تنبیه بدنی کودکِ بدرفتار

ما استفاده از تنبیه بدنی (زدن) را توصیه یا تأیید نمی‌کنیم. برای تنبیه بدنی (زدن) ارزش انضباطی یکسانی همچون مهارتهای پیش گفته قایل نیستیم. در حقیقت، هدف اولیه از آموزش این مهارت این است که این موضوع را، مخصوصاً برای والدینی که زدن را به عنوان روش اولیه انضباط به کار می‌برند روشن کنیم، که شش مهارت قبلی تنبیه بدنی یا زدن را در حد زیادی کاهش داده یا محدود می‌سازند.
لازم به ذکر است که هنگامی که اصطلاحات تنبیه بدنی یا زدن را مورد استفاده قرار می‌دهیم منظور ما زدن روی کفلها کاملاً کنترل شده است. برای برخی والدین، این نوع کنترل به آسانی قابل حصول نیست. برای این خانواده‌ها، تنبیه بدنی به طور جدی باید ممنوع شود. هر برخورد بدنی که داشته باشید از جانب شما به عنوان والدین تربیت کننده، خود نوعی بدرفتاری است که خودتان از آن ناراحت خواهید شد.
استفاده از تنبیه بدنی در حقیقت بحث‌انگیز بوده است. بسیاری از متخصصان و والدین زدن را غیرانسانی، حیوانی، بی‌تأثیر، و غیرلازم می‌دانند. از طرف دیگر، بسیاری از کتابهای عمومی مراقبت- کودک و ستونهای توصیه، تنبیه بدنی را در شرایط مشخص و معینی تأیید می‌کنند. پژوهشهای زمینه‌یابی نشان داده‌اند که استفاده از تنبیه بدنی توسط والدین رایج و متداول است (سیرز (1)، مکوبی (2)، لوین (3)، 1957). صرف‌نظر از عقیده‌ای که شما در مورد این موضوع دارید، توصیه می‌‎کنیم که این قسمت را به دقت بخوانید و موضوع را آن‌طور که ما مطرح کرده‌ایم در نظر بگیرید، ما راهنماییهایی را برای استفاده از روی کفل زدن تدوین کرده‌ایم به خاطر این که دریافته‌ایم که چه بخواهیم و چه نخواهیم والدین این نوع تنبیه بدنی را به کار می‌برند. راهنماییهای ما برای والدینی است که، برخلاف توصیه‌های ما، تصمیم می‌گیرند کودکشان را تنبیه بدنی کنند. امیدواریم که با مطرح کردن موضوع، با تشویق والدین به استفاده از مهارتهای دیگرشان قبل از کاربرد تنبیه بدنی، و با بررسی اثرات جانبی منفی و سوء استفاده بالقوه از زدن، والدین را تشویق کنیم تا از شیوه‌های دیگر استفاده نمایند. زمینه‌یابیهای مشابهی که نشان داده‌اند استفاده از تنبیه بدنی توسط والدین متداول است همچنین نشان داده‌اند که والدین مایل به تنبیه بدنی نیستند- آنها دوست دارند رفتار کودکانشان را به شیوه‌های دیگر یعنی شیوه‌های مثبت‌تر، کنترل نمایند.

توصیف مهارت:

در تنبیه بدنی والدین نباید بیشتر از سه بار با کف دست محکم و مختصر روی کفلهای کودکشان بزنند.

توجیه منطقی در مورد عدم کاربرد تنبیه بدنی:

برخلاف سایر مهارتهایی که در آموزش به والدین مطرح نمودیم، نمی‌توانیم مطالعه‌ای را ذکر کنیم که تنبیه بدنی را توصیه کرده باشد. برای مرور کامل پژوهشهای مربوط به اثرات تنبیه بدنی، خواننده را به پاترسون (1982) که بررسی جامعی در زمینه نوشته‌های پژوهشی مربوط به این موضوع انجام داده است ارجاع می‌دهیم. وی در بررسی خودش زمینه‌یابی انجام شده توسط استارک (4) و انوی (5) (1970) را مطرح نموده که نشان می‌دهد 84 درصد والدین آمریکایی کودکانشان را تنبیه بدنی می‌کنند. این داده‌ها بیانگر نیاز به راهنماییهایی در زمینه تنبیه بدنی است تا به والدینی که از آن استفاده می‌کنند کمک شود تا از کاربرد آن اجتناب کنند. قبل از ارائه راهنماییهای مربوط به تنبیه بدنی، ما در اینجا توجیه تخصصی عدم استفاده‌ی والدین از این روش را اگرچه از لحاظ شخصی دارای سوگیری است، مطرح می‌کنیم.
تنبیه بدنی اثرات جانبی منفی زیادی دارد. در معرفی تنبیه بدنی به والدین عمدتاً به بررسی اثرات جانبی منفی مهم آن می‌پردازیم. یکی از نتایج منفی آن این است که هر فردی که درگیر شده باشد- والدین و کودکان- از لحاظ هیجانی آشفته و ناراحت می‌شود. فرد احساس بدی دارد.
نتیجه منفی دیگر تنبیه بدنی این است که، هنگامی که به طور مکرر مورد استفاده قرار گیرد، کودکان گوشه‌گیر می‌شوند و می‌ترسند، و از والدینشان اجتناب می‌کنند. علاوه بر خطری که تنبیه بدنی دارد، کودکان از والدینشان کناره‌گیری می‌کنند.
هنگامی که والدین به تنبیه بدنی متوسل می‌شوند، ممکن است سهواً به کودکانشان آموزش دهند تا مشکلاتشان را با خشونت و پرخاشگری حل نمایند. شگفت‌آور نیست که می‌بینیم کودکان والدینی که اغلب از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند بچه‌های ماجراجو و پرخاشگری را در مدرسه تشکیل می‌دهند. خواهر و برادرهایی که به طور مکرر نزاع می‌کنند ممکن است کاربرد نیروی بدنی توسط والدینشان را تقلید کنند.
هنگامی که والدین برای کنترل رفتار کودکان خردسالشان بیش از اندازه روی تنبیه بدنی تأکید می‌کنند، زمانی که کودکانشان خیلی بزرگ شوند والدین زیان می‌بینند. برخی والدین به تنبیه بدنی متوسل می‌شوند به خاطر این که می‌توانند این کار را انجام دهند. یعنی، کودکانشان نمی‌توانند مستقیماً همانند یک بزرگسال یا کودک بزرگتر تلافی کنند. اگرچه این وضعیت به والدین اجازه می‌دهد تا هنگامی که کودک کوچک است از تنبیه بدنی استفاده کنند، هنگامی که کودک بزرگتر، و مسنتر می‌شود، تنبیه بدنی ممکن است تأثیری نداشته باشد. در برخی از خانواده‌هایی که تنبیه کردن متداول بوده است، هنگامی که کودکان به سن نوجوانی می‌رسند به طور معمول از اقتدار والدینشان اطاعت نمی‌کنند. هنگامی که کودک بزرگتر می‌شود، میزان نیروی لازم برای تنبیه که همان اثر تنبیه اولیه را داشته باشد باید بیشتر از زمانی باشد که کودک یک خردسال بوده است. این میزان نیرو در روابط پذیرفته نمی‌شود و والدین نباید آن را در ارتباط با کودکانشان مورد استفاده قرار دهند. علاوه بر تمام اثرات جانبی منفی و بالقوه‌ی تنبیه بدنی، این روش انضباطی در صورت استفاده‌ی مکرر خیلی زود اثربخشی‌اش را از دست می‌دهد. این مسأله می‌‌تواند مشکلات عدیده‌ای به وجود آورد، زیرا وقتی والدین می‌بینند تنبیه بدنی‌شان مؤثر واقع نمی‌شود می‌کوشند کودکشان را سخت‌تر و در دفعات بیشتری تنبیه کنند، استفاده از زور بیشتر تنبیه بدنی را نتیجه بخش‌تر نمی‌سازد بلکه موجب آسیب رسیدن به کودک و روابط فرزند و پدر یا مادر می‌شود.

دلایل متوسل شدن به تنبیه بدنی:

بعد از این که دلایل منطقی خودمان در مورد عدم استفاده از تنبیه بدنی را بررسی نمودیم، ما واقعیت تنبیه بدنی و ماهیت آن را با والدین در میان می‌گذاریم هرچند که به شدت با آن مخالفیم. می‌دانیم که برخی از والدین از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند. به منظور کمک به تصمیم‎‌گیری این والدین در این زمینه که تنبیه بدنی بکنند یا نه، به چند نکته اشاره می‌کنیم که ممکن است در توجیه این روش انضباطی به کارمان آید.
1- تنبیه بدنی روشی است که به سرعت از رفتار بسیار جدی و خطرناک جلوگیری می‌کند. به خاطر داشته باشید که محروم کردن نیز می‌تواند همین نتیجه را داشته باشد.
2- تنبیه بدنی بلافاصله به موقعیت غیرقابل تحمل پایان دهد. حل و فصل سریع یک موقعیت ترسناک و ناخوشایند به روشن شدن وضعیت برای والدین و کودک کمک می‌کند. با برقراری مجدد آرامش، والدین می‌توانند تحسین و توجه، پاداشها و امتیازها، و تحسین القایی را برای کارهای مطلوبی که کودکانشان انجام می‌دهند مورد استفاده قرار دهند. با وجود این، والدین آنها باید بدانند که تنبیه بدنی به جای برقراری آرامش، منجر به واکنشهای هیجانی منفی کودکان می‌شود. این هیجانها می‌توانند ادامه یابند و حتی باعث شوند کودکان دیگر توجه و رفتار گرم والدین را پذیرا نشوند.

کاربرد تنبیه بدنی

ما تلاش کرده‌ایم کاملاً روشن کنیم که تنبیه بدنی به جای این که مشکلات را حل کند احتمالاً مشکلات بیشتری به وجود می‌آورد. هر دو طرف آشفته و ناراحت می‌شوند، کودکان ممکن است یاد بگیرند که از والدینشان دوری کنند، آنها ممکن است همچنین یاد بگیرند که بهترین روش حل و فصل مشکلات خشونت فیزیکی است. هنگامی که کودکان بزرگتر می‌شوند تنبیه بدنی دیگر اثربخشی خود را از دست می‌دهد و اگر به طور مکرر مورد استفاده قرار گیرد تنبیه بدنی شدیدتری را ایجاب می‌کند. ترکیب شش مهارت دیگر برای جلوگیری از مشکلات و آموزش رفتار مطلوب نسبت به تنبیه بدنی مؤثرتر است. به منظور برطرف کردن مشکلات، والدین می‌توانند ترکیب تحسین القایی، بی‌توجهی، محروم کردن، یا حذف پاداشها و امتیازها را با تحسین و توجه و پاداشها و امتیازها مورد استفاده قرار دهند.
علی رغم اخطارها، توضیحات، و توصیه‌های ما، برخی والدین باز هم از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند. به منظور کمک به این والدین برای اجتناب از بدرفتاری شدید با کودکانشان و افزایش احتمال تداوم اثربخشی آنها با سایر مهارتها، ما راهنماییهایی برای استفاده از تنبیه بدنی توسط این والدین تدوین کرده‌ایم، تا زمانی که تمام موضوعات مخالف با کاربرد تنبیه بدنی را مورد بحث قرار ندهیم ما این شیوه‌ها را هرگز عنوان نمی‌کنیم.
تنبیه بدنی باید تنها برای رفتارهای بسیار نامطلوب و خطرناک به کار برده شود. به علت اثرات جانبی منفی بالقوه تنبیه بدنی، و به خاطر این که اغلب منجر به بدرفتاری می‌شود، والدین هرگز نباید آن را به جز در مورد رفتار بسیار نامطلوب به کار ببرند، قبل از استفاده از تنبیه بدنی، باید دقّت کنند که آیا رفتاری را که می‌خواهند با تنبیه بدنی متوقف کنند ارزش این را دارد که اثرات جانبی منفی و بالقوه این روش انضباطی را به جان بخرند. بعد از این که والدین خطرات اثرات جانبی منفی را در نظر گرفتند، آنها نباید تنبیه بدنی را به کار ببرند مگر این که کاملاً از اجرای این کار مطمئن باشند. اگر والدین مطمئن نیستند که تنبیه بدنی بهترین روش جلوگیری از مشکل است، آنها باید یکی از روشهای دیگری را که آموخته‌اند مورد استفاده قرار دهند.
هنگامی که والدین تصمیم می‌گیرند که رفتار به اندازه کافی نامطلوب و خطرناک است و مستلزم تنبیه بدنی است، آنها باید بلافاصله آن را به کار ببرند. اگر والدین برای تنبیه بدنی صبر و شکیبایی به خرج بدهند تا زمانی که رفتار متوقف گردد، کودکانشان ممکن است یاد نگیرند که رفتار مشکل‌آفرین چیست. اگر تنبیه فاصله زیادی با بدرفتاری داشته باشد، اثر کمی روی آن دارد. در این موارد، حایز اهمیت است که والدین همسرشان را به عنوان فردی که موجب به تأخیرافتادن تنبیه می‌شود قلمداد نکنند. هنگامی که کودک می‌شنود، «اجازه بده پدرت به خانه بیاید!» و سپس بعد از گزارش مادر مورد تخطی قبلی‌اش پدر او را تنبیه بدنی کند، این سبب می‌شود که پدر بد جلوه کند. کودک ممکن است از پدر دوری کند و تنبیه فاصله زیادی با بدرفتاری داشته باشد.
تنبیه بدنی باید مختصر امّا جدی و محکم باشد. تنبیه بدنی به وضوح باید مخالفت والدین با بدرفتاری کودکان را نشان دهد. این بدین معناست که کتک زدن مختصر و جدّی بهتر از آهسته زدن به دفعات زیاد است. آهسته زدن ممکن است شدّت رفتار یا اهمیت مخالفت والدین را برای کودک مشخص نکند. هنگامی که والدین تلاش می‌کنند از فروکردن سنجاق مو در پریز برق توسط کودک سه ساله‌شان جلوگیری کنند، زدن ضربه‌های محکم به کفلها در پیشگیری از این عمل مؤثّر است- یک ضربه آهسته ممکن است مخالفت با عمل وررفتن با چراغ الکتریکی را نشان ندهد.
به جای تهدید تنبیه بدنی را اجرا کنید. هنگامی که والدین پیشاپیش به کودکانشان می‌گویند که اگر آن رفتار را انجام دهند یا ادامه دهند تنبیه خواهند شد، باید هنگامی که کودکانشان آن رفتار را متوقف نمی‌کنند تنبیه بدنی را اجرا کنند. هنگامی که والدین تهدید می‌کنند، اما اجرا نمی‌کنند، کودکانشان به سرعت یاد می‌گیرند که تنبیه نمی‌شوند و دلیلی وجود ندارد که بدرفتاری را متوقف کنند. در این موقعیتها، به مرور زمان تعداد تهدیدهای والدین و در نتیجه بسامد بدرفتاریهای کودکانشان افزایش می‌یابد. تهدیدها برای کودکان نوعی توجّه است و بیشتر بدرفتاری می‌کنند تا توجّه بیشتری جلب کنند. گاهی اوقات، تهدیدهای توخالی تنبیه سبب می‌شود که کودکان به کارهای دیگری که والدینشان می‌گویند کمتر گوش کنند. کودکان باور می‌کنند که آنچه والدینشان می‌گویند به آن عمل نمی‌کنند.
پس از آن که تصمیم گرفتید برای رفتاری کودک را تنبیه کنید، هربار که آن رفتار اتفاق می‌افتد کودک را تنبیه نمایید. اگر والدین در استفاده از تنبیه بدنی مصرّ نباشند، کودکانشان یاد می‌گیرند که شانس انجام رفتار را دارند. از آن جا که والدین باید هر بار با توجّه به یک بدرفتاری خاص به تنبیه بدنی متوسل شوند، باید دقّت کنند بدرفتاریهایی را که برای آنها کودک را تنبیه می‌کنند محدود باشد نه این که مدام کودک تنبیه شود.
تنها با دست باز روی کفلها بزنید. تنها باید روی کفلهای کودکان با دست زده شود. هرگز نباید به صورت آنها سیلی بزنید، آنها را تکان بدهید، یا با اشیائی مانند قاشقک، خط‌کش، قاشقهای چوبی، بروس یا شلاق آنها را بزنید. این روشها و ابزارها خطرناکند و شدیداً به کودکان آسیب می‌رسانند. هنگامی که والدین از دستهای باز برای زدن کودکانشان استفاده می‌کنند، آنها می‌دانند که چقدر محکم بزنند و بهتر می‌توانند این فرآیند را کنترل کنند.
هنگامی که بسیار عصبانی و خشمگین هستید کودکانتان را تنبیه بدنی نکنید. این یکی از مهمترین نکته‌هایی است که والدین باید درباره‌ی تنبیه بدنی به خاطر داشته باشند. اگر والدین بسیار عصبانی هستند به طوری که احساس می‌کنند کنترل خود را از دست می‌دهند، باید اتاق را ترک کنند و از زدن کودکانشان دوری کنند. آنها همچنین می‌توانند برای اجتناب از خطر آسیب زدن کودکانشان را به اتاقشان بفرستند. وقتی که والدین متوجّه می‌شوند اغلب کودکانشان را کتک می‌زنند یا هنگامی که از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند کنترلشان را از دست می‌دهند، باید برای کمک با بخش خدمات اجتماعی یا انجمن بهداشت روانی تماس بگیرند. شما می‌توانید با ارائه اسامی و شماره تلفنهای مؤسّسات مناسبی که والدین بتوانند برای کمک و اجتناب از آسیب زدن به کودکانشان به آسانی به آنها دسترسی پیدا کنند به آنها کمک کنید.
به خاطر داشته باشید که از روشهای دیگر، مخصوصاً روشهایی که موجب افزایش رفتار می‌شوند، استفاده کنید. پس از این که تمام راهنماییها را مشخص کردیم و اثرات جانبی منفی همراه با تنبیه بدنی را توضیح دادیم، دیگر عجیب خواهد بود که والدینی باز هم به این کار متوسل شوند. علی رغم تلاشهایمان در زمینه مخالفت با این روش انضباطی بازهم بعضی از والدین ممکن است به تنبیه بدنی متوسل شوند. ما اعتقاد داریم که بیشترین موفقیت ما در مخالفت با تنبیه بدنی حاصل موفقیتمان در تشویق آنها برای تمرین مهارتهای دیگر است. با شناسایی شش مهارتی که مطرح کردیم و با توضیح راهنماییهای مربوط به تنبیه بدنی والدین را قادر می‌سازیم تا رفتار مطلوب را افزایش داده و رفتار نامطلوب را به اندازه کافی کاهش دهند. تنبیه بدنی ضرورت ندارد، یا کاربرد آن تنها در مواردی نادر ممکن است لازم باشد.
نکته‌های اصلی که باید درباره تنبیه بدنی خاطرنشان شود:
1- تنبیه بدنی اثرات جانبی منفی زیادی دارد.
2- تنبیه بدنی باید تنها برای رفتارهای بسیار نامطلوب و خطرناک به کار برده شود.
3- مختصر اما جدی و محکم تنبیه کنید.
4- هیچ‌گاه تهدید به تنبیه نکنید و در صورت لزوم تنبیه را اجرا کنید.
5- پس از این که تصمیم گرفتید کودک را برای رفتاری تنبیه کنید، هربار که رفتار اتفاق می‌افتد کودک را تنبیه کنید.
6- تنها با دست باز روی کفلها بزنید.
7- هنگامی که بسیار عصبانی و خشمگین هستید کودکانتان را تنبیه نکنید.
8- به خاطر داشته باشید که از روشهای دیگر مخصوصاً روشهایی که موجب افزایش رفتار می‌شوند، استفاده کنید.

پی‌نوشت‌ها:

1. Sears.
2. Macoby.
3. Levin.
4. Stark.
5. Envoy.

منبع مقاله :
اف. دانگل، ریچارد، ا. پولستر، ریچارد؛ (1387)، آموزش مهارتهای کنترل کودک، مشهد: به نشر، چاپ سوم