مبغوض‌ترین مردم

امام سجاد (علیه السلام) می‌فرمایند: «أَلا وَ إنّ أبغَضَ النّاسِ إلیَ اللهِ مَن یَقتَدِی بِسُنَّةِ إمامٍ وَ لا یَقتَدِی بِأَعمالِه؛ آگاه باشید مبغوض‌ترین مردم نزد خدا کسی است که خود را پیرو امامی بداند اما به اعمال او پایبند نباشد». (1)
برای روشن شدن این حدیث دو نکته را بیان می‌کنیم:
1. قول، فعل و تقریر معصوم (علیه السلام) حجّت است و سنّت را مجموعه‌ای از اینها می‌دانیم، یعنی وقتی دنبال رهبری می‌رویم فقط به سخنش توجّه نداریم بلکه اعمال و کردار و سکوتش هم برای ما معیار است.
2. یکی از مسائلی که اسلام به شدت آن را نهی می‌کند، نفاق و منافق است؛ چرا که اینها گفتارشان با اعمالشان یکی نیست.
با توجّه به این دو نکته معنای حدیث روشن می‌شود که مبغوض‌ترین مردم نزد خداوند کسانی هستند که از نظر اعتقاد مکتبی دنبال امامی هستند، اما از نظر برنامه‌های عملی دنبال آن پیشوا نیستند؛ یعنی پیشوا را در سخنانش پیشوا می‌دانند نه در اعمالش. از این گونه احادیث چنین برمی‌آید که مسائل اعتقادی با اینکه زیر بناست اما اگر پشتوانه عملی نداشته باشد بی‌ارزش است و این را می‌رساند که اعتقاد متزلزل است؛ چون اگر اعتقاد راسخ باشد محال است که در اعمال انسان انعکاس پیدا نکند.
شخصی محضر امام صادق (علیه السلام) آمد و عرض کرد: آیا ایمان همان اعتقاد و شهادتین به زبان است یا عمل هم جزء آن است؟ امام (علیه السلام) فرمود: «الإیمانُ عَمَلُ کُلُّه؛ ایمان تمامش عمل است و شهادتین گوشه‌ای از ایمان است».
نکته‌ی مهمّی که باید واعظین و مبلغین توجّه داشته باشند این است که اگر بخواهیم مواعظ ما در دل‌ها اثر بگذارد باید ابتدا خود بدان عمل کنیم، چرا که در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) می‌خوانیم: «اگر عالمی به سخنش عمل نکند مواعظ او از دل‌ها می‌ریزد همان‌گونه که قطره‌های باران از سنگ‌های سخت می‌ریزد؛ اِنَّ العالِمَ اِذا لَم یَعمَلِ بِعِلمِهِ زَلَّت مَوعِظَتُهُ عَنِ القلب‌ها کَما یَزِلُّ المَطَرُ عَنِ الصَّفا». (2)
قطره‌های باران در سنگ اثر نمی‌کند اما در خاک نرم فرو می‌رود خیس می‌کند و چشمه و قنات درست می‌شود و بذرها را سیراب می‌کند و باغ و مزارع از آن بوجود می‌آید. عالم اگر به علمش عمل نکند نفوذ کلامش به صفر می‌رسد.
امیدواریم خداوند توفیق علم همراه با عمل را به همه ما عنایت فرماید.

پی‌نوشت‌ها:

1. تحف‌العقول، حکمت 17.
2. مقدّمه‌ی کتاب معالم الدین.

منبع مقاله :
عبدالله‌زاده؛ محمد، (1393)، گفتار معصومین (ع)، قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ سوم.