مترجم: سعیده صفرزاده
منبع:راسخون
منبع:راسخون
شاید رایج‌ترین نوع خواندن متون در مدارس، خواندن به صورت نوبتی باشد، ولی هیچ دلیل علمی درستی برای انجام این کار وجود ندارد. تعداد زیادی از محققین هستند که این روش تعلیم و تعلم را روش مناسبی نمی‌دانند. بنابرین، افراد زیادی هستند که به دنبال جایگزین‌هایی برای این روش می‌گردند. در اینجا چند روش ساده به عنوان جایگزین این نوع خواندن ارائه می‌گردد.
شیوه‌های منظم و تکراری برای تمرین می‌تواند برای دانش آموزان یکنواخت و کسل کننده شود. بنابرین برای جلوگیری از کسالت، می‌توان گاه گاهی به جای خواندن نوبتی، این روش‌های جایگزین را به کار برد.
خواندن، در حالت ایده آل باید روشی برای فهمیدن باشد و نه صرفاً یک تمرین شفاهی. هدف کلی خواندن این است که به کودکان کمک کند تا مفهوم مطلب مطالعه شده را دریابند. گفته می‌شود خوب است این مطالعه توسط دانش آموز و پیش از تدریس آن توسط معلم انجام شود تا در کلاس، مفهوم درس برای دانش آموز آشنا باشد. ولی عملاً ما می‌بینیم که از دانش آموزان به خصوص در رده‌های پایین‌تر خواسته می‌شود که در کلاس، در حضور معلم و سایر دانش آموزان با صدای بلند از روی درس بخوانند.
محبوب‌ترین نوع خواندن شفاهی، روش خواندن نوبتی است. در این روش دانش آموزان مجبور می‌شوند که یکی یکی به نوبت بخش‌هایی از فصل را بدون تمرین قبلی بخوانند. این روش از یک نظر مفید است و آن هم اینکه به دانش آموزان روخوانی صحیح را می‌آموزد. ولی اگر دانش آموز آن فصل را نفهمیده باشد، این روش کمک چندانی به فهمیدنش نمی‌کند و حتی ممکن است دانش آموز را نسبت به این تمرین دچار ترس هم بکند. بنابرین ما امروز برآنیم که نگاهی داشته باشیم بر چند روشی که ممکن است بتوانند جایگزین روش خواندن نوبتی شوند.
جایگزین‌های روش خواندن نوبتی
ابتدا آرام در ذهن خود و سپس با صدای بلند خواندن
همه با هم بخوانند
خواندن با آواز
برای آن دسته از معلمانی که برای افزایش توانایی روخوانی و روان خوانی بچه‌ها، خواندن نوبتی را لازم می‌بینند، در اینجا یک جایگزین دیگر را معرفی می‌کنیم. در این روش به دانش آموزان یک متن مشخص برای خواندن داده می‌شود. ولی نه قرار است آن را تنهایی بخوانند و نه قرار است برای یافتن نکات آن را بخوانند، بلکه در اینجا این کار تنها برای لذت بردن از بلند خواندن انجام می‌شود! مثلا در صورت داشتن یک شعر یا یک ریتم می‌توان از این روش استفاده کرد. دانش آموزان آن شعر را هم آوایی کرده و در عین حال از خواندن آن لذت هم می‌برند. این تمرین برای آن دسته از دانش آموزانی که به نسبت سایرین، توانایی کمتری در خواندن دارند هم مؤثر است.خواندن با راهنمایی
خواندن با تئاتر
این روش در کلاس‌های ادبیات، خیلی ایده‌آل است. معمولاً از یک نوشته‌ی ادبی، متنی برای خواندن به دانش آموزان داده می‌شود. سپس انتظار می‌رود دانش آموز طوری آن متن را بخواند که داستان در ذهن شنونده، به تصویر درآید. این به معنی تئاتر بازی کردن بر روی صحنه نیست. بلکه تنها لازم است خواننده‌ی متن، با استفاده از لحن گفتار خود، کاری کند که داستان آنگونه که در اصل نوشته شده بود به شنونده منتقل شود. بنابرین این روش به نفع دانش آموزان است. چرا که می‌توانند با این روش، نحوه‌ی تلفظ، بیان، روان خوانی، داستان گویی به نحوی مؤثر، و البته درک مطلب را بیاموزند.خواندن با تقلید
در این روش، معلم متن را می‌خواند و پس از او دانش آموزان باید همان جملات را بلند تکرار کنند. یکی از ویژگی‌های این نوع خواندن این است که دانش آموز پیش از خواندن متن، روش درست خواندن آن را آموخته است. بنابرین طبیعتاً اشتباهات به حداقل می‌رسند. این روش در گام اول برای آن دسته از دانش آموزانی که در هنر روخوانی پیشرفتی ندارند بسیار مفید است چرا که درست خواندن را یاد می‌گیرند. به این روش "خواندن با تقلید" گویند.خواندن زیر لب
در این روش، هر یک از دانش آموزان باید به صورت جداگانه و زیر لب بخواند. در همین حین معلم در کلاس بگردد و خواندن تک تک بچه ها را بررسی کرده و در صورت نیاز ایراداتشان را اصلاح کند. این روش، روش مناسبی است چرا که طبق آن، هر کس به شیوه‌ی خودش می‌خواند و دیگر نیازی نیست که فرد نگران دید سایرین باشد.خواندن از طریق پر کردن جای خالی
خواندن متقابل
این یکی از روش‌هایی است که در پروسه‌ی آموزش متقابل مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش به دانش آموزان یاد داده می‌شود که پیش بینی کنند، سؤال طرح کنند، نکات را توضیح دهند، و درس‌ها را خلاصه کنند. این روش نه تنها در افزایش توانایی‌های خواندن دانش آموزان مؤثر است بلکه برای تقویت توانایی استدلال و تحلیل آنها نیز بسیار مفید است. این روش به دانش آموزان کمک می‌کند تا سؤالات بیشتری بپرسند، و همچنین بحث‌های کلاسی را نیز افزایش می‌دهد. در نهایت هم نقاط کلیدی درس خلاصه سازی می‌گردد.خواندن در گروه‌های دو نفره
خواندن با رادیو
خواندن همچون یک پازل
همانطور که قطعات یک پازل یکدیگر را تکمیل می‌کنند در این روش خواندن هم افراد همچون قطعات پازل دانایی یکدیگر را کامل می‌کنند. روش کار در اینجا به این صورت است که کلاس به دو گروه تقسیم می‌شود. هر گروهی بخش خودش را خوانده و می‌فهمد. آنگاه یک نفر از هر گروه به سراغ گروه دیگر رفته و آن قسمت از درس که مربوط به گروه خودش بوده است را برای گروه مقابل توضیح می¬دهد. سپس هر دانش آموزی به گروه خودش برگشته و آنچه از گروه مقابل آموخته است را به گروه خودش منتقل می‌کند. بنابرین با کمتربن تلاش در یک زمان مشخص، کل فصل توسط تمام دانش آموزان آموخته می‌شود.خواندن با تکرار
این یک مدل خواندن بر مبنای زمان است. در این روش، به خواننده یک متن داده می‌شود تا آن را در زمان مشخصی بخواند. تکرار بیشتر موجب افزایش تسلط و صحت یادگیری دانش آموز می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که این روش، یکی از بهترین روش‌هایی است که می‌توان توسط آن روش‌های صحیح سادگیری را به مبتدی‌ها آموخت.روش‌هایی که در بالا ذکر شد، می‌توانند جایگزین روش نه چندان مؤثر و یا حتی نامؤثر خواندن نوبتی شوند که علیرغم ناکارآمدی‌اش همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته شاید این موضوع به دلیل سابقه‌ی تاریخی طولانی این روش باشد. محققان زیادی معتقدند دلایل علمی‌ای که کارایی روش روخوانی نوبتی را نشان دهد وجود ندارد. چه خوب است پیش از آنکه معلمی بخواهد این روش منسوخ را مورد استفاده قرار دهد ابتدا کاملا در مورد این روش و همچنین موافقان و مخالفانش تحقیق کند.
