مترجم: سهیلا حاجیزاده
عنصر سدیم یک مادهی شیمیایی مهم بوده و برای تولید نمک طعامی که ما در آماده سازی غذای روزانه ی خود مصرف میکنیم، مورد استفاده قرار میگیرد.این مقاله را بخوانید تا بیشتر در رابطه با ابن عنصر بدانید.
عنصر سدیم متعلق به خانواده ی فلزات قلیایی میباشد. از این رو، در جدول تناوبی در گروه I، بین لیتیوم و پتاسیم قرار دارد. از نظر شیمیایی، این عنصر به عنوان Na شناخته میشود. فردی که موفق به جداسازی سدیم شد، شیمیدان انگلیسی به نام سر همفری داوی بود. در سال 1806، او سدیم را در عبور جریان الکتریکی از طریق سدیم هیدروکسی مذاب به دست آورد.
این عنصر شیمیایی دارای واکنش پذیری زیادی در طبیعت میباشد. به همین دلیل، همیشه در طبیعت تنها به شکل ترکیبات دیده شده و به حالت عنصر آزاد یافت نمیشود. از نظر فراوانی در سطح زمین، سدیم در جایگاه ششم قرار دارد. رایجترین عناصر معدنی سدیم زئولیت، کریولیت، آمفیبول، سودانیتر و غیره میباشد. مقادیر زیادی از سدیم در آب اقیانوس در قالب سدیم کلرید موجود میباشد. از نظر تجاری، سدیم توسط الکترولیز سدیم کلرید حل شده به دست میآید.
خواص سدیم
عنصر سدیم یک مادهی سفت با رنگ سفید نقرهای میباشد. در دمای اتاق، این ماده بسیار نرم بوده و به کمک چاقو میتوان آن را برش زد. سدیم براق زمانی که در معرض هوا قرار میگیرد، از بین میرود. به صورت ایدهآل، در قلزات قلیایی، با افزایش عدد اتمی، چگالی افزایش مییابد. با این وجود، سدیم یک استثناء است، به طوری که در مقایسه با پتاسیم چگالی بالاتری دارد. 13 ایزووپ از سدیم وجود دارد که از این میان تنها یکی از این ایزوتوپها پایدار میباشد.عدد اتمی این عنصر 11 بوده و جرم اتمی آن 23 میباشد. ظرفیت سدیم 1+ بوده که بدین معنی است که در طول یک واکنش شیمیایی، تنها یک الکترون موجود در بیرونیترین لایهی خود را به منظور تشکیل پیوند اهداء میکند. هنگامی که در تماس با هوا قرار میگیرد، به منظور تشکیل اکسیدها، به راحتی اکسید میشود. این عنصر با آب واکنش داده و سدیم هیدروکسید را تولید میکند. در طول این واکنش، مقدار زیادی گرما آزاد میشود.
مصارف سدیم
سدیم در هر دو قالب فلز و ترکیبات دارای مصارف زیادی میباشد، این ماده در برخی آلیاژها برای بهبود ساختار آنها مورد استفاده قرار میگیرد. سدیم برای هدف تمیز کردن سطح بسیاری از فلزات استفاده میشود. سدیم فلزی در فرایند خالصسازی برخی فلزات واکنش پذیر مانند زیرکونیوم از ترکیبات آن مفید میباشد.عنصر سدیم در ساخت لامپهای بخار که در چراغهای خیابان استفاده میشود، به کار برده میشود. این لامپها دارای کارایی بالایی در تولید نور از برق میباشند. این فلز در برخی راکتورهای هسته‌ای به عنوان یک سیال انتقال حرارت مورد استفاده قرار میگیرد. سدیم در دریچههای توخالی برخی موتورهای احتراق داخلی با عملکرد بالا برای اهداف مشابه نیز استفاده میشود. سدیم به عنوان یک عامل کاهنده در سنتز مواد آلی عمل میکند. این فلز یک جزء کلیدی صابونها همراه با اسیدهای چرب نیز میباشد.
ترکیبات مختلفی از این عنصر نیز در انواع صنایع استفاده میشود. گستردهترین ترکیب مورد استفاده خاکستر سودا، نمک طعام، جوش شیرین و نوشابه، بوراکس، نیترات سدیم، سدیم تیوسولفاتها و غیره میباشد. این ترکیبات عمدتا در صنایعی مانند صنایع نساجی، شیشه، فلز، کاغذ، نفت و غیره مورد استفاده قرار میگیرند.
سدیم یک نقش حیاتی را در زندگی بشر ایفا میکند. کلرید سدیم به عنوان نمک خوراکی در غذای روزانهی ما استفاده میشود. این فلز در قالب آب نمک (نمک حل شده در آب) برای حفظ مواد غذایی مانند ترشیها استفاده میشود. این عنصر در حفظ فشار خون و تنظیم مایعات درون بدن نیز مفید میباشد، همچنین یک نقش حیاتی را در انتقال عصبی و انقباض بیش از حد عضلات دارد. با این حال، سدیم میتواند اثرات منفی بر سلامت افرادی که از فشار خون حساس به نمک رنج میبرند، داشته باشد.
به واسطهی واکنش پذیری بالای آن، ذخیرهی سدیم خالص یک کار مشکل میباشد. درصورتی که با رطوبت موجود در هوا تماس پیدا کند، احتمال منفجر شدن آن وجود دارد. بنابراین، بهترین روش نگهداری سدیم ذخیرهی آن در هیدروکربنهای مایع مانند نفت سفید میباشد.
