شود:
- ابلیس اولین معلم است. (49)
- شیطان در وجود هر انسانی سهم مشخصی دارد و کسی نیست که در درون خود عامل تضاد نداشته باشد. (50)
- اگر شیطان نبود ما کی دنبال خدا بودیم ؟ (51)

تأیید باور عصر جدید: در فرقه حلقه سخن از موجودات غیرارگانیکی به میان می‌آید که به نوعی در تعامل با انسان‌ها هستند. طاهری در بخش نسبتاً گسترده‌ای از آموزه‌هایش راهکارهایی برای برخورد با آن‌ها ارائه می‌کند و از عصر آشکارشدن تشعشعات صحبت می‌کند:
- ما داریم وارد عصری می‌شویم که عصر آشکارشدن تشعشعات است. (52)
- انسان در عصر حاضر پا به عرصه‌ای نهاده است که می‌توان آن را عصر هوشمندی نامید. (53)
عرفان حلقه بیش از اینکه بر مفاهیم اسلامی منطبق باشد، با مفاهیم غربی و غیراسلامی تطابق می‌یابد. در این بخش بر جویندگان معرفت و کمال، اهمیت حدیث گرانقدر ثقلین یادآوری می‌شود. آنجا که پیامبر اکرم فرمودند: « إِنّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَینِ کِتابَ اللهِ وَ عِترَتی أَهلَ بَیتِی إن تَمسَکتُم بِهمَا لَن تَضِلُّوا أَبَداً ... (54) و تأکید می‌شود، طبق این حدیث معتبر که شیعه و سنی بر آن اتفاق نظر دارند، تنها راه نجات از گمراهی و رسیدن به عرفان اسلامی، تمسک به قرآن و اهل بیت و عمل به فرامین آن‌هاست و هر راهی غیر از آن به ناکجاآباد ختم خواهد شد.

پی‌نوشت‌ها:

1. طاهری، محمدعلی، انسان از منظری دیگر، ص 20.
2. همان، ص 94.
3. همان، ص 19.
4. طاهری، محمدعلی، انسان و معرفت، ص 151.
5. لوسیر، مایکل، قانون جذب، ص 20.
6. مجله موفقیت، شماره 141، این مجله یکی از مجلات فعال ایران در زمینه ترویج تفکر نوین و روان‌شناسانه در جهت مثبت‌اندیشی و ... است.
7. هیلنز، جان‌آر، فرهنگ جامع ادیان جهان، 448.
8.Marianne williamson
9. برای مطالعه بیشتر رک به کتاب دین در قرن بیست و یکم از ماری پت فیشر.
10. پت‌فیشر، ماری، دین در قرن بیست و یکم، ص 152.
11. حضور مطلق یعنی کلی که همه جزء را دربردارد هم خیر و هم شر و همچنین نگاه مثبت به شیطان داشتن.
12. طاهری، محمدعلی، عرفان کیهانی ( حلقه )، ص 93.
13. طاهری، محمدعلی، انسان و معرفت، ص 231.
14. همان، ص 232.
15. همان، ص 19.
16. طاهری، محمدعلی، مدیریت کل‌نگر، ص 46.
17. طاهری، محمدعلی، عرفان کیهانی ( حلقه )، ص 85.
18. طاهری، محمدعلی، انسان از منظری دیگر، ص 27.
19. طاهری، محمدعلی، انسان از منظری دیگر، ص 27.
20. طاهری، محمدعلی، انسان و معرفت، ص 203.
21. طاهری، محمدعلی، عرفان کیهانی ( حلقه )، ص 13.
22. طاهری، محمدعلی، انسان و معرفت، ص 231.
23. طاهری، محمدعلی، عرفان کیهانی ( حلقه )، ص 141.
24. همان، ص 84.
25. طاهری، محمدعلی، دوره فرادرمانی، ص 63.
26. طاهری، محمدعلی، دوره مستری، ص 18.
27. طاهری، محمدعلی، دوره فرادرمانی، ص 124.
28. گروه آموزشی عرفان حلقه دوره یک نسخه 3، ص 27.
29. طاهری، محمدعلی، انسان از منظری دیگر، ص 178.
30. طاهری، محمدعلی، انسان و معرفت، ص 215.
31. طاهری، محمدعلی، بینش انسان، ص 110.
32. طاهری، محمدعلی، همان، ص 99.
33. همان، ص 60.
34. طاهری، محمدعلی، انسان از منظری دیگر، ص 30.
35. طاهری، محمدعلی، انسان و معرفت، ص268.
36. طاهری، محمدعلی، عرفان کیهانی ( حلقه )، ص 132.
37. طاهری، محمدعلی، دوره تشعشع دفاعی، ص 78.
38. طاهری، محمدعلی، دوره مستری، ص 19.
39. طاهری، محمدعلی، انسان و معرفت، ص 91.
40. طاهری، محمدعلی، عرفان کیهانی ( حلقه )، ص 103.
41. طاهری، محمدعلی، تشعشع دفاعی، ص 20.
42. همان، ص 60.
43. طاهری، محمدعلی، انسان از منظری دیگر، ص 65.
44. این مطلب بخشی از مقدمه دکتر اسماعیل منصوری لاریجانی بر کتاب عرفان کیهانی است و گفته خود طاهری نیست.
45. طاهری، محمدعلی، عرفان کیهانی ( حلقه )، ص 102.
46. طاهری، محمدعلی، انسان و معرفت، ص 150.
47. همان، ص 266.
48. طاهری، محمدعلی، انسان از منظری دیگر، ص 20.
49. طاهری، محدعلی، انسان و معرفت، ص 219.
50. همان، ص 219.
51. طاهری، محمدعلی، دوره مستری، ص 23.
52. طاهری، محمدعلی، دوره تشعشع دفاعی، ص 89.
53. طاهری، محمدعلی، دوره فرادرمانی، ص 26.
54. محدث‌نوری، مستدرک‌الوسائل، ج11، ص 372.