سردرد
اساسا سردرد يك واكنش دفاعي است در برابر خستگي و دغدغه ها ودلهره هاي دروني ، توان سازگاري هركس با اوضاع دشوار زندگي ، وابسته به شخصيت و خلق وخوي اوست ، اما هنگامي كه دشواريها از حد معيني در گذرد ، سازگاري از ميان مي رود و سردرد پديد مي آيد. اين حد و مرز ، درمورد اشخاص مختلف ، متفاوت است. سردرد به خودي خود يك بيماري نيست ، بلكه از نشانه هاي بيماري است ، احساسي است واقعي و بسيار ناگوار . ممكن است نشانه نوعي ناراحتي و اختلال باشد كه با مغز شخص ، يا يكي از اندامهاي او يا شخصيت وي يا محيط زندگي و اطرافيان ارتباط دارد و نيز ممكن است تركيب و آميزه اي از اين عوامل مختلف باشد . بيشتر سردردها گذرا هستند و اهميتي ندارند اما گاهي هم ممكن است سردرد نشانه و مقدمه ي يك بيماري خطرناك باشد. به همين دليل ، كساني كه به سردرد مزمن مبتلا هستند ، حتما بايد به پزشك مراجعه كنند .
دو نوع سردرد متداول داريم : اولي دراثر انقباض عضلاني پديد مي آيد و اين همان سردرد معمولي است ، دومي در اثر اتساع ( گشادگي ) رگهاي مغزي پديد مي آيد ، و اين سردرد عروقي از نوع ميگرن است و حدود 90 درصد كساني كه از سردرد شكايت دارند ، به يكي از اين دو نوع مبتلا هستند . براي دوري از سردرد از نظر پزشكي دو راه وجود دارد : پيشگيري و معالجه . بهترين شيوه پيشگيري آن است كه به بيماري كمك كنيم تا خودش بفهمد كه در برابر خستگي و دلهره ها و ناراحتيها چگونه مي توان مقاومت كند . برخي از داروهاي آرام بخش يا مسكن نيز موثرند . اين داروها ،موقتا حساسيت و آسيب پذيري دستگاه عصبي را در برابر مشكلات كاهش مي دهند و مقابله ي آسانتر با دشواريهاي زندگي را ممكن مي سازند . اما بايد ياد آوري كرد كه هيچ كدام از اين داروها علت اصلي سردرد را از بين نمي برد .
در مورد بيشتر سردردهاي خفيف ، خوردن يك داروي مسكن درد همراه با يك آرام بخش معالجه موثري است ، چرا كه اولي نوعي بي حسي در برابر درد به وجود مي آورد ، و دومي از واكنش شديد اعصاب در برابر درد مي كاهد ، اما داروي مسكن نبايد مواد مخدر داشته باشد . اين شيوه معالجه در مورد ميگرن موثر نيست ، معالجه ميگرن پيچيده تر است و در اين مورد مي بايد ريشه درد را قطع كرد . ميگرن علاوه بر سردرد برخي نشانه هاي ويژه ديگر نيز دارد ، مثل اختلال در بينايي همراه با درد شديدي كه معمولا فقط نيمي از جمجمه را فرا مي گيرد حالت تهوع ، وگاهي حتي اختلال عمومي در برخي از اعمال بدن كه نتيجه اش سرگيچه ، تب و لرز و تعرق بيش از اندازه است.
از سالهاي 1930 به بعد ميگرن را معمولا با دارويي به نام تارترات ارگوتامين معالجه مي كردند . از بيست سال پيش بدين سو ، داروهاي گوناگون ديگر ساخته شده اند كه بيشتر براي پيشگيري به كار مي روند و نتايج خوبي هم داشته اند. اما هنوز هم نمي توان گفت كه داروي قطعي معالجه ميگرن كشف شده است . احتمالا گروه خاصي مبتلا به ميگرن نمي شوند ، با اين همه مي توانيم بگوييم كه مبتلايان به ميگرن معمولا اشخاصي هستند ، باهوش ، حساس ، دقيق و منظم كه در ميان اجداد خود افراد مبتلا به ميگرن داشته اند ، اين اشخاص در كشمكش با دشواريهاي زندگي ذخيره تاب و توان خود را از دست مي دهند ، در نتيجه حالتي پديد مي آيد كه گاهي با تغييراتي در رگهاي مغز همراه است . همين تغييرات سبب بروز اختلالهايي مي شوند كه به آنها اشاه شد . معمولا اشخاص مبتلا به ميگرن ، تربيت خش و سختگيرانه اي داشته اند ، و همين امر مانع آن شده است كه بتوانند حس پرخاشگري خود را در راه مثبت و مفيدي به كار اندازند. اغلب برخلاف ميل خود ، وادار به انجام كارهاي دشواري شده اند كه افزون از توان آنان بوده است و به همين دليل گرفتار نوعي احساس بي لياقتي و ناكامي شده اند . معالجه همه سردردهاي مزمن از جمله ميگرن ، پيش از همه در قلمرو كار پزشك خانواده قرار دارد . البته اگر تشخيص علل سردرد خيلي دشوار باشد ، او مي تواند از پزشك متخصص اعصاب و يا روانپزشك نيز كمك بگيرد . اما در هر حال يك پزشك عمومي كه واكنشهاي عصبي بيمار را تعادلي مي بخشد و به او كمك مي كند تا به روشني بفمد كه چه موقعيتي قرار دارد ، براي تسكين درد بيماري شايستگي كافي را دارد.
آيا سردردهاي معمولي بيشتر از ميگرن شيوع دارند؟ اعتماد مطلق به آمار دشوار است ، زيرا مبتلايان به سردرد بيشتر اوقات خود به مداواي خويش مي پردازند ، انها تنها هنگامي به پزشك مراجعه مي كنند كه سردرد شان چنان شديد و مزمن بشود كه مانع انجام كارهاي روزانه شان گردد. مي توان تخمين زد كه شيوع سردرد معمولي ده بار بيشتر از ميگرن است ، همچنين به نظر مي رسد كه سردرد معمولي هم در مناطق شهري و نزديك شهرها رواج دارد تا روستاها علت آن است كه زندگي شهرنشينان و ساكنان حومه شهرها با هيجان و خستگي ممتد و مستمري همراه شده است و در روزگار ما هم هر روز عده بيشتري در شهرها و حومه آنها سكوت مي گزينند .
خستگي چشمها نيز ممكن باعث سردرد شود اما در اين مورد ميان ناراحتي خفيف چشم و سردرد شديد بايد فرق گذاشت . دوربيني چشم ، آستيگماتيسم يا عدم تطابق عضلات چشم ، ممكن است سبب سردرد بشود . اما همين واكنشهاي يكسان پديد نمي آورد مثلا بيمار عصبي ، حتي پيش از مراجعه به چشم پزشك معمولا متقاعد مي شود كه بايد عينك بزند و حتي ممكن است با استفاده از عينكي كه شيشه هاي معمولي دازد سردردش تخفيف يابد .
در هواي آلوده و زياده روي در استعمال دخانيات كه باعث افزايش گاز كربنيك در خون انسان ، ممكن است سبب اتساع رگهاي خوني بشود و در نتيجه سردرد را پديد آورد . به همين جهت مي توان گفت كه هواي آلوده و اتاقهاي پر از دود سيگار احتمالا سبب مي شوند . با اين همه بيشتر سردرد هايي كه در اتاقهاي پر از دود پديد مي آيند ناشي از واكنش رواني اشخاص هستند .
درمانهاي متعدد و ساده اي براي رفع سردردهاي اتفاقي و معمولي عبارتند از : قهوه ، هواي آزاد ، ورزش سبك يا تغيير موقت در محل كار و زندگي . مي توان زياده روي در مصرف داروهاي مسكن ممكن است سبب تحريك مخاط معده و رودها بشود و اختلالهاي گوارشي را به وجود آورد .
سردردهاي ديگري نيز هستند كه نشانه اي از بيماريهاي حاد مي باشد كه از جمله ميتوان به برخي از انواع سردرد اشاره كرد : سردردهايي كه هميشه در ناحيه مشخصي از سر پديد مي آيند ، سردردهايي كه قبلا با داروي معيني تسكين پيدا مي كرده اند اما ناگهان در برابر دارو مقاومت نشان مي دهند ، سردردهايي كه با اختلال در شخصيت و روان شخص همراهند ، سردردهاي بسيار شديدي كه ناگهان رخ مي نمايند ، سردردهايي كه با نشانه هاي عصبي مثل تشنج ، ضعف و اغما ، بيحسي و فلج در نوك اعضاي بدن ، و دو بيني همراه هستند ، سردردهايي كه با اختلالهاي جسمي همراهند مثل خونريزي در هريك از سوراخها و منافذ بدن ، كم شدن ورن و غيره در تمام مواردي كه گفته شد ، حتما بايد به پزشك مراجعه كرد . اما اگر گاه به گاهي ، مختصر سردردي داريد ، تحمل كنيد كه زندگي هم دردسر دارد و هم سردرد.
دو نوع سردرد متداول داريم : اولي دراثر انقباض عضلاني پديد مي آيد و اين همان سردرد معمولي است ، دومي در اثر اتساع ( گشادگي ) رگهاي مغزي پديد مي آيد ، و اين سردرد عروقي از نوع ميگرن است و حدود 90 درصد كساني كه از سردرد شكايت دارند ، به يكي از اين دو نوع مبتلا هستند . براي دوري از سردرد از نظر پزشكي دو راه وجود دارد : پيشگيري و معالجه . بهترين شيوه پيشگيري آن است كه به بيماري كمك كنيم تا خودش بفهمد كه در برابر خستگي و دلهره ها و ناراحتيها چگونه مي توان مقاومت كند . برخي از داروهاي آرام بخش يا مسكن نيز موثرند . اين داروها ،موقتا حساسيت و آسيب پذيري دستگاه عصبي را در برابر مشكلات كاهش مي دهند و مقابله ي آسانتر با دشواريهاي زندگي را ممكن مي سازند . اما بايد ياد آوري كرد كه هيچ كدام از اين داروها علت اصلي سردرد را از بين نمي برد .
در مورد بيشتر سردردهاي خفيف ، خوردن يك داروي مسكن درد همراه با يك آرام بخش معالجه موثري است ، چرا كه اولي نوعي بي حسي در برابر درد به وجود مي آورد ، و دومي از واكنش شديد اعصاب در برابر درد مي كاهد ، اما داروي مسكن نبايد مواد مخدر داشته باشد . اين شيوه معالجه در مورد ميگرن موثر نيست ، معالجه ميگرن پيچيده تر است و در اين مورد مي بايد ريشه درد را قطع كرد . ميگرن علاوه بر سردرد برخي نشانه هاي ويژه ديگر نيز دارد ، مثل اختلال در بينايي همراه با درد شديدي كه معمولا فقط نيمي از جمجمه را فرا مي گيرد حالت تهوع ، وگاهي حتي اختلال عمومي در برخي از اعمال بدن كه نتيجه اش سرگيچه ، تب و لرز و تعرق بيش از اندازه است.
از سالهاي 1930 به بعد ميگرن را معمولا با دارويي به نام تارترات ارگوتامين معالجه مي كردند . از بيست سال پيش بدين سو ، داروهاي گوناگون ديگر ساخته شده اند كه بيشتر براي پيشگيري به كار مي روند و نتايج خوبي هم داشته اند. اما هنوز هم نمي توان گفت كه داروي قطعي معالجه ميگرن كشف شده است . احتمالا گروه خاصي مبتلا به ميگرن نمي شوند ، با اين همه مي توانيم بگوييم كه مبتلايان به ميگرن معمولا اشخاصي هستند ، باهوش ، حساس ، دقيق و منظم كه در ميان اجداد خود افراد مبتلا به ميگرن داشته اند ، اين اشخاص در كشمكش با دشواريهاي زندگي ذخيره تاب و توان خود را از دست مي دهند ، در نتيجه حالتي پديد مي آيد كه گاهي با تغييراتي در رگهاي مغز همراه است . همين تغييرات سبب بروز اختلالهايي مي شوند كه به آنها اشاه شد . معمولا اشخاص مبتلا به ميگرن ، تربيت خش و سختگيرانه اي داشته اند ، و همين امر مانع آن شده است كه بتوانند حس پرخاشگري خود را در راه مثبت و مفيدي به كار اندازند. اغلب برخلاف ميل خود ، وادار به انجام كارهاي دشواري شده اند كه افزون از توان آنان بوده است و به همين دليل گرفتار نوعي احساس بي لياقتي و ناكامي شده اند . معالجه همه سردردهاي مزمن از جمله ميگرن ، پيش از همه در قلمرو كار پزشك خانواده قرار دارد . البته اگر تشخيص علل سردرد خيلي دشوار باشد ، او مي تواند از پزشك متخصص اعصاب و يا روانپزشك نيز كمك بگيرد . اما در هر حال يك پزشك عمومي كه واكنشهاي عصبي بيمار را تعادلي مي بخشد و به او كمك مي كند تا به روشني بفمد كه چه موقعيتي قرار دارد ، براي تسكين درد بيماري شايستگي كافي را دارد.
آيا سردردهاي معمولي بيشتر از ميگرن شيوع دارند؟ اعتماد مطلق به آمار دشوار است ، زيرا مبتلايان به سردرد بيشتر اوقات خود به مداواي خويش مي پردازند ، انها تنها هنگامي به پزشك مراجعه مي كنند كه سردرد شان چنان شديد و مزمن بشود كه مانع انجام كارهاي روزانه شان گردد. مي توان تخمين زد كه شيوع سردرد معمولي ده بار بيشتر از ميگرن است ، همچنين به نظر مي رسد كه سردرد معمولي هم در مناطق شهري و نزديك شهرها رواج دارد تا روستاها علت آن است كه زندگي شهرنشينان و ساكنان حومه شهرها با هيجان و خستگي ممتد و مستمري همراه شده است و در روزگار ما هم هر روز عده بيشتري در شهرها و حومه آنها سكوت مي گزينند .
خستگي چشمها نيز ممكن باعث سردرد شود اما در اين مورد ميان ناراحتي خفيف چشم و سردرد شديد بايد فرق گذاشت . دوربيني چشم ، آستيگماتيسم يا عدم تطابق عضلات چشم ، ممكن است سبب سردرد بشود . اما همين واكنشهاي يكسان پديد نمي آورد مثلا بيمار عصبي ، حتي پيش از مراجعه به چشم پزشك معمولا متقاعد مي شود كه بايد عينك بزند و حتي ممكن است با استفاده از عينكي كه شيشه هاي معمولي دازد سردردش تخفيف يابد .
در هواي آلوده و زياده روي در استعمال دخانيات كه باعث افزايش گاز كربنيك در خون انسان ، ممكن است سبب اتساع رگهاي خوني بشود و در نتيجه سردرد را پديد آورد . به همين جهت مي توان گفت كه هواي آلوده و اتاقهاي پر از دود سيگار احتمالا سبب مي شوند . با اين همه بيشتر سردرد هايي كه در اتاقهاي پر از دود پديد مي آيند ناشي از واكنش رواني اشخاص هستند .
درمانهاي متعدد و ساده اي براي رفع سردردهاي اتفاقي و معمولي عبارتند از : قهوه ، هواي آزاد ، ورزش سبك يا تغيير موقت در محل كار و زندگي . مي توان زياده روي در مصرف داروهاي مسكن ممكن است سبب تحريك مخاط معده و رودها بشود و اختلالهاي گوارشي را به وجود آورد .
سردردهاي ديگري نيز هستند كه نشانه اي از بيماريهاي حاد مي باشد كه از جمله ميتوان به برخي از انواع سردرد اشاره كرد : سردردهايي كه هميشه در ناحيه مشخصي از سر پديد مي آيند ، سردردهايي كه قبلا با داروي معيني تسكين پيدا مي كرده اند اما ناگهان در برابر دارو مقاومت نشان مي دهند ، سردردهايي كه با اختلال در شخصيت و روان شخص همراهند ، سردردهاي بسيار شديدي كه ناگهان رخ مي نمايند ، سردردهايي كه با نشانه هاي عصبي مثل تشنج ، ضعف و اغما ، بيحسي و فلج در نوك اعضاي بدن ، و دو بيني همراه هستند ، سردردهايي كه با اختلالهاي جسمي همراهند مثل خونريزي در هريك از سوراخها و منافذ بدن ، كم شدن ورن و غيره در تمام مواردي كه گفته شد ، حتما بايد به پزشك مراجعه كرد . اما اگر گاه به گاهي ، مختصر سردردي داريد ، تحمل كنيد كه زندگي هم دردسر دارد و هم سردرد.
