تحقیق پیرامون قدس و تاریخ فلسطین پاسخهاى درستى به پرسشها درباره این دو مکان مقدس و دیدگاه صهیونیست‌ها نسبت به آن در اختیارمان مىگذارد.
این پرسشها را مىتوان اینگونه بیان کرد:
1ـ اصول این تاریخ چیست؟ نشانههاى آن چگونه مشخص شده است؟ میراث یهود در فلسطین چه جایگاهى دارد؟
2ـ واقعیتهاى قدس و تاریخ آن در طول زمان چیست؟
3ـ ملت فلسطین چگونه در سایه حکومت اسلامى، آزادى عبادت را براى تمام مؤمنان به قدس فراهم کرد و ضمن خدمت به اماکن مقدسه از آن حمایت و حفاظت نمود؟
تاریخ قدس و فلسطین فقط به هزاره سوم پیش از میلاد محدود نمىشود بلکه به دورانهاى پیشتر که در آن انسان داراى فکر و اندیشه در فلسطین پدیدار شد، باز مىگردد. قدس بر روى چهار ارتفاع ساخته شده که چندین دشت و همچنین شهرها و روستاها در اطراف آن قرار دارد. این شهر داراى اهمیت راهبردى و دینى خاصى مىباشد. این تاریخ ثمره همسویى انسان در فلسطین با زمان و مکان است.
فلسطین در غرب قاره آسیا و جنوب سرزمین شام قرار دارد که قلب جهان عرب محسوب مىشود. مساحت آن 28 هزار و 9 کیلومتر مربع یا 10 هزار و 429 میل مربع است و مشتمل بر منطقه ساحلى در کنار دریاى مدیترانه، منطقه کوهستانى و دشت و منطقه صحرایى مىباشد.
در اینجا ذکر چند نکته ضرورى به نظر مىرسد:
1ـ فلسطین به سبب قرار گرفتن در مسیر سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا از موقعیتى راهبردى برخوردار بوده و حلقه اتصال و مرکز برخورد فرهنگها و تمدنها به شمار مىآید.
2ـ وضعیت جغرافیایى فلسطین و سرزمین شام و نوع پستى و بلندى زمینهاى آن بسیار حائز اهمیت بوده و علاوه بر آن این سرزمین به سبب قرار گرفتن در کنار مدیترانه و دارا بودن کوه و صحرا تقریباً داراى چهار فصل است.
3ـ فلسطین داراى دو سیستم بدویت و تمدن است و پیوسته مرکز برخورد بدوىها و مسافران بوده است. بدین سبب ساکنان بدوى آن با گذشت زمان در روستاها و شهرها اسکان یافتند.
4ـ مجاورت فلسطین با قدیمىترین تمدن‌هایى که بشریت آن را مىشناسد یعنى سومرى و بابلى در سرزمین رافدین(عراق) در شرق و تمدن مصر در وادى نیل در جنوب غربى.
این در حالى است که این منطقه از کرت، یونان و ایتالیا از سمت دریا و از سرزمین فارس (امپراطورى ایران) و هند از شرق تأثیر پذیرفت و بدین ترتیب بخشى از جاده بین المللى باستانى شد که از دلتاى نیل آغاز شده و به شط العرب پایان مىیابد.
در این میان شهر قدس از جایگاه بسیار ویژهاى برخوردار بوده و بسیارى از علما و دانشمندان آن را مرکز زمین مىدانند.
قدس بر روى چهار ارتفاع ساخته شده که چندین دشت و همچنین شهرها و روستاها در اطراف آن قرار دارد. این شهر داراى اهمیت راهبردى و دینى خاصى مىباشد.
تاریخ قدس و فلسطین، تاریخى مشحون از حوادث و رویدادهاى بىشمار است که مىتوان آن را به دو بخش قبل و بعد از ظهور اسلام تقسیم نمود.
این پرسشها را مىتوان اینگونه بیان کرد:
1ـ اصول این تاریخ چیست؟ نشانههاى آن چگونه مشخص شده است؟ میراث یهود در فلسطین چه جایگاهى دارد؟
2ـ واقعیتهاى قدس و تاریخ آن در طول زمان چیست؟
3ـ ملت فلسطین چگونه در سایه حکومت اسلامى، آزادى عبادت را براى تمام مؤمنان به قدس فراهم کرد و ضمن خدمت به اماکن مقدسه از آن حمایت و حفاظت نمود؟
تاریخ قدس و فلسطین فقط به هزاره سوم پیش از میلاد محدود نمىشود بلکه به دورانهاى پیشتر که در آن انسان داراى فکر و اندیشه در فلسطین پدیدار شد، باز مىگردد. قدس بر روى چهار ارتفاع ساخته شده که چندین دشت و همچنین شهرها و روستاها در اطراف آن قرار دارد. این شهر داراى اهمیت راهبردى و دینى خاصى مىباشد. این تاریخ ثمره همسویى انسان در فلسطین با زمان و مکان است.
فلسطین در غرب قاره آسیا و جنوب سرزمین شام قرار دارد که قلب جهان عرب محسوب مىشود. مساحت آن 28 هزار و 9 کیلومتر مربع یا 10 هزار و 429 میل مربع است و مشتمل بر منطقه ساحلى در کنار دریاى مدیترانه، منطقه کوهستانى و دشت و منطقه صحرایى مىباشد.
در اینجا ذکر چند نکته ضرورى به نظر مىرسد:
1ـ فلسطین به سبب قرار گرفتن در مسیر سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا از موقعیتى راهبردى برخوردار بوده و حلقه اتصال و مرکز برخورد فرهنگها و تمدنها به شمار مىآید.
2ـ وضعیت جغرافیایى فلسطین و سرزمین شام و نوع پستى و بلندى زمینهاى آن بسیار حائز اهمیت بوده و علاوه بر آن این سرزمین به سبب قرار گرفتن در کنار مدیترانه و دارا بودن کوه و صحرا تقریباً داراى چهار فصل است.
3ـ فلسطین داراى دو سیستم بدویت و تمدن است و پیوسته مرکز برخورد بدوىها و مسافران بوده است. بدین سبب ساکنان بدوى آن با گذشت زمان در روستاها و شهرها اسکان یافتند.
4ـ مجاورت فلسطین با قدیمىترین تمدن‌هایى که بشریت آن را مىشناسد یعنى سومرى و بابلى در سرزمین رافدین(عراق) در شرق و تمدن مصر در وادى نیل در جنوب غربى.
این در حالى است که این منطقه از کرت، یونان و ایتالیا از سمت دریا و از سرزمین فارس (امپراطورى ایران) و هند از شرق تأثیر پذیرفت و بدین ترتیب بخشى از جاده بین المللى باستانى شد که از دلتاى نیل آغاز شده و به شط العرب پایان مىیابد.
در این میان شهر قدس از جایگاه بسیار ویژهاى برخوردار بوده و بسیارى از علما و دانشمندان آن را مرکز زمین مىدانند.
قدس بر روى چهار ارتفاع ساخته شده که چندین دشت و همچنین شهرها و روستاها در اطراف آن قرار دارد. این شهر داراى اهمیت راهبردى و دینى خاصى مىباشد.
تاریخ قدس و فلسطین، تاریخى مشحون از حوادث و رویدادهاى بىشمار است که مىتوان آن را به دو بخش قبل و بعد از ظهور اسلام تقسیم نمود.
جایگاه قدس نزد مسلمانان
قدس با ادیان آسمانى مرتبط بوده و در دل تمام مؤمنان و معتقدان به ادیان الهى جاى دارد. اما ارتباط آن با اسلام و مسلمانان از عمق بیشترى برخوردار است.
قدس از دیرباز جایگاه ویژهاى در اندیشه، تاریخ و میراث اسلامى داشته و مسلمانان آن را مانند فرزند خود مورد سرپرستى و حفاظت قرار دادهاند.
این شهر نه فقط در اسلام بلکه در تمام ادیان آسمانى مورد تقدیس و احترام بوده و مىباشد. خلفا، امرا، علما و صالحان در آن به ساخت مسجد، تکیه، راه، مدرسه و سایر اماکن مشابه پرداختند. تمام ادیان در آن براى عبادت آزاد بوده و پیوسته امنیت و ثبات داشته است.
قدس به چند سبب از جایگاه ویژهاى در بین مسلمانان برخوردار است:
1ـ این شهر موطن ابراهیم خلیل، محل پیامبران، محل نزول وحى و مبعث عیسى(ع) بوده است.
ابن عباس در این باره مىگوید: پیامبران الهى بیت المقدس را بنا نهاده و در آن سکنى گزیدند. بدین سبب در وجب به وجب آن یک پیامبر نماز خوانده و یا یک ملک اقامت نموده است.
2ـ قدس اولین قبله مسلمانان و سومین حرم شریف است و پروردگار متعال آن را با لیلة الاسراى رسول و حبیب خود ویژگى خاصى بخشید.
پروردگار متعال در قرآن کریم مىفرماید: سبحان الذى اسرى بعبده لیلا من المسجد الحرام الى المسجد الاقصى الذى بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انّه هو السمیع البصیر.
پیامبر گرامى اسلام نیز فرمودند: لاتشد الرحال الّا الى ثلاثه مساجد مسجدى هذا و مسجد الحرام و المسجد الاقصى.
3ـ قدس کلید کعبه و مزار رسول(ص) است.
4ـ این شهر پایتخت فلسطین و موزه آثار دینى است که به مدت 13 قرن جمع آورى شده و نقطه اتصال کشورهاى عربى و منارهاى است که نور هدایت و خیر از آن ساطع مىشود.
مسلمانان پیوسته قدس را مورد حمایت قرار داده و هرگز تفاوتى میان ادیان آسمانى در آن و همچنین پیامبران قائل نشدند. در این شهر انواع مساجد، کلیساها و معابد مشاهده مىشود و نام پروردگار بر زبان مردم جارى است.
یکى از قدیمىترین آثار قدس که براى مسلمانان از اهمیت خاصى برخوردار است، مسجد سلیمان مىباشد. در این مکان قبة السلسله در کنار قبة الصخره قرار دارد. قبة السلسله منتسب به حضرت سلیمان بن داود(ع) است و بر روى محراب آن نوشته شده است: یا داوود انا جعلناک خلیفة فى الارض فاحکم بین الناس بالحق.
مسلمانان مسجدى را در این مکان برپا کردند که "مقام نبى داوود" نام دارد و کلیددارى آن را یک خانواده مسلمان بر عهده گرفت. برخى مورخان معتقدند که این مقام قبر نبى داوود(ع) است.
در داخل حرم دو مسجد عظیم قرار دارد. مسجد دیگر کرسى سلیمان نام دارد که در هر دو نماز اقامه مىشود. علاوه بر آن آثارى که در خارج بیت المقدس قرار دارد و یکى از مشهورترین آن مقام نبى ابراهیم(ع) در شهر الخلیل است که مسجد بزرگى نیز در آن واقع شده است.
مسلمانان هرگز آسیبى به آثار مسیحیان در این شهر وارد نکرده و هرگز آن را مورد بىحرمتى قرار ندادند و این اماکن در دورانهاى مختلف در دست خود مسیحیان بوده است.
در این میان مسلمانان در طول تاریخ اسلامى و حاکمان مسلمان فقط در حال ساخت و ساز و یا بازسازى بناهاى قدیمى در قدس بوده و اهتمام ویژهاى به آن ورزیدهاند.
در دوران امویان، عبدالملک بن مروان براى ساخت مسجد الصخره خراج 7 سال مصر را اختصاص داد و نام وى بر گنبد مسجد با تاریخ ساخت یعنى سال 72 هجرى حک شد.
پس از آن خلفا و امرا یکى پس از دیگرى به تزیین و نوسازى آن پرداختند تا جایى که به گفته یکى از مورخان غربى به یکى از زیباترین بناهاى موجود و مساجد تاریخ تبدیل شد.
عبدالملک مسجد الاقصى را ساخت و فرزندش ولید آن را تکمیل کرد. پس از وى این مسجد در دوران امرایى که یکى پس از دیگرى به قدرت رسیدند نوسازى و تزیین و فرشهاى گران قیمتى در آن قرار داده شد. از جمله این افراد مىتوان به صلاح الدین ایوبى، سیف الدین ابوبکر، تقى الدین عمر بن شاهنشاه، نورالدین على و عزیز عثمان اشاره کرد.
مسلمانان از محوطه حرم قدسى، دو مسجد بزرگ و رواقهاى آن به عنوان محل تدریس علوم دینى بهره گرفتند. اکثر حجاج بیت اللّه الحرام نیز هنگام رفتن و برگشتن به زیارت قدس مىآمدند.
روزى از رسول خدا(ص) درباره بیت المقدس پرسیده شد. فرمودند: این سرزمین محشر و منشر است و نماز در آن مانند هزار نماز در نقاط دیگر مىباشد.
ایشان در جاى دیگر فرمودند: هر که در بیت المقدس بمیرد مانند کسى است که در آسمان مرده است.
و یا اینکه، کسى که مىخواهد نقطهاى از بهشت را ببیند به بیت المقدس بنگرد.
در شهر بیت المقدس شمار زیادى از صحابه، تابعین و مجاهدین دفن شدهاند مانند عبادة بن الصامت الانصارى، شداد بن اوس، ام الخیر، محمد بن کرام و بکر بن سهیل الدمیاطى.
مسلمانان در دورانهاى مختلف 34 مسجد در قدس ساختند که عمدتا در داخل شهر قدیمى قرار دارد.
همچنین استراحتگاه حجاج پاکستانى، استراحتگاه حجاج هندى و استراحتگاه القادریه براى حجاج افغانستان، در هر استراحتگاه مسجد و اتاقهاى خواب ساخته شده است.
در قدس همچنین گورستان هایى وجود دارد که برخى صحابه، تابعین، علما، مجاهدان و حکام در آن دفن شدهاند مانند: فیروز الدیلمى، سلامة بن قیصر، ذاالاصبع و ابامحمد البخارى.
مسلمانان در کنار این اماکن، 56 مدرسه نیز احداث کردهاند که پذیراى علماى شهر و سایر نقاط است و قرآنها و کتب خطى نادر نگهدارى مىشود.
مسجد الاقصى همچنین داراى کتابخانهاى بزرگ است و علما در گذشته از اندلس، مغرب، مصر، عراق و فارس براى درس و تدریس به آن مىآمدند. در موزه اسلامى آن نیز صندوق بزرگى حاوى یک قرآن خطى وجود دارد که توسط یکى از ملوک مغرب به طور اختصاصى براى مسجد الاقصى نوشته شده است.
اکثر این اماکن اسلامى به جز گورستانها در شهر قدیمى موجود است و با یک دیوار باستانى احاطه شده که آخرین بار سلطان سلیمان القانونى در قرن دهم هجرى آن را نوسازى کرد.
مساجد شهر قدیمى 868 دنم معادل 868 هزار متر مربع است که 26 دنم از آن فقط به حرم قدسى اختصاص دارد. این شهر در واقع موزهاى بزرگ آثار باستانى، ساختمانها، نقوش و از میناکارىهاى نادرى است که نمىتوان بر روى آن قیمت گذاشت.
آثار اسلامى باعث شده که قدس بسیار عظیمتر از اورشلیم یهودیان باشد و در ردیف مکه و مدینه قرار گیرد. پیامبر گرامى اسلام(ص) نیز در یکى از احادیث خود این شهر را چهارمین شهر بهشت نامیدند.
بنابر گواهى تمام علماى مسلمان و مسیحى، در این شهر اثرى مادى و تمدنى از یهودیان یافت نمىشود. لذا چشم پوشى از از این شهر مقدس در واقع چشم پوشى از مقدسترین مقدسات اسلامى و محروم ساختن آنها از انجام فرایض و شعائر دینى و همچنین خطرى بزرگ براى سایر مقدسات در مکه و مدینه و اوقاف اسلامى است که هیچ مسلمانى نمىتواند در برابر آن سکوت اختیار کند.
رابطه مسلمانان با قدس در اصل رابطهاى مبتنى بر قرآن، اندیشه اسلامى و سنت نبوى است. قدس و مسجد الاقصى براى مسلمانان جهان از ابتدا دو نقطه بسیار مهم بود و بخشى از تمدن و میراث فرهنگى مسلمانان و همچنین نقطه وحدت میان ملتهاى عربى و اسلامى در شرق و غرب جهان محسوب مىشود.
در اندیشه اسلامى، قدس بخشى از رشد ایمانى و اعتقادى مسلمانان است که در هیچ شرایطى نمىتوان از آن عدول کرد. لذا تفریط از این حق حتى اگر با اجماع باشد از نظر اسلام باطل است زیرا قرآن بالاتر از هر اجماعى است.
لذا باید توجه داشت که سیطره بر قدس به عنوان مرکز معنوى و توحیدى و موقعیت نظامى و سیاسى راهبردىاش و گرفتن آن از دست اعراب و مسلمانان به اضمحلال و فروپاشى جهان اسلام مىانجامد و مایه وهن امت و مخدوش شدن کرامت آن است. بدین ترتیب مىتوان به راحتى عمق ارتباط تاریخ اسلام با شهر قدس از نظر معنوى، سیاسى و نظامى را دریافت.
در 200 سال گذشته چه بسیار خون مسلمانان که به خاطر آزاد سازى قدس از دست صلیبىها، مغولها و اینک صهیونیست‌ها بر زمین ریخته شد. آن زمان که امپراطورى عثمانى با بیرون ریختن پرتغالىهاى اشغالگر از سواحل اسلامى و دور کردن خطر از بیت المقدس بر دریاى مدیترانه مستولى شد. پس از مدتى ناپلئون، مصر و سپس فلسطین را مورد تاخت و تاز قرار داد و سالها بعد یعنى در سال 1948 میلادى تاریخ تکرار شد تا قدس و فلسطین محور جنگ ملتهاى عربى و اسلامى با حمله صهیونیست‌ها باشد.
این درگیرى پس از اشغال کامل فلسطین و همچنین اشغال صحراى سیناى مصر و بلندىهاى جولان سوریه در سال 1967 میلادى به اوج خود رسید و موضوع قدس به موضوع اول تمام ملتهاى عربى و اسلامى تبدیل شد.
اما از آن زمان به بعد صهیونیست‌ها براى محو نام قدس از نقشه جهان دست به انهدام تدریجى آثار تاریخى آن و احداث دیوارى بتونى به نام دیوار حائل زدند تا آغازى براى یهودى سازى این شهر و حذف نقش تاریخى و معنوى آن براى مسلمانان باشد چرا که رژیم اشغالگر قدس و صهیونیسم بین الملل نمىتوانند حضور ملتى داراى ریشههاى عمیق تاریخى، تمدن کهن و میراث فرهنگى غنى با آداب و رسوم اسلامى یعنى ملت فلسطین را در این سرزمین تحمل کنند.
قدس از دیرباز جایگاه ویژهاى در اندیشه، تاریخ و میراث اسلامى داشته و مسلمانان آن را مانند فرزند خود مورد سرپرستى و حفاظت قرار دادهاند.
این شهر نه فقط در اسلام بلکه در تمام ادیان آسمانى مورد تقدیس و احترام بوده و مىباشد. خلفا، امرا، علما و صالحان در آن به ساخت مسجد، تکیه، راه، مدرسه و سایر اماکن مشابه پرداختند. تمام ادیان در آن براى عبادت آزاد بوده و پیوسته امنیت و ثبات داشته است.
بیشتر بخوانید: قدس در طول تاریخ
قدس به چند سبب از جایگاه ویژهاى در بین مسلمانان برخوردار است:
1ـ این شهر موطن ابراهیم خلیل، محل پیامبران، محل نزول وحى و مبعث عیسى(ع) بوده است.
ابن عباس در این باره مىگوید: پیامبران الهى بیت المقدس را بنا نهاده و در آن سکنى گزیدند. بدین سبب در وجب به وجب آن یک پیامبر نماز خوانده و یا یک ملک اقامت نموده است.
2ـ قدس اولین قبله مسلمانان و سومین حرم شریف است و پروردگار متعال آن را با لیلة الاسراى رسول و حبیب خود ویژگى خاصى بخشید.
پروردگار متعال در قرآن کریم مىفرماید: سبحان الذى اسرى بعبده لیلا من المسجد الحرام الى المسجد الاقصى الذى بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انّه هو السمیع البصیر.
پیامبر گرامى اسلام نیز فرمودند: لاتشد الرحال الّا الى ثلاثه مساجد مسجدى هذا و مسجد الحرام و المسجد الاقصى.
3ـ قدس کلید کعبه و مزار رسول(ص) است.
4ـ این شهر پایتخت فلسطین و موزه آثار دینى است که به مدت 13 قرن جمع آورى شده و نقطه اتصال کشورهاى عربى و منارهاى است که نور هدایت و خیر از آن ساطع مىشود.
مسلمانان پیوسته قدس را مورد حمایت قرار داده و هرگز تفاوتى میان ادیان آسمانى در آن و همچنین پیامبران قائل نشدند. در این شهر انواع مساجد، کلیساها و معابد مشاهده مىشود و نام پروردگار بر زبان مردم جارى است.
یکى از قدیمىترین آثار قدس که براى مسلمانان از اهمیت خاصى برخوردار است، مسجد سلیمان مىباشد. در این مکان قبة السلسله در کنار قبة الصخره قرار دارد. قبة السلسله منتسب به حضرت سلیمان بن داود(ع) است و بر روى محراب آن نوشته شده است: یا داوود انا جعلناک خلیفة فى الارض فاحکم بین الناس بالحق.
مسلمانان مسجدى را در این مکان برپا کردند که "مقام نبى داوود" نام دارد و کلیددارى آن را یک خانواده مسلمان بر عهده گرفت. برخى مورخان معتقدند که این مقام قبر نبى داوود(ع) است.
در داخل حرم دو مسجد عظیم قرار دارد. مسجد دیگر کرسى سلیمان نام دارد که در هر دو نماز اقامه مىشود. علاوه بر آن آثارى که در خارج بیت المقدس قرار دارد و یکى از مشهورترین آن مقام نبى ابراهیم(ع) در شهر الخلیل است که مسجد بزرگى نیز در آن واقع شده است.
مسلمانان هرگز آسیبى به آثار مسیحیان در این شهر وارد نکرده و هرگز آن را مورد بىحرمتى قرار ندادند و این اماکن در دورانهاى مختلف در دست خود مسیحیان بوده است.
در این میان مسلمانان در طول تاریخ اسلامى و حاکمان مسلمان فقط در حال ساخت و ساز و یا بازسازى بناهاى قدیمى در قدس بوده و اهتمام ویژهاى به آن ورزیدهاند.
در دوران امویان، عبدالملک بن مروان براى ساخت مسجد الصخره خراج 7 سال مصر را اختصاص داد و نام وى بر گنبد مسجد با تاریخ ساخت یعنى سال 72 هجرى حک شد.
پس از آن خلفا و امرا یکى پس از دیگرى به تزیین و نوسازى آن پرداختند تا جایى که به گفته یکى از مورخان غربى به یکى از زیباترین بناهاى موجود و مساجد تاریخ تبدیل شد.
عبدالملک مسجد الاقصى را ساخت و فرزندش ولید آن را تکمیل کرد. پس از وى این مسجد در دوران امرایى که یکى پس از دیگرى به قدرت رسیدند نوسازى و تزیین و فرشهاى گران قیمتى در آن قرار داده شد. از جمله این افراد مىتوان به صلاح الدین ایوبى، سیف الدین ابوبکر، تقى الدین عمر بن شاهنشاه، نورالدین على و عزیز عثمان اشاره کرد.
مسلمانان از محوطه حرم قدسى، دو مسجد بزرگ و رواقهاى آن به عنوان محل تدریس علوم دینى بهره گرفتند. اکثر حجاج بیت اللّه الحرام نیز هنگام رفتن و برگشتن به زیارت قدس مىآمدند.
روزى از رسول خدا(ص) درباره بیت المقدس پرسیده شد. فرمودند: این سرزمین محشر و منشر است و نماز در آن مانند هزار نماز در نقاط دیگر مىباشد.
ایشان در جاى دیگر فرمودند: هر که در بیت المقدس بمیرد مانند کسى است که در آسمان مرده است.
و یا اینکه، کسى که مىخواهد نقطهاى از بهشت را ببیند به بیت المقدس بنگرد.
در شهر بیت المقدس شمار زیادى از صحابه، تابعین و مجاهدین دفن شدهاند مانند عبادة بن الصامت الانصارى، شداد بن اوس، ام الخیر، محمد بن کرام و بکر بن سهیل الدمیاطى.
مسلمانان در دورانهاى مختلف 34 مسجد در قدس ساختند که عمدتا در داخل شهر قدیمى قرار دارد.
همچنین استراحتگاه حجاج پاکستانى، استراحتگاه حجاج هندى و استراحتگاه القادریه براى حجاج افغانستان، در هر استراحتگاه مسجد و اتاقهاى خواب ساخته شده است.
در قدس همچنین گورستان هایى وجود دارد که برخى صحابه، تابعین، علما، مجاهدان و حکام در آن دفن شدهاند مانند: فیروز الدیلمى، سلامة بن قیصر، ذاالاصبع و ابامحمد البخارى.
مسلمانان در کنار این اماکن، 56 مدرسه نیز احداث کردهاند که پذیراى علماى شهر و سایر نقاط است و قرآنها و کتب خطى نادر نگهدارى مىشود.
مسجد الاقصى همچنین داراى کتابخانهاى بزرگ است و علما در گذشته از اندلس، مغرب، مصر، عراق و فارس براى درس و تدریس به آن مىآمدند. در موزه اسلامى آن نیز صندوق بزرگى حاوى یک قرآن خطى وجود دارد که توسط یکى از ملوک مغرب به طور اختصاصى براى مسجد الاقصى نوشته شده است.
اکثر این اماکن اسلامى به جز گورستانها در شهر قدیمى موجود است و با یک دیوار باستانى احاطه شده که آخرین بار سلطان سلیمان القانونى در قرن دهم هجرى آن را نوسازى کرد.
مساجد شهر قدیمى 868 دنم معادل 868 هزار متر مربع است که 26 دنم از آن فقط به حرم قدسى اختصاص دارد. این شهر در واقع موزهاى بزرگ آثار باستانى، ساختمانها، نقوش و از میناکارىهاى نادرى است که نمىتوان بر روى آن قیمت گذاشت.
آثار اسلامى باعث شده که قدس بسیار عظیمتر از اورشلیم یهودیان باشد و در ردیف مکه و مدینه قرار گیرد. پیامبر گرامى اسلام(ص) نیز در یکى از احادیث خود این شهر را چهارمین شهر بهشت نامیدند.
بنابر گواهى تمام علماى مسلمان و مسیحى، در این شهر اثرى مادى و تمدنى از یهودیان یافت نمىشود. لذا چشم پوشى از از این شهر مقدس در واقع چشم پوشى از مقدسترین مقدسات اسلامى و محروم ساختن آنها از انجام فرایض و شعائر دینى و همچنین خطرى بزرگ براى سایر مقدسات در مکه و مدینه و اوقاف اسلامى است که هیچ مسلمانى نمىتواند در برابر آن سکوت اختیار کند.
رابطه مسلمانان با قدس در اصل رابطهاى مبتنى بر قرآن، اندیشه اسلامى و سنت نبوى است. قدس و مسجد الاقصى براى مسلمانان جهان از ابتدا دو نقطه بسیار مهم بود و بخشى از تمدن و میراث فرهنگى مسلمانان و همچنین نقطه وحدت میان ملتهاى عربى و اسلامى در شرق و غرب جهان محسوب مىشود.
در اندیشه اسلامى، قدس بخشى از رشد ایمانى و اعتقادى مسلمانان است که در هیچ شرایطى نمىتوان از آن عدول کرد. لذا تفریط از این حق حتى اگر با اجماع باشد از نظر اسلام باطل است زیرا قرآن بالاتر از هر اجماعى است.
لذا باید توجه داشت که سیطره بر قدس به عنوان مرکز معنوى و توحیدى و موقعیت نظامى و سیاسى راهبردىاش و گرفتن آن از دست اعراب و مسلمانان به اضمحلال و فروپاشى جهان اسلام مىانجامد و مایه وهن امت و مخدوش شدن کرامت آن است. بدین ترتیب مىتوان به راحتى عمق ارتباط تاریخ اسلام با شهر قدس از نظر معنوى، سیاسى و نظامى را دریافت.
در 200 سال گذشته چه بسیار خون مسلمانان که به خاطر آزاد سازى قدس از دست صلیبىها، مغولها و اینک صهیونیست‌ها بر زمین ریخته شد. آن زمان که امپراطورى عثمانى با بیرون ریختن پرتغالىهاى اشغالگر از سواحل اسلامى و دور کردن خطر از بیت المقدس بر دریاى مدیترانه مستولى شد. پس از مدتى ناپلئون، مصر و سپس فلسطین را مورد تاخت و تاز قرار داد و سالها بعد یعنى در سال 1948 میلادى تاریخ تکرار شد تا قدس و فلسطین محور جنگ ملتهاى عربى و اسلامى با حمله صهیونیست‌ها باشد.
این درگیرى پس از اشغال کامل فلسطین و همچنین اشغال صحراى سیناى مصر و بلندىهاى جولان سوریه در سال 1967 میلادى به اوج خود رسید و موضوع قدس به موضوع اول تمام ملتهاى عربى و اسلامى تبدیل شد.
اما از آن زمان به بعد صهیونیست‌ها براى محو نام قدس از نقشه جهان دست به انهدام تدریجى آثار تاریخى آن و احداث دیوارى بتونى به نام دیوار حائل زدند تا آغازى براى یهودى سازى این شهر و حذف نقش تاریخى و معنوى آن براى مسلمانان باشد چرا که رژیم اشغالگر قدس و صهیونیسم بین الملل نمىتوانند حضور ملتى داراى ریشههاى عمیق تاریخى، تمدن کهن و میراث فرهنگى غنى با آداب و رسوم اسلامى یعنى ملت فلسطین را در این سرزمین تحمل کنند.
