منابع زيارت ناحيه مقدسه
علاوه بر کتاب المزار، منابع دیگری نیز این زیارت را نقل کرده‌اند که در ادامه، به طرح و بررسی منابع متقدم و متأخر اين زيارت مي‌پردازيم:
2. «مصباح» سيد مرتضي: علامه مجلسي نقل کرده که سيد مرتضي در مصباح الزائر گفته است: «زيارة بالفاظ شافيه يذکر فيها بعض مصائب يوم الطف يزار بها الحسين (عليه‌السلام) زار بها المرتضي علم الهدي و سأ ذکر‌ها علي الوصف الذي اشار هو اليه قال: فاذا اردت الخروج من بيتک فقل: اللهم اليک توجهت... [سپس همين زيارت ناحيه را نقل مي‌کند]».
روشن است که بر فرض عدم اثبات اعتبار كتاب مزار ابن‌مشهدي، نقل زیارت ناحیه از آن، توسط سيد مرتضي و شيخ مفيد، دلیلی بر اعتبار آن است.
2. علامه مجلسي در چهار قسمت از کتاب خود، به کتاب سيد مرتضي اشاره دارد و در جايي مي‌گويد: «والظاهر انه سقط من النساخ الزيارة التي الحقناها من رواية السيد».
3. علامه مجلسي در تحفة الزائر نيز اين زيارت را آورده است.177
4. این زیارت، در کتاب جامع احاديث الشيعه نيز آمده است. 178
5. ابراهيم‌بن‌محسن‌فيض‌کاشاني نیز در الصحيفة الهادية و التحفة المهدوية179 اين زيارت را آورده است.180 وی در صفحة3 اين کتاب چنين گفته است: «چون به واسطة غايب بودن نور، سينه‌ام تنگ شده بود، بر تأليف کتابي همت گماشتم که مطالب آن، از امام زمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) صادر شده باشد».
هم‌چنین قبل از نقل زیارت ناحیه، آن را این‌گونه توصیف نموده است: «زيارتي که از ناحية امام‌زمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) به سوي يکي از چهار نايب صادر شده است».
ناگفته نماند که برای این زیارت، شروح متعددي نيز نوشته شده است؛ مانند كشف داحبة في شرح زيارة الناحية، الشمس الضاحية181 و شرح زيارت ناحيه به زبان اردو182.
2. اين زيارت، داراي اسانيد متعدد و معتبري می‌باشد؛ چنان‌كه ابن‌مشهدي به آن، تصريح کرده است.
3. سيد مرتضي، در اولين تشرف به کربلا، اين زيارت را خوانده است.
4. بسياري از عبارات اين زيارت، با زيارات ديگر مطابق است.
5. اين زيارت مضاميني عاليه دارد و معنويت خاصي در آن، مشهود است.
6. سيد مرتضي، زيارت و آداب آن را اين‌گونه آورده است:
«فأذا اردت الخروج من بيتک فقل: اللهم اليک توجهت... فأذا بلغت المنزل تقول: رب انزلني منزلا مبارکا... فاذا رأي القبة فيقول: الحمدلله و السلام علي عباده... فاذا قرب من المشهد يقول: اللهم اليک قصد القاصدون... فاذا بلغ موضع القتل يقول: اذن للذين يقاتلون بأنهم ظلموا... ثم تدخل القبة و تقف علي القبر و تقول: السلام علي آدم صفوةالله... ثم تحول الي عند الرأس و قل السلام عليک يا ابا عبدالله... ثم انکب علي الضريح و قبّل التربة و قل: السلام عليک يا اول مظلوم انتهک دمه.... ثم تحول الي جانب القبر و تستقبل القبلة و ترفع يديک و تقول: اللهم ان استغفاري اياک...
و بعد نوبت توسل مي‌شود كه: اللّهم انا نتوسل بهذا الصديق الامام... ثم تحول الي عند الرجلين و قل: السلام عليک يا ابا عبدالله... ذکر زيارة علي بن الحسين (عليهما‌السلام) ثم تحول الي عند رجلي الحسين فقف علي علي بن الحسين (عليهم‌السلام) و قل: السلام عليک ايها الصديق... ثم تقول: صلوات الله عليکم... ثم انکب علي القبر و قل: زاد الله في شرفکم... زيارة الشهداء رضوان الله عليهم. ثم تتوجه الي البيت الذي عند رجلي علي بن الحسين (عليه‌السلام) و تقول: السلام عليک يا ابا عبدالله... ثم تسلم علي الشهداء من اصحاب الحسين (عليه‌السلام) و تستقبل و تقول: السلام عليکم يا انصارالله... ثم عد الي موضع رأس الحسين‌صلوات‌الله‌عليه و استقبل القبله وصل رکعتين صلاة الزيارة تقرأ في الاولي الحمد و سورة الانبياء و في الثانية الحمد و سورة الحشر أوماتهيأ لک من القران فاذا فرغت من الصلوة فقل سبحان ذي‌القدرة والجبروت... ثم قبِّل الضريح و قل: السلام عليک ايها الامام الکريم.... فاذا اردت الوداع فصل رکعتين و قل: السلام عليک يا خير الانام... ثم انکب علي القبر و قل: يا مولاي لاتروي النفس من مناجاتک...»183.
از تأکيد مرحوم سيد بر اين آداب، به ويژه دستور به جا آوردن دو رکعت نماز، چنين استفاده مي‌شود که اين زيارت، مأثور و از بعضي از امامان اطهار رسيده است و اگر به اين مطلب، قطع پيدا نشود، دست‌كم اطمينان و وثوق پديد مي‌آيد و همين امر، ما را کفايت مي‌کند.
7. سند این زیارت، از نظر ما بي‌اشکال است؛ به‌ويژه با توجه به تصريح ابن‌مشهدي در مقدمة کتاب المزار. بنابراين مي‌توان به طور اکيد و اطمينان‌بخش، اين زيارت را به حضرت صاحب‌الزمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) منسوب کرد.
الف: متقدمان
2. «مصباح» سيد مرتضي: علامه مجلسي نقل کرده که سيد مرتضي در مصباح الزائر گفته است: «زيارة بالفاظ شافيه يذکر فيها بعض مصائب يوم الطف يزار بها الحسين (عليه‌السلام) زار بها المرتضي علم الهدي و سأ ذکر‌ها علي الوصف الذي اشار هو اليه قال: فاذا اردت الخروج من بيتک فقل: اللهم اليک توجهت... [سپس همين زيارت ناحيه را نقل مي‌کند]».
روشن است که بر فرض عدم اثبات اعتبار كتاب مزار ابن‌مشهدي، نقل زیارت ناحیه از آن، توسط سيد مرتضي و شيخ مفيد، دلیلی بر اعتبار آن است.
ب. متأخران
2. علامه مجلسي در چهار قسمت از کتاب خود، به کتاب سيد مرتضي اشاره دارد و در جايي مي‌گويد: «والظاهر انه سقط من النساخ الزيارة التي الحقناها من رواية السيد».
3. علامه مجلسي در تحفة الزائر نيز اين زيارت را آورده است.177
4. این زیارت، در کتاب جامع احاديث الشيعه نيز آمده است. 178
5. ابراهيم‌بن‌محسن‌فيض‌کاشاني نیز در الصحيفة الهادية و التحفة المهدوية179 اين زيارت را آورده است.180 وی در صفحة3 اين کتاب چنين گفته است: «چون به واسطة غايب بودن نور، سينه‌ام تنگ شده بود، بر تأليف کتابي همت گماشتم که مطالب آن، از امام زمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) صادر شده باشد».
هم‌چنین قبل از نقل زیارت ناحیه، آن را این‌گونه توصیف نموده است: «زيارتي که از ناحية امام‌زمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) به سوي يکي از چهار نايب صادر شده است».
ناگفته نماند که برای این زیارت، شروح متعددي نيز نوشته شده است؛ مانند كشف داحبة في شرح زيارة الناحية، الشمس الضاحية181 و شرح زيارت ناحيه به زبان اردو182.
نتيجه
2. اين زيارت، داراي اسانيد متعدد و معتبري می‌باشد؛ چنان‌كه ابن‌مشهدي به آن، تصريح کرده است.
3. سيد مرتضي، در اولين تشرف به کربلا، اين زيارت را خوانده است.
4. بسياري از عبارات اين زيارت، با زيارات ديگر مطابق است.
5. اين زيارت مضاميني عاليه دارد و معنويت خاصي در آن، مشهود است.
6. سيد مرتضي، زيارت و آداب آن را اين‌گونه آورده است:
«فأذا اردت الخروج من بيتک فقل: اللهم اليک توجهت... فأذا بلغت المنزل تقول: رب انزلني منزلا مبارکا... فاذا رأي القبة فيقول: الحمدلله و السلام علي عباده... فاذا قرب من المشهد يقول: اللهم اليک قصد القاصدون... فاذا بلغ موضع القتل يقول: اذن للذين يقاتلون بأنهم ظلموا... ثم تدخل القبة و تقف علي القبر و تقول: السلام علي آدم صفوةالله... ثم تحول الي عند الرأس و قل السلام عليک يا ابا عبدالله... ثم انکب علي الضريح و قبّل التربة و قل: السلام عليک يا اول مظلوم انتهک دمه.... ثم تحول الي جانب القبر و تستقبل القبلة و ترفع يديک و تقول: اللهم ان استغفاري اياک...
و بعد نوبت توسل مي‌شود كه: اللّهم انا نتوسل بهذا الصديق الامام... ثم تحول الي عند الرجلين و قل: السلام عليک يا ابا عبدالله... ذکر زيارة علي بن الحسين (عليهما‌السلام) ثم تحول الي عند رجلي الحسين فقف علي علي بن الحسين (عليهم‌السلام) و قل: السلام عليک ايها الصديق... ثم تقول: صلوات الله عليکم... ثم انکب علي القبر و قل: زاد الله في شرفکم... زيارة الشهداء رضوان الله عليهم. ثم تتوجه الي البيت الذي عند رجلي علي بن الحسين (عليه‌السلام) و تقول: السلام عليک يا ابا عبدالله... ثم تسلم علي الشهداء من اصحاب الحسين (عليه‌السلام) و تستقبل و تقول: السلام عليکم يا انصارالله... ثم عد الي موضع رأس الحسين‌صلوات‌الله‌عليه و استقبل القبله وصل رکعتين صلاة الزيارة تقرأ في الاولي الحمد و سورة الانبياء و في الثانية الحمد و سورة الحشر أوماتهيأ لک من القران فاذا فرغت من الصلوة فقل سبحان ذي‌القدرة والجبروت... ثم قبِّل الضريح و قل: السلام عليک ايها الامام الکريم.... فاذا اردت الوداع فصل رکعتين و قل: السلام عليک يا خير الانام... ثم انکب علي القبر و قل: يا مولاي لاتروي النفس من مناجاتک...»183.
از تأکيد مرحوم سيد بر اين آداب، به ويژه دستور به جا آوردن دو رکعت نماز، چنين استفاده مي‌شود که اين زيارت، مأثور و از بعضي از امامان اطهار رسيده است و اگر به اين مطلب، قطع پيدا نشود، دست‌كم اطمينان و وثوق پديد مي‌آيد و همين امر، ما را کفايت مي‌کند.
7. سند این زیارت، از نظر ما بي‌اشکال است؛ به‌ويژه با توجه به تصريح ابن‌مشهدي در مقدمة کتاب المزار. بنابراين مي‌توان به طور اکيد و اطمينان‌بخش، اين زيارت را به حضرت صاحب‌الزمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) منسوب کرد.
