نویسنده: سروپالی راداكریشنان
مترجم: صادق رضازاده شفق
مترجم: صادق رضازاده شفق
Abhaya
(ابهایا)بی‌بیم- مصون- مأمون
(جزء اول یعنی (ا) حرف نفی، جزء دوم یعنی (بهایا) به معنی بیم)
Advaita
(ادویته)ا=حرف نفی دویته= دوئی
ادویته بر ضد دویی= ضد ثنویت
Ahidahaka
(آهی دها كه)آهی= در سنسكریت به معنی مار
آهی دها كه= اژی‌دها كه=اژدها
Ahimsa
(اهیمسا)عدم تجاوز-بی‌زیانی
(ا)=حرف نفی
هیمسا=زیان
Akartaram
(اكرتارم)من كارگر نیستم- بی‌تأثیرم- مؤثر نیستم
Ananda
(آننده)سعادت شادكامی
Artha
(آرته)انتفاع- سودجویی
Asana
(آسانه)جا گرفتن تن- نشستن- وضع بدن- تن‌ورزی
Asrama
(اشرمه)نام مدارج چهارگانه كه برهمن باید طی كند
(مریدی-خانه‌داری- راهبی- مرتاضی)
Astanga
(آشتنگا=هشتگانه)Asura
(اسوره)در عقاید هندی=ارواح خبیثه
در عقاید ایرانیان باستان: اهوره= خدا
Atmaivasia Jyotir bhavat
(اتمیواسیه جیوتیربهواتی)نفس نور خودش است.
(اتم=نفس، بهواتی از ریشه‌ی بودن)
Avidia
(اویدیا)نادانی (مركب از (ا) به معنی نفی و(ویدیا) به معنی دانش
Bhagavadgita
(بغة‌ود گیتا)(بها گاود گیته)
بغه (بها گه)=مقدس، باشكوه، سعید
گیتا=سرود، سرود مقدسی
بغه‌ود گیتة=سرود بختیاران
Bhaya
(بهایه-بایه) بیمBrahma
(برهما)وجود مطلق-خدا-نفس كل
برهمن هم ضمن معانی دیگر به معنی خدا آمده
Brahmacaria
(برهماچاریه)(یكی از مراحل چهارگانه‌ی ریاضت و تربیت مرحله‌ی مریدی یاشا گردی- زهد- دست از جهان مادی شستن)
Cit
(چیت-سیت)هوش-انتباه
Dues
(دئوس)(لاتینی) خدا-دیو
Deva
(دوه=دیو)در عقاید هند خدا- بزرگ
(در فارسی هم به جز معنی مشهور، دیو به معنی بزرگ هم آمده)
Dhamma
(دامه)قانون-حق-شریعت بودایی با كلمه‌ی (درمه) Darma قریب المعنی است.
Dharana
(دارانه)بردباری-نگهداری- تمركز
Dhayana
(دیانا)تأمل-توجه-تذكر- تفكر
Duscarita
(دشكاریته)كاربد- بدكاری
دش=بد (نظیر: دشمن، دشنام...)
كاریته=كار، گری
Ekagrata
(اكاگراته- یكاگراته)یك نقطه بودن-به یك نقطه متمركز شدن
Grishastha
(گریشسته)یكی از مراحل ریاضت-مرحله‌ی خانه داری
Hinayana
(هینایانه)یكی از مذاهب بودایی- فقه بودایی
Himsa
(هیمسه)تجاوز-تعرض
Isvara
(ایشور)توانا، فرمانروا، پادشاه، خدای بزرگ
Jivanmukti
(ژیوانموكتی)رهایی از شهوات در زمان حیات
جزء اول ژیو= زی، زندگی
موكتی نظیرمو كشه= رهایی از شهوات
Jnana
(جنانه)دانش-علم
Karma
(كرمه)كار-عمل-اعمال
Kartaram
(كرتارم)من كارگر هستم، مؤثر هستم
Krishna
(كریشنه)نام یكی از خدایان بزرگ هند
Ksatria
(خشتریه)شهریاران- جنگاوران- نام طبقه
Mahayana
(ماهایانه)نام یكی از مذاهب بودایی (در ص 195 نام عیسی به اشتباه به جای (بودا) چاپ شد و مقصود وصف حال بودا به موجب مذهب ماهایاناست!)
Mara
(ماره)مطابق آیین (بودا) به معنی شیطان و اغوا كننده
Maya
(مایا)طیف- نمود-ظاهر- فریب
Mayin
(ماین)گویا در اینجا به معنی علت واسیاب عالم محسوس می‌آید
Moha
(موهه)وهم، طیف، خطا
Mokia
(موكسه-موكشه)نجات-رهایی از قیود- آزادی از هوا و هوس
Naisargika
(نیسر كیكا)طبیعی- فطری
Namarupa
(ناماروپه)آینه-مراة
(ناما در اینجا به معنی نما، انعكاس، ظهور، روپه یعنی صورت)
Nanatva
(نانتو)كثرت- اختلاف- تفرقه
Nimittamatram
(نیمته ماترم)اسباب-سبب- علت
(نمیته= آلت، اسباب، ماتر= اصل، اندازه)
Nirguna
(نیرگونه)غیر قابل وصف- لایوصف- بیچون
نیر= نی، نا، بی
گونه=گونه، چگونگی
Niyama
(نی‌یم)جلوگیری- خودداری- امساك
Nous
(نوس-یونانی)به معنی: نفس-عقل- روح
Pratyahara
(پراتیه هارا)بی‌حسی در برابر اشیاء، امساك حس در برابر عالم خارجی- تجرد
Pranavama
(پرانه‌یم)اداره‌ی تنفس- دمداری
(پرانه=نفس، یم= اداره، نگهداری)
Rajas
(رجاس)یكی از حالات یا گونه‌های مراحل آدمی به معنی حال شهوت و حرص كه مولف آنرا قیاس می‌كند به آنچه فلاسفه‌ی یونان (توموس) (Thumos) گفتند.
Saguna
(سگونه)قابل وصف
سا=پیشاوند تشبیه: به معنی آسا
گونه= گونه، چگونگی، صفت
Sakti
(شكتی)از هندی
خدای توالد و تناسل
Samadi
(سمادی)وحدت-جمع الجمع- تمركز-همادی
Sambodhi
(سمبدی)اندریافت
بصیرت معنوی
(سم=هم، همه، بودی= فهم- بو- بوبردن) همه فهمی، كاملاً فهمیدن)
Samkhya
(سامخیه)جنگ-نبرد- یكی از مذاهب هندی
سامخیا=حساب- شمار
Samsara
(سمساره)عالم تغیر و انتقال- عالم تناسخ حدوث
Sannyastn
(سینه سین)نام یكی از چهارگانه‌ی (آشرمه) كه برهمن باید طی كند= مرحله‌ی آزادگی از شرایط و قیود مرسوم اجتماعی
Santi
(شانتی)آرامش درونی- فیض معنوی
Sat
(ست)وجود-واقع
Sattva
(ستو)وجود-هستی-موجودیت، حال بصیرت نورانیت كه مؤلف آن را با آنچه یونانیان (لوگیستیكون) (Logistikon) نامیدند قیاس می‌كند.
Satya, Satyasia Satyam
(ستیه و حقیقت)حقیقة الحقایق
Suddahasatva
(سوداتو)عنصر اصلی- وجود خالص
Suddha=خالص
ستوه= وجود- عنصر
Sudra
(شودر)نام طبقه‌ی كارگر
Siva
(شیو)خدای كون و فساد
Svasiddha
(سهاسیدا)خودگواه- شاهد بالنفس- مستدل
Taboo
(تابو)لغت جزایر تونگا
چیزی كه به آن نزدیك شدن حتی ذكر نام او را كردی حرام است مقدس- محرم
Tamas
(تاماس)یكی از حالات تاریكی- ظلمت- پریشانی
به قول مؤلف معادل آنچه یونانیان اپیتومیا (Epthumia) گفتند
Tat twam asi
(تت توام اسی)آن تو هستی- ان تویی
تت=ان، توم=تو، اسی= هستی
Thug
(توگ)نام دسته‌ای از غارتگران و آدمكشان هند
Vanapreshta
(ونه پرشته)یكی از مراحل چهارگانه‌ی ریاضت- مرحله‌ی جنگل نشینی
Vasvuiya
(وسوویا)نام طبقه كشاورزان
آوستا: فشوینتی= فشودی، بسودی= در شاهنامه: نسودی
Vidia
(ویدیه)دانش
Vivarta
(ویورته)ظهور-نمایش- نوود
Yuma
(یم=جم)در اینجا به معنی كف نفس- وظیفه اخلاقی (معانی دیگر: جفت اولین انسان: آدم...)
Yuga
(یوگا)جوكی- یكنوع مشرب عرفانی مبتنی به ریاضت.
منبع مقاله :
راداكریشنان، ساروپالی، (1393)، ادیان شرق و فكر غرب، ترجمه‌ی صادق رضازاده شفق، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
/ج
