جوانان و انس با قرآن(1)

مقدمه:
 

جوانی بهترین فصل شکفتن‌ها، رویش‌ها و زیباترین دوران درخشش و نیل به سعادت، نشاط، معنویت و کمال است. فصل جوانی بهاری است که در آن شخصیت ارزشمند وی شکل می‌گیرد و استعدادها بارور شده و پایه‌های دینی و عقیدتی انسان مستحکم می‌گردد.
اهمیت این دوران به طوری است که دین مبین اسلام همواره به شکل‌های مختلف تأکید بر استفادة بهینه و پرثمر از این مقطع عمر می‌نماید، پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ خطاب به ابوذر غفاری دستور می‌دهد که این فرصت طلایی جوانی را غنیمت شمرد و از آن کاملاً بهره‌برداری نماید؛ «یا اباذر اغتنم شبابک قبل هرمک؛ ای ابوذر از جوانی خویش قبل از فرارسیدن دوران پیری استفاده کن».[1] آری پیروی دوران بهره‌مندی از اندوخته‌های جوانی است، چرا که توان و استعداد و ذوق و عشق و شور و حال، همه و همه اوج آن در جوانی است. امام خمینی (ره) می‌فرماید: اسلام آن قدر که به تهذیب این بچه‌های ما و بودنهای ما کوشش دارد، به هیچ چیز کوشش ندارد.[2] قلبی که نورانی است و هنوز هیچ گونه آلودگی در آن راه پیدا نکرده و آمادگی پذیرش هرگونه کلام و حقیقتی را دارد، چه نیکوست که این قلب پاک، پاکترین کلام و زیباترین سخن را در خود جای دهد؛ کلماتی نورانی که از سوی خداوند متعال برای انسانها و بندگانش به ارمغان آورده شده و همواره همگان را دعوت به خیر و سعادت و کمال می‌نماید. تا جوانی در دست توست کوشش کن در عمل و تهذیب قلب و درشکستن اقفال و رفع حجاب، که هزاران جوان که به افق ملکوت نزدیکترند موفق می‌شوند و یک پیر موفق نمی‌شود.[3]
حضرت امام خمینی (ره) با توجه به اینکه بهترین توفیقات و کمالات را در بهار جوانی به دست آورده است، در توصیه به جوانان در جای دیگر چنین می‌فرماید: شما جوان‌ها بهتر می‌توانید تحصیل نفس کنید، شما به ملکوت نزدیکتر هستید.[4]

اهمیت جوانی در انس با قرآن
 

با توجه به این مقدمه که اهمیت والای جوانی به اختصار تبیین شد، لازم است به بحث انس جوان با قرآن بپردازیم:
پیامبر مکرم اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ پاکی فطرت و حق طلبی و آرمان خواهی و اهمیت جوانان را در انس معنوی آنها با اسلام اینگونه بیان می‌فرمایند: «من به شما دربارة جوانان توصیه به خیر و نیکی می‌کنم؛ چرا که آنان نازک دل و زودرنج بوده، عاطفه‌ای بسیار دارند، زیرا فطرتشان پاک و پیراسته است. خداوند مرا به پیامبری و بشارت و انذار برانگیخت، جوانان به من گرویدند، و یاری‌ام کردند، (امّا) بزرگسالان و پیران به مخالفت با من برخاستند.»[5]
آری، پیامبر عزیزمان و نیز همه پیامبران الهی در جوانی به پیامبری برانگیخته شدند[6] و همین پیامبر بهترین یاران خود را جوانان می‌داند، چرا که نورانیتی که در جوان است به راحتی می‌تواند صفا و لذت و حقیقت دین را درک نماید و آینة تمام نمای الهی شود.
اکنون که جوانی در اوج عظمت و ارزش می‌باشد و خداوند متعال و معصومین ـ علیهم السّلام ـ اینقدر اهمیت و ارج برای جوان قائل هستند، ببینیم که در این فصل مهم از عمر برترین و ارزشمندترین ذخیره و عمل برای جوان چیست؟
مولی المتقین امام علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شیء الّا قبلته»؛ همانا قلب نوجوان (و جوان) مانند زمین خالی است که چیزی در آن قرار داده نمی‌شود، مگر آنکه آن را می‌پذیرد.[7]
پس قلبی که نورانی است و هنوز هیچ گونه آلودگی در آن راه پیدا نکرده و آمادگی پذیرش هرگونه کلام و حقیقتی را دارد، چه نیکوست که این قلب پاک، پاکترین کلام و زیباترین سخن را در خود جای دهد؛ کلماتی نورانی که از سوی خداوند متعال برای انسانها و بندگانش به ارمغان آورده شده و همواره همگان را دعوت به خیر و سعادت و کمال می‌نماید.
نکته بسیار مهم این است که تلاوت و انس با قرآن از هر کسی و در هر زمانی و هر مکانی که باشد، ممدوح و مورد قبول حق‌تعالی می‌باشد، امّا از بعضی افراد زیباتر بوده و با ارزشتر و نیکوتر مورد ارج‌گذاری و اثرگذاری قرار می‌گیرد.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در حدیثی بسیار زیبا و گویا درباره اهمیت انس جوان با قرآن و تلاوت قرآن او چنین می‌فرماید:
«هر کس در جوانی قرآن بخواند و مؤمن هم باشد، قرآن با گوشت و خونش بیامیزد و خداوند او را با فرشتگانی که نماینده و سفیر حق هستند و فرشتگان نویسندة اعمال، همدم و قرین سازد و در روز قیامت قرآن برای او حایل و مانع از آتش جهنم خواهد بود و در حق وحی دعا کند و...»[8]
متأسفانه بزرگترین مشکل ما این است که خود را خوب نشناخته‌ایم، خصوصاً جوانان که ارزش و جایگاه والای خود را گاهی نمی‌دانند. به خاطر همین عدم معرفت به خود است که انسان، خود را در معرض هر کاری قرار می‌دهد، در اینجاست که اگر انسان درجوانی، وقت ارزشمند خود را در مسیر کارهای بیهوده و معاذالله کارهای ناشایست صرف ننماید، دچار غفلت شده است، کما اینکه حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: تضییع عمر در راهی که موجب رستگاری انسان نمی‌شود، برای غفلت کفایت می‌کند».[9]

اشاره به برخی از ویژگیهای قرآن
 

حال توجه به جایگاه والای قرآن کریم رغبت انسان را ایجاد انس با قرآن بیشتر و زیباتر می‌نماید.
قرآن را می‌توان از زوایای گوناگون مورد بررسی و شناخت قرار داد، گرچه عمق و عظمت آن به طوری والا و گسترده است که ما را توان درک کامل عظمت آن نیست.
قرآن کریم بهترین و زیباترین گفتارها است؛ «الله نزل احسن الحدیث...».[10]
و ما آنچه از قرآن می‌فرستیم، شفای دل و رحمت الهی برای اهل ایمان است.[11]
خداوند قرآن را برای زمانی خاص قرار نداده و نیز برای مردم خاص نفرستاده، بلکه قرآن در هر زمان جدید است.[12]
حاملان قرآن کسانی هستند که در رحمت الهی پیچیده و با نور خدا پوشانده شده‌اند.[13]
هر کدام از شما که دوست دارد با خدایش حرف بزند قرآن بخواند.[14]
هر کسی قرآن را به خاطر رضایت خداوند و به خاطر آگاهی و تفقّه در دین بخواند، ثواب او مانند آنچه که به ملائکه و پیامبران و مرسلین داده می‌شود، است.[15]
قاری قرآن که از قرآن تبعیت کند (به آن عمل نماید) در دنیا گمراه نمی‌شود و در آخرت بدبخت نمی‌گردد.[16]
با توجه به این اوصاف که گوشه‌ای مختصر از هزاران وصف پیرامون قرآن است، آیا کسی می‌تواند ادعا کند که گنجی و عملی و پس‌اندازی ارزشمندتد از قرآن وجوددارد؟ کدام رفیق و مونس است که در همه جا و در هر حال با انسان بوده و آرامش‌بخش دل و جان انسان باشد.

بیشتر بخوانید: جوانان منتظر و قرآن کریم

فصل جوانی که انسان به دنبال صرف سلایق و عشق و توانمندیهای خود در بهترین راه است و همواره به دنبال پیدا نمودن بهترین رفیق و مونس می‌باشد، کدام دوست و آرامش‌بخش دل، بهتر از قرآن می‌توان پیدا نمود. امام علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: هرکس با قرآن انس بگیرد، دوری برادران و دوستان، او را وحشت‌زده نمی‌کند.[17]
و خداوند متعال آرامش قلوب را ذکر و انس با خود می‌داند: «الا بذکر الله تطمئن القلوب».
انس با خدای متعال را در بسیاری از حالات و مسایل می‌توان یافت. مانند نماز صفوف نماز اول وقت، دعا و نیایش، سجده‌های طولانی، بیان اذکار و انجام واجبات و مستحبات و... ولی از این میان زیباترین شیوة انس با خدا، تلاوت قرآن است که از ویژگی‌ خاصی برخوردار است. «اذا احب احدکم ان یحدث ربه فلیقرأ القرآن»پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: هر کدام از شما که دوست دارد با خدایش حرف بزند، قرآن بخواند.[18] حال این هم سخن با خدا قلبی نورانی و ضمیری پاک و جوانی آراسته به فضایل باشد، چقدر این همنوایی زیبا و اثرگذار و جاودانه است.
آری جوانی زمانی است که غرایز آدمی در اوج خود می‌باشد، خواسته‌های گوناگون، میل به لذات و شهوات، میل به هرگونه آزادی و بی‌بندوباری و... ولی اگر جوان بتواند این سرمایه عظیم جوانی و گنجینة گرانبها جوانی خود را در مسیر کنترل غرائز و خواسته‌های خود قرار دهد، و در برابر خواسته‌های نفسانی و شیطانی خود بایستد و با ایمان و صلابت مبارزه نماید، قطعاً اجر شهید را برای او نوشته و به فرمایش پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ جهاد اکبر انجام داده و که از جهاد و جنگ درمیدان نبرد ارزشمندتر می‌باشد.
پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: خداوند به جوان عابد، نزد فرشتگان مباهات می‌کند و می‌فرماید: به این بنده‌ام بنگرید که چگونه به خاطرمن دست از شهوات نفسانی خویش برداشته است.[19]
امام حسن عسکری در ذیل آیة «و بشری للمؤمنین»می‌فرماید: قرآن در روز قیامت می‌آید و جوانی را که تلاوت قرآن کرده با خود می‌آورد و عرضه می‌دارد، بارالها این جوان در راه تلاوت من خود را به زحمت انداخت، حال پاداش او را مرحمت فرما. خداوند می‌فرماید: رحمت و بهشت جاویدان را بی‌دریغ در اختیار او می‌گذارم و....[20]

توبه جوان و انس با قرآن
 

مطلبی که اشاره به آن لازم است، ناامیدی برخی از جوانان عزیز بر اثر انجام گناه و ارتکاب معصیت‌هایی به خاطر وسوسه‌های شیطانی است و چه بسا احساس می‌کنند که با این گناهانی که مرتکب شده‌اند، دیگر امکان بهره‌مندی از این دریای بیکران و رحمت و لطف سرشار الهی را ندارند و خود را محروم از ثمرات و برکات انس با قرآن می‌دانند. امّا بشارتی زیبا از سوی پیامبر مکرم اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ که فرمودند: هیچ کس در دنیا برای خداوند، محبوب‌تر از جوان توبه کننده و پشیمان نیست.[21] پس در بهره‌مندی از رحمت الهی و نورانیت و برکات قرآن مجید به همگان همیشه باز است، امّا مهم این است که ما غفلت نکنیم و بتوانیم هر چه بیشتر و بهتر از ثمرات انس با قرآن بهره‌مند شویم و خود را در زمرة محسنین و توابین و متقین و طاهرین،‌ صابرین و خلاصه در زمرة بهترین بندگان الهی قرار دهیم و چه نیکوست که تا شیشه عمرمان به غبارها و آلودگی‌های دنیوی، زنگار نگرفته و آلوده نشده، به نورانیت و صفای قرآن، دلمان را جلا دهیم و جسم و جانمان را زینت بخشیم و جوانی و عمرمان را در پرتو انوار الهی و معنوی قرآن بیمه کنیم که بهترین دوست و قرین ما است در دنیا و آخرت.

نمایش پی نوشت ها:
[1] . علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 77، ص 75، نشر دار الکتب الاسلامیه.
[2] . صحیفه نور، ج 14، ص 113، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368.
[3] . همان، ج 22، ص 344.
[4] . امام خمینی، تفسیر سوره حمد، ص 129.
[5] . مرحوم محدث قمی، سفینه البحار، ج 2، ص 176، کتابفروشی اسلامی.
[6] . محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 4، ص 302، دار الحدیث، 1375، کنز العمال، ج 11، ص 475.
[7] . بحار الانوار، همان، ج 77، ص 201.
[8] . ثواب الاعمال و عقابها، ردیف 301، ص 188، بیروت، دار المرتضی.
[9] . غرر الحکم، سخنان قصار حضرت علی ـ علیه السّلام ـ .
[10] . زمر، 23.
[11] . اسراء، 82.
[12] . بحار الانوار، ج 92، ص 15.
[13] . بحار الانوار، ج 92، ص 19.
[14] . کنز العمال، خبر 2257.
[15] . ثواب الاعمال، ردیف 290، ص 183.
[16] . ثواب الاعمال، ردیف 290، ص 184.
[17] . غرر الحکم.
[18] . کنز العمال، ح 2257.
[19] . میزان الحکمه، ج 2، ص 1401.
[20] . مستدرک الوسایل، ج 1، ص 290.
[21] . مشکلاة الانوار، ص 171.