تناسخ مدرن در دوبى

يكى از موفق ترين پروژه هاى تجارى دنيا در شهر كوچكى اجرا شده كه از سنگاپور و هنگ كنگ درس گرفته است.
آفتاب استوايى در پشت نخل ها و سواحل ماسه اى فجيره فرومى رود و با از راه رسيدن تاريكى، نورهاى ماشين آلات ساختمان سازى چند صدمتر دورتر از خط ساحلى به چشم مى خورد.
در ديگر مناطق خليج فارس، اين چراغها بر كار ۲۴ ساعته در سكوهاى نفتى فراساحلى دلالت دارد. دوبى قدرى نفت و گاز دارد كه به ندرت ۶درصد از توليدات اقتصادى اش را تشكيل مى دهد و ظرف حدود ۱۰ سال خشك خواهدشد. درعوض ابوظبى، ديگر عضو فدراسيون هفت ايالتى امارات، چهارمين ميدان نفتى بزرگ دنيا را در اختيار دارد. ولى دوبى طى ساليان اخير درآمد نفت و گازش را براى آينده اى متفاوت عاقلانه سرمايه گذارى كرده و با توسعه دادن گردشگرى و تبديل خود به مركز تجارى منطقه اى كه جمعيت ۱.2 ميليارد نفرى آن فقط دو ساعت با هواپيما با آن فاصله دارند، مردم را جايگزين هيدروكربنها كرده است.
ماشين آلات درون آبهاى جميره در حال احداث فونداسيونهاى يكى از بزرگترين جزاير مصنوعى دنياست كه به شكل يك نخل طراحى مى شود. اين خانه ها براى همسران فوتباليست ها و ساير ثروتمندان جوياى آفتاب است. سال گذشته ستارگان فوتبال انگليس به رهبرى ديويد بكام در زمره اولين خريداران اين پروژه بودند كه دوهزار ويلاى آن ظرف يك هفته به فروش رفت (حتى ويلاهاى تكميل نشده، اكنون در يك بازار سياه داغ به مبالغ هنگفتى معامله مى شود). اين جزاير مصنوعى همچنين خط ساحلى ۴۰كيلومترى دوبى را چهار برابر مى كنند.

اگر ما بسازيم ...

سى سال پيش دوبى جز يك نهر و قصر شيخ نشين چيزى نداشت و به عنوان پايتخت موادمخدر در خليج فارس بدنام بود. لنج هاى سنتى عربى همچنان ديده مى شوند و اخيراً كه در ميان شايعات پولشويى تروريستها افشا شد كه اكثر تجارت غيرقانونى موادهسته اى پاكستان از طريق دوبى صورت مى گرفته، پژواكى از سابقه قاچاقچى پرورى اينجا به گوش رسيد. اما اين شيخ نشين از بسيارى جهات ديگر دگرگونى باشكوهى داشته و اكنون كانون تجارت مشروع و غيرنفتى جهان عرب است كه نمونه هاى درخشان سرمايه دارى در آن به ندرت ديده مى شود.
شاهزاده شيخ محمد بن رشيد المكتوم دوبى را همانند كسب و كارى خانوادگى اداره مى كند و مداخله هاى مدبرانه وى در امور اقتصادى همسو با نيروهاى بازار بوده است، نه در خلاف جهت شان!
امروزه دوبى ۲۷۲ هتل با ۳۰هزار اتاق، ۳۰ مركز خريد و ساليانه حدود ۵ميليون گردشگر خارجى دارد. ظرفيت فرودگاهش در حال توسعه است تا به ۶۰ ميليون مسافر در سال برسد. در اين بيابان همچنين يك پارك تفريحى به نام Dubailand با بودجه ۱۹ميليارد دلار و دو برابر مساحت Disneyworld در فلوريدا احداث مى شود. شعار اين شيخ نشين كوچك، كه مدتها پسر عموى فقير ابوظبى بوده، بايد اين باشد. «اگر ما بسازيم، گردشگران خواهندآمد.» نفت دوبى كه در ۱۹۶۶ كشف شد، پول كافى را براى اجراى طرحهاى مدرنيزه سازى مانند احداث بزرگترين بندر مصنوعى دنيا در جبل على فراهم آورد. بدين ترتيب نام دوبى به عنوان قلب كشتيرانى خاورميانه بر سر زبانها افتاد. اكنون بسيارى از ۲۶۰۰ شركت مستقر در اين منطقه معاف از ماليات از آن به عنوان سكويى براى تجارت با چين استفاده مى كنند كه بخصوص در اين اواخر بسيار پرجنب و جوش بوده است.

آسمان باز براى تجارت آزاد

هواپيمايى امارات نقش بسزايى در توسعه دوبى ايفا كرده است. دوبى از ابتدا با اعمال سياست آسمان باز از هرگونه شركت هواپيمايى كه مى خواهد با هواپيمايى امارات به رقابت بپردازد، استقبال كرده ـ هرچند رئيس آن يكى ديگر از اعضاى خاندان حاكم، شيخ احمد بن سعيد المكتوم است. اكنون ۱۰۰ شركت هواپيمايى، دوبى را به ۱۴۵ مقصد دنيا متصل مى كنند. دوبى حتى با آمريكا قرارداد آسمان باز دارد. ماه آينده هواپيمايى امارات پرواز يكسره خود به نيويورك را آغاز مى كند و متعاقبش به سانفرانسيسكو و شيكاگو خواهد رفت. بدين ترتيب آمريكايى ها قادر خواهند بود بدون جا به جايى هواپيما در اروپا به كشورهاى خليج فارس و آفريقا سفر كنند.
هواپيمايى امارات از اين رقابت شكوفا شده و از زمان تأسيس در ۱۹۸۵ در كليه سالها به جز يك سال سود برده است. سال گذشته به رغم دلشوره از تروريسم و جنگ در عراق، سود خالص اين شركت با ۷۳ درصد افزايش به ۱.6ميليارد درهم (۴۲۹ميليون دلار) بالغ شد و شمار مسافرانش ۲۳درصد رشد داشت. اين رشد به قدرى منسجم بوده كه شيخ احمد و «موريس فلاناگن»، مغزمبتكر اين شركت، سال پيش بى پروا بزرگترين سفارش براى خريد هواپيما در دنيا را به ارزش ۱۹ ميليارد دلار براى هواپيماهاى ايرباس و بوئينگ، از جمله ۴۵ فروند ايرباس دو طبقه A380 دادند. اين شركت هواپيمايى و دوبى به رشد همديگر كمك كرده اند. اين روند در اوايل دهه ۱۹۹۰ آغاز شد كه هواپيمايى امارات هتل ها را به ارائه نرخهاى ارزان براى توقف هاى كوتاه مسافران ترغيب كرد. دوبى به جاى اينكه صرفاً مكانى براى تعويض هواپيما باشد، به استراحتگاه مسافران تجارى تبديل شده كه مثلاً از اروپا عازم استراليا بودند. به موازات آنكه دوبى مراكز خريد معاف از ماليات ساخت و رويدادهاى ورزشى بخصوصى تورنمنت گلفسى Desert Classic و مسابقات اسبدوانى جام جهانى دوبى را به راه انداخت، به يك تفرجگاه براى گذراندن تعطيلات بدل گشت و جاذبه هايى همچون بيابانگردى و لنج سوارى ارائه كرد. البته ناگزيربود برمانع بزرگى از بدبينى فايق آيد.
آنتيا مهرا، مديربازاريابى فرودگاه دوبى، به يادمى آورد كه چگونه هرتحول جديد از بندر كانتينربرى جبل على گرفته تا بزرگترين بارانداز خشكى منطقه و مناطق آزادتجارى و هتلهاى كنارساحل محكوم به شكست پيش بينى مى شدند ولى سودآور ازكار درآمدند.

مكش پول و استعداد همسايگان

هنوز درآمد منظم صادرات نفت به اقتصاد دوبى كمك مى كند تا ناگزير به گردآورى ماليات نباشد. مهمتر اينكه عملكرد ضعيف همسايگانش به آن كمك مى كند. دوبى نه تنها پول و استعداد بيروت، بغداد و كابل بلكه مراكز تجارى نسبتاً بسته مانند عربستان سعودى، كويت، مصر، پاكستان و هند را مى مكد. درواقع بخصوص براساس معيارهاى عربى، دوبى به روى خارجيان آغوش گشوده است.
از ۱.5ميليون سكنه اش، بيش از ۸۰درصد غيربومى اند. در دنياى تجارت اين شهر، انگليسى ها، هنديها، ايرانى ها ولبنانى ها بيشتر به چشم مى خورند، ولى عمده كارهاى سنگين احداث جزاير مصنوعى را هنديها و پاكستانى هاى جوياى كار كه از آن سوى اقيانوس آمده اند، انجام مى دهند.
سبك سهل گيرانه دوبى ـ خارجيان مى توانند ملك شخصى داشته باشند ـ اين شهر را به چنان مكان مثبتى براى زندگى و كار تبديل كرده كه اين موفقيت، خود پايه گذار كاميابى هاى تازه ترمى شود. از اين حيث، دوبى مشتركات فراوانى با دو حكومت شهر پوياى ديگر يعنى سنگاپور و هنگ كنگ دارد. حاكمان دوبى با داشتن رابطه منسجم با بازار توانستند اين شرايط مطلوب را فراهم آورند. محمدعلى الابار، رئيس هيأت توسعه اقتصادى دوبى كه سابقاً بانك سرمايه گذارى داشته، مى گويد: كار ما گشودن درها به روى بخش خصوصى است.
او همچنين شركت ساختمان سازى «عمار» را اداره مى كند كه «برج دوبى» را مى سازد كه پس ازتكميلش درچندسال آينده، به بلندترين ساختمان دنيا بدل خواهدشد. در طبقات فوقانى اين مجتمع ادارى يك هتل مشتركاً با «جورجوآرمانى» (طراح پوشاك» احداث خواهدشد. شما درمناطق آزادتجارى دوبى، نيازى به داشتن يك شريك بومى نداريد. اين مناطق با توسعه بخشهاى دربرگيرنده شركتهاى داراى فعاليت مشابه اكنون براى جذب بخش خدمات درتكاپو هستند.
ازهمين رو، «اينترنت سيتى» محل استقرار دفاتر شركتهايى همچون مايكروسافت، دل، زيمنس، اچ پى، اوراكل و آى.بى.ام است. «ميدياسيتى» نيز دفاتر چند ايستگاه تلويزيونى را درخود جاداده و قرار است كالجهاى خارجى در «دهكده دانش» گردهم آيند.

بزرگترين مركز مالى منطقه

اكثر سرمايه اين طرحهاى عمرانى را سرمايه گذاران ثروتمند خليج فارس و عربستان سعودى تأمين كرده اند. دوبى مى خواهد برهمين اساس خود را به بازار بزرگ سرمايه براى اين منطقه تبديل كند. مركز بين المللى مالى دوبى درحال شكل گيرى است و چند آسمانخراش همانند برج Canary Wharf لندن در آن بناخواهدشد. ازهمين حالا بانك هاى برجسته سرمايه گذارى متقاضى حضور دراين مركز هستند.
البته احداث يك مركز مالى مدرن در مكانى كه بخاطر تسامح سابقش درقبال پولشويى شهرت دارد، مى تواند دشوار باشد. يك منبع موثق در دوبى مى گويد: باتوجه به بدنامى دوبى، شايد بهتر مى بود كه احداث اين مركز با يك كارنامه سفيد آغازمى شد.
يكبار ديگر راه حل اين معضل، به خدمت گرفتن تجربه خارجيان جهت اعمال تحولات است. كارشناسان برجسته اروپا به سرپرستى «فيليپ تورت»، مديرعامل سابق «اداره خدمات مالى» انگليس اين وظيفه خطير را برعهده دارند. چنانچه دوبى در تازه ترين اقدام تجارى اش موفق شود و سابقه اش بر اين موفقيت دلالت دارد، دوباره به منتقدانى كه به جاى تناسخ مدرنش به عنوان يك تفرجگاه پررونق گردشگرى و يك مركز فزاينده مهم تجارى، برگذشته مشكوكش انگشت مى گذارند، ضربه محكمى خواهدزد.