اطلاعاتی در مورد گیاه کاکتوس

بر خلاف گیاهان سنتی، گیاهان کاکتوس ویژگی‌های منحصر به فردی نظیر ساقه‌های گوشتی با خار دارند. برخی واقعیات باور نکردنی در مورد این گیاهان بیابانی شگفت انگیز وجود دارند.
فوتو سنتز در گیاهان کاکتوس شامل مکانیزمی به نام متابولیسم اسید کراسولاسین (CAM) است. آنها کربن دی اکسید را در طول شب جذب می‌کنند، آن را به صورت مالیک اسید ذخیره می‌کنند و سپس در فوتو سنتز به کار می‌برند. گیاهان کاکتوس، بومی آمریکا هستند و به خانواده‌ی کاکتاکیا تعلق دارند. آنها ویژگی‌های آناتومیکی و فیزیولوژی منحصر به فردی دارند که در گیاهان سنتی دیده نشده است. ویژگی‌های مشخصه‌ی گیاهان کاکتوس، ساقه‌های گوشتی آنها است که وظیفه‌ی برگ‌ها را به انجام می‌رساند و دیگری تیغ‌های آنها است که معتقدند برگ‌های اصلاح شده هستند. شکل و اندازه‌ی تیغ‌ها و ساقه‌ها از گونه‌ای به گونه‌ی دیگر فرق می‌کند. انواع مختلف گیاهان کاکتوس می‌توانند به صورت درخت، بوته و تاک دیده شوند؛ برخی از آنها هوازی هستند.
معتقدند که این گیاهان در آمریکا در طول 30 تا 40 میلیون سال اخیر بعد از حرکت قاره‌ای که آن منطقه را از قاره‌های دیگر جدا کرده است، تکامل یافته‌اند. این موضوع، بیانگر فراوانی گیاهان کاکتوس در آمریکا نسبت به بخش‌های دیگر دنیا است. کاکتوس‌ها توسط پرندگان مهاجر که دانه‌ها را در مسیر گوارشی خود حمل می‌کنند، به محیط بایر و لم یزرع قاره‌های دیگر انتقال یافته‌اند.

تاکسونومی :

در حدود 2000 گونه کاکتوس وجود دارند که اندازه‌های مختلفی دارند؛ بلندترین آنها پاچیسروس پرینگلی است که بیشترین ارتفاع ثبت شده یعنی 19 متر را دارد و کوچک‌ترین آنها بلوسفلدیا لیلیپوتانا است که قطر یک سانتی متر را دارد. بیشتر آنها به زیر خانواده‌ی Opuntioideae و Cactoideae تعلق دارند. Opuntioideae 15 نوع دارد اما Cactoideae بزرگ‌ترین خانواده کاکتوس با 9 قبیله و 108 نوع است. خانواده‌ی کاکتاکیا دو زیر خانواده دارد و آنها Maihuenioideae و Pereskioideae هستند. هر دوی زیر خانواده‌ها یک جنس منفرد دارند و آنها Pereskia و Maihuenia هستند که جنس Pereskia 17 نوع دارد. تنها دو گونه در جنس Maihuenia وجود دارند.

آناتومی :

یک کاکتوس معمولی ساقه‌ها و تیغ‌های آبدار دارد ولی هیچ برگی ندارد. با وجود بیشتر این ویژگی‌ها، برخی گونه‌ها در این توصیف جای نمی‌گیرند. برخی گیاهان کاکتوس برگ‌های کوچکی دارند اما بقیه فاقد تیغه هستند و تیغ‌های اصلاح شده‌ی مو مانندی دارند. حتی همه‌ی آنهایی که ویژگی‌های مشخصه‌ دارند، اندازه و رشدشان متفاوت است. شما ممکن است تنوع و تفاوت‌هایی را نیز در ویژگی‌های اصلی بیابید. ساقه‌ی گوشتی می‌تواند استوانه‌ای، طویل و دراز، نوک دار و یا صاف باشد.

برگ‌ها :

ساگوآرو تمام ویژگی‌های مشخصه‌ی کاکتوس معمولی را دارد. با این که تقریباً تمام گونه‌های جنس Pereskia، برگ دارند اما این ویژگی در بیشتر گونه‌های زیر خانواده‌ی Opuntioideae نیز دیده شده است. برخی اعضای جنس Maihuenia نیز برگ دارند. در میان آنها، اعضای جنس Pereskia برگ‌هایی همانند گیاهان سنتی، دارند. این گیاهان کاکتوس شبیه گیاهان معمولی، با ساقه‌ها و پوست چوبی هستند. برگ‌های آنها غیر آبدار و با دوام هستند.

ساقه‌ها :
گیاهان کاکتوس ساقه‌های آبداری دارند تا آب را ذخیره کنند. لایه‌ی بیرونی ساقه خیلی کلفت است و یک پوشش مومی دارد که از فقدان آب جلوگیری می‌کند. معمولاً ساقه‌ها سبز هستند تا فوتو سنتز را انجام دهند. بسیاری از گیاهان کاکتوس استوانه‌ای و یا کروی هستند اما بقیه ستونی و یا لوله مانند هستند. برخی از آنها رشد اضافی مثل برآمدگی‌های نوک پستان مانند، در Mammillaria longimamma دارند. بیشتر آنها نوک دار هستند تا آب بیشتری را ذخیره کنند. در دوران کمبود آب، نوک‌ها برجسته و مهم می‌شوند.

تیغ‌ کاکتوس :

تیغ‌های کاکتوس، برگ‌های اصلاح شده هستند. ویژگی‌های مشخصه‌ی گیاهان کاکتوس، تیغ‌های آنها است که واقعاً برگ‌های اصلاح شده هستند. اما هم برگ‌ها و هم تیغ‌ها وقتی جنبه‌های ساختاری و کاربردی آنها مد نظر است، کلاً متفاوت می‌شوند. این تیغ‌ها گیاه را از خورده شدن توسط حیوانات حفظ می‌کنند و کمبود آب را کاهش می‌دهند. در برخی از گیاهان کاکتوس، تیغ‌ها حفاظی فراهم می‌کنند تا از کمبود آب جلوگیری بکنند. تیغ‌های شعاعی مو مانند سفید رنگ که کاکتوس پیرمرد را پوشش می‌دهند گیاه را از سرما زدگی و آفتاب حفاظت می‌کنند. این تیغ‌ها علاوه بر انعکاس نور خورشید، رطوبت را به دام می‌اندازند و تیغ‌های مرکزی زرد تیز روی گیاه را پنهان می‌کنند. ماهیت تیغ‌ها ممکن است در گونه‌های مختلف فرق کند. آنها می‌توانند تیز یا بی‌نوک، نرم یا سخت، دراز یا کوتاه و صاف یا قلابی باشند. آنها به صورت گروه‌هایی که روی ساختارهای تپه مانند به نام هاله رشد می‌کنند، یافت می‌شوند. بیشتر گیاهان کاکتوس متعلق به زیر خانواده‌ی Opuntioideae، تیغ‌های خاردار کوتاهی به نام خاری دارند.
تیغ‌ها از ساختارهای شدیداً تکامل یافته‌ای به نام هاله پدیدار می‌شوند. این تیغ‌ها همانند گلها از هاله‌هایی واقع در ساقه‌ی گیاه کاکتوس پدیدار می‌شوند. هاله‌ها ساختارهای شدیداً تکامل یافته‌ای هستند که گفته می‌شود شاخه‌های متراکم هستند. معمولاً این ساختارهای تپه مانند موی کوتاهی روی خود دارند. آنها هم چنین به صورت مانت‌های سخت شده با رنگ‌های مختلف یافت می‌شوند. در مواردی، گیاه کاکتوس با برگ‌ها و تیغ‌هایی در اطراف پایه‌ی برگ‌ها دیده شده است. در کاکتوس‌هایی که فاقد برگ‌ هستند تیغ‌ها موقعیت‌هایی را اشغال می‌کنند که برای مکان برگ، مد نظر قرار گرفته بودند. هاله‌های قدیمی‌تر تولید گل و تیغه را وقتی گیاه رشد می‌کند، متوقف می‌کنند. معمولاً آنهایی که روی نوک گیاه هستند فعال‌اند. در برخی کاکتوس‌ها، هاله‌ها به هم می‌پیوندند تا بر‌آمدگی‌ها و نوک‌ها را شکل دهند در حالی که بقیه، هاله‌های متمایزی دارند.

گل کاکتوس :

گیاه کاکتوس، گل‌های کوتاه عمر پر جلوه‌ای را با رنگ‌های روشن از سفید تا زرد، نارنجی، قرمز و ارغوانی تولید می‌کند. ماهیت گلها با گونه‌ها فرق می‌کند و اندازه‌‌ی آنها می‌تواند بین 2ر0 تا 30 سانتی متر باشد. در کل، گیاه کاکتوس پرچم‌ها و گلبرگ‌های متعددی دارد. آن یک سبک منفرد با بیش از یک کلاله دارد. در برخی گیاهان، گلها در طول شب شکوفه می‌دهند. این گلها توسط بیدها، پروانه‌ها، حشرات دیگر، حیوانات کوچک، پرندگان و حتی خفاش‌ها، گرده افشانی می‌شوند.

سازگاری‌های گیاه کاکتوس :

• ساقه‌های گیاه کاکتوس آب را ذخیره می‌کنند. ساقه‌ها، لایه‌های بیرونی ضخیم و پوشش مومی دارند تا از کمبود آب جلوگیری بکنند.
• ساقه‌های نوک دار گسترش می‌یابند تا آب را ذخیره کنند و وقتی سطح آب پایین می‌آید، کوچک می‌شوند.
• بیشتر این گیاهان، ریشه‌های کم عمقی دارند که مناطق بزرگی را پوشش می‌دهند و نزدیک سطح زمین رشد می‌کنند. در طول بارش، ریشه‌ها آب را جمع آوری می‌کنند که در ساقه‌ها ذخیره می‌شود. برای مثال یک کاکتوس ساگوآرو خیلی کوچک، با ارتفاع 12 سانتی متر، یک سیستم ریشه‌ای دارد که قطر 2 متر را پوشش می‌دهد. اما هیچ کدام از آنها بیش از 10 سانتی متر عمق ندارند. در حالتی که گیاه ساگوآرو کاملاً رشد کرده باشد، سیستم ریشه می‌تواند تا طول 15 متر رشد کند.
• شکل استوانه‌ای ساقه، منطقه‌ی سطحی گیاه را کاهش می‌دهد که در مقابل کمبود آب را به حداقل می‌رساند. مهریشه‌ها (ریشه‌های طولانی و مستقیم که به طور عمودی به سمت پایین رشد می‌کنند) در کاکتوس‌های ستونی بزرگ یافت می‌شوند. چنین ریشه‌هایی به لنگر انداختن گیاه و جمع آوری آب و مواد غذایی کمک می‌کنند.
• فقدان برگ، سازگاری دیگری است که به حفظ و ذخیره‌ی آب کمک می‌کند. گیاهان آبداری مثل کاکتوس، کربن دی اکسید را در طول شب، وقتی دما پایین است، جذب می‌کنند. آنها این کربن دی اکسید را ذخیره می‌کنند و در طول روز در فوتو سنتز از آن استفاده می‌کنند. این مکانیزم، متابولیسم اسید کراسولاسین (CAM) نامیده می‌شود.

تکثیر :

گرده‌های گل توسط گرده افشان‌ها، به کلاله حمل می‌شوند و سلول تخم را بارور می‌کنند. آنها میوه‌ تولید می‌کنند و دانه‌ها توسط حیوانات، پرندگان، باد و باران پراکنده می‌شوند. در تکثیر غیر جنسی، ساقه‌های با اتصالات ضعیف، می‌ریزند. کاکتوس‌ها به خاطر ظرفیت حفظ آب خود، می‌توانند زنده بمانند تا این که شرایط مطلوب شود. یک سال طول می‌کشد تا گیاهان جوان تا ارتفاع 5ر2 سانتی متری رشد بکنند اما گیاهان پیر، هر ساله سه تا چهار اینچ رشد می‌کنند. طول عمر آنها بین 25 تا 300 سال است.

مصارف گیاهان کاکتوس :

میوه‌های گیاه کاکتوس متعلق به جنس Hylocereus، میوه‌های اژدها نامیده می‌شوند و به طور گسترده برای مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرند. حتی میوه‌ها و پدهای کاکتوس گلابی تیغ دار، خوردنی هستند. برخی از کاکتوس‌ها اهمیت دارویی دارند اما بعضی از افراد از چوب کاکتوس برای ساخت و ساز استفاده می‌کنند. پیوت (Lophophora williamsii) یک کاکتوس کوچک است که توسط آمریکاییان بومی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این کاکتوس حاوی قلیای وهم آوری به نام مسکالین است. آمریکاییان بومی از آن برای مصارف درمانی و تشریفاتی استفاده می‌کردند.
علاوه بر آنچه گفته شد، برخی از گونه‌های کاکتوس به عنوان گیاهان تزیینی عجیب غریب رشد می‌کنند. شما نیز می‌توانید صاحب مفتخر چنین گیاه زیبایی باشید و زیبایی باغچه‌ی خود را بالا ببرید. گونه‌های بی‌شمار گیاهان کاکتوس، برای اهداف تزیینی می‌رویند. همیشه بهتر است اطلاعات پایه‌ای در مورد شرایط گونه‌های ویژه داشته باشید تا این که بتوانید به روش درست و مناسب از آنها مراقبت بکنید.